» Είναι εφικτή η δημιουργία τους σήμερα;
Τα σύγχρονα νοσοκομεία αποτελούν σύνθετους και πολύπλοκους οργανισμούς οι οποίοι είναι κατάλληλα εξοπλισμένοι για να προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες στους πάσχοντες. Λόγω της φύσης τους λειτουργούν συνεχώς 24 ώρες ημερησίως και 365 μέρες ετησίως.
H κατανάλωση ενέργειας είναι συνεχής ενώ σε σχέση με άλλους δημόσιους οργανισμούς τα κτίρια των νοσοκομείων δαπανούν σημαντικά μεγαλύτερα ποσά ενέργειας ανά μονάδα επιφανείας. Στη χώρα μας όπως και σε άλλες χώρες η πλειοψηφία των νοσοκομείων χρησιμοποιεί συμβατικά καύσιμα όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια του δικτύου. Η χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας σήμερα είναι περιορισμένη. Συνήθως τα περισσότερα νοσοκομεία χρησιμοποιούν περίπου ίσες ποσότητες θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας ενώ σε άλλα η χρησιμοποιούμενη ηλεκτρική ενέργεια είναι περισσότερη από τη θερμική ή και το αντίστροφο.
Τα νοσοκομεία φροντίζοντας την υγεία των ασθενών δε θα μπορούσαν να μην φροντίζουν και την υγεία του περιβάλλοντος. Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος έχει αναπόφευκτα δυσμενείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Καθώς η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον ένα οδυνηρό παγκόσμιο περιβαλλοντικό πρόβλημα τα νοσοκομεία δεν θα μπορούσαν να μην συμμετέχουν και αυτά στη – πλανητική πλέον – προσπάθεια άμβλυνσης της. Ταυτόχρονα είναι απαραίτητο να θωρακισθούν έναντι των απρόβλεπτων ακραίων κλιματικών φαινομένων το οποία – όπως διαπιστώνουν όλοι – ενσκήπτουν με ιδιαίτερη σφοδρότητα στις φτωχές, αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη. Στα πλαίσια αυτά και στο μέτρο που τους αναλογεί θεωρείται απαραίτητη αφ’ ενός η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και αφ’ ετέρου η υποκατάσταση των ανθρακούχων καυσίμων που χρησιμοποιούν με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μειώνοντας τις εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα.
Η εξοικονόμηση ενέργειας στα νοσοκομεία
Όπως προαναφέρθηκε τα νοσοκομεία δαπανούν σημαντικά ποσά ενέργειας κατά τη λειτουργία τους ιδιαίτερα εκείνα που είχαν ανεγερθεί παλαιότερα και τα κτίρια τους είχαν κατασκευασθεί με τους παλιούς οικοδομικούς κανονισμούς. Σήμερα με τις νέες διατάξεις θα πρέπει να μετασχηματισθούν – μέσω της ενεργειακής αναβάθμισης/ανακατασκευής – σε “κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης” και “μηδενικών καθαρών εκπομπών άνθρακα”. Η έννοια του κτιρίου μηδενικών καθαρών εκπομπών άνθρακα αναφέρεται σε εκείνα τη κτίρια τα οποία όση ποσότητα CO2 εκπέμπουν στην ατμόσφαιρα – λόγω της χρήσης ενέργειας – την ίδια ποσότητα απορροφούν με κάποιο τρόπο από αυτή.
Η εξοικονόμηση ενέργειας στα νοσοκομεία περιλαμβάνει δράσεις στους εξής τομείς:
Α) Επεμβάσεις στο κέλυφος των κτιρίων τους,
Β) Χρήση συστημάτων φωτισμού, μηχανών και συσκευών χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, αυτοματισμούς, χρήση ευφυών συστημάτων ελέγχου της ενεργειακής κατανάλωσης κ.α., και
Γ) Αλλαγή της συμπεριφοράς του προσωπικού, των ασθενών και των επισκεπτών.
Η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα νοσοκομεία
Διάφορα συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα νοσοκομεία τα οποία περιλαμβάνουν:
Α) Χρήση της ηλιακής ενέργειας
Η ηλιακή ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη παραγωγή ζεστού νερού χρήσης αλλά και για τη προθέρμανση νερού για παραγωγή ατμού. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με φωτοβολταϊκά πλαίσια,
Β) Χρήση της βιομάζας
Η στερεά βιομάζα (υπολείμματα και παραπροϊόντα ξύλου) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη παραγωγή ζεστού νερού χρήσης και τη θέρμανση χώρου. Εφόσον πλησίον του νοσοκομείου είναι διαθέσιμο βιοαέριο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας.
Εκτός αυτών άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως η αιολική ενέργεια και η γεωθερμία μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας αντίστοιχα.
Η χρήση τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα στα νοσοκομεία
Διάφορες ενεργειακές τεχνολογίες υψηλής απόδοσης και χαμηλών εκπομπών άνθρακα χρησιμοποιούνται σήμερα στα νοσοκομεία. Αυτές περιλαμβάνουν:
Α) Τις αντλίες θερμότητας οι οποίες χρησιμοποιούνται για τη θέρμανση και ψύξη του χώρου καθώς και τη παραγωγή ζεστού νερού χρήσης,
Β) Τα συστήματα συμπαραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού για τη παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας,
Γ) Τις κυψέλες καυσίμου οι οποίες παράγουν θερμική και ηλεκτρική ενέργεια, και
Δ) Τη σύνδεση των νοσοκομείων με δίκτυα τηλεθέρμανσης (ή και τηλεψύξης) για τη πρόσδοση θερμότητας.
Τα προαναφερθέντα σύγχρονα και φιλικά στο περιβάλλον ενεργειακά συστήματα χρησιμοποιούνται λιγότερο ή περισσότερο στα νοσοκομεία με αποτέλεσμα τη μείωση των εκπομπών τους λόγω της χρήσης ενέργειας (σε σχέση με τη χρήση συμβατικών καυσίμων και ενέργειας) αλλά και την αύξηση της ενεργειακής τους ασφάλειας και επάρκειας.
Η μείωση των εκπομπών των νοσοκομείων στο τομέα των μετακινήσεων-μεταφορών
Το προσωπικό των νοσοκομείων χρησιμοποιεί οχήματα για τις μετακινήσεις του όπως και οι ασθενείς βραχείας νοσηλείας, οι επισκέπτες των επειγόντων περιστατικών καθώς και οι συγγενείς των νοσηλευόμενων. Τα περισσότερα ιδιωτικά οχήματα που χρησιμοποιούν είναι συμβατικά καταναλώνοντας βενζίνη ή πετρέλαιο. Πολλοί εργαζόμενοι και επισκέπτες στα νοσοκομεία χρησιμοποιούν τα δικά τους οχήματα οδηγώντας μόνοι τους ενώ στη περίπτωση αυτή οι εκπομπές CO2 στην ατμόσφαιρα (ανά επιβάτη και χιλιόμετρο) είναι υψηλές. Θα μπορούσαν να δοθούν κίνητρα στους εργαζόμενους να χρησιμοποιούν είτε τα δημόσια μέσα μεταφοράς (επιδοτώντας μέρος του εισιτηρίου) ή να μεταβαίνουν με συναδέλφους τους στο νοσοκομείο χρησιμοποιώντας περισσότεροι του ενός το ίδιο όχημα. Επιπρόσθετα θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί η χρήση ηλεκτρικών οχημάτων. Στους χώρους του νοσοκομείου θα μπορούσαν να εγκατασταθούν φορτιστές μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων ούτως ώστε οι εργαζόμενοι να μπορούν να φορτίζουν τα οχήματα τους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους ενώ οι συγγενείς των ασθενών να μπορούν να φορτίσουν το ηλεκτρικό τους όχημα κατά την επίσκεψη τους στο νοσοκομείο.
Η αντιστάθμιση των εκπομπών CO2 από τα νοσοκομεία
Εφόσον δεν είναι δυνατόν για διάφορους λόγους να εξαλειφθούν όλες οι εκπομπές ανθρακούχων αερίων λόγω της χρήσης ενέργειας στα νοσοκομεία δίνεται η δυνατότητα αντιστάθμισης τους με διάφορους τρόπους. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Kyoto αυτό επιτυγχάνεται με την υλοποίηση έργων (σε ανεπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες χώρες) τα οποία αποδεδειγμένα συντελούν στην απορρόφηση CO2 την ατμόσφαιρα ή στην αποφυγή έκλυσης του και εφόσον τα έργα αυτά δεν θα πραγματοποιούντο χωρίς τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία. Τέτοια έργα μπορούν να είναι έργα αναδάσωσης, έργα προστασίας υπαρχόντων δασών τα οποία κινδυνεύουν να αποψιλωθούν, έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κ.α. Σήμερα υπάρχουν διεθνείς οργανισμοί οι οποίοι υλοποιούν παρόμοια έργα τα οποία ισοδυναμούν με τη μείωση ορισμένης ποσότητας θερμοκηπιακών αερίων από την ατμόσφαιρα. Ένας οργανισμός όπως π.χ. ένα νοσοκομείο μπορεί να αγοράσει ένα μέρος του συγκεκριμένου έργου το οποίο πιστοποιημένα συμβάλλει στην απορρόφηση μιας ορισμένης ποσότητας CO2 από την ατμόσφαιρα. Έτσι, με τον τρόπο αυτό, αντισταθμίζει τις εκπομπές που επιθυμεί καθώς δεν μπορεί (ή δεν θέλει) να τις εξαλείψει στις εγκαταστάσεις του.
Οι δυνατότητες χρηματοδότησης των ενεργειακών επενδύσεων στα νοσοκομεία
Η υλοποίηση επενδύσεων σε σύγχρονες αειφορικές ενεργειακές τεχνολογίες απαιτεί οικονομικούς πόρους οι οποίοι δεν είναι διαθέσιμοι πάντα στα νοσοκομεία πολλά από τα οποία προτιμούν να τους διαθέτουν – εάν έχουν – στη βελτίωση της υγείας των ασθενών τους με την αγορά σύγχρονων μηχανημάτων και τη προσφορά καλύτερων υπηρεσιών.
Οι δυνατότητες χρηματοδότησης ενεργειακών επενδύσεων στα νοσοκομεία περιλαμβάνουν τη:
Α) Χρήση ίδιων οικονομικών πόρων,
Β) Χρήση τραπεζικού δανεισμού,
Γ) Αξιοποίηση κρατικής επιχορήγησης,
Δ) Αξιοποίηση φιλανθρωπικών δωρεών,
Ε) Χρηματοδότηση από εξειδικευμένες εταιρείες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (υπό μορφή σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα), και
Στ) Συνδυασμό των ανωτέρω δυνατοτήτων. Π.χ. Το νοσοκομείο συνεργάζεται με μία εταιρεία παροχής ενεργειακών υπηρεσιών η οποία αναλαμβάνει να αιτηθεί κρατικής επιχορήγησης και να εξασφαλίσει τραπεζικό δάνειο.
Αν και στην Ελλάδα η εμπειρία είναι περιορισμένη τα νοσοκομεία σε άλλες χώρες προτιμούν να συνεργαστούν με μία εξειδικευμένη εταιρεία παροχής ενεργειακών υπηρεσιών. Η εταιρεία αυτή δεσμεύεται ότι τα ενεργειακά συστήματα που θα εγκαταστήσει στο νοσοκομείο θα επιτύχουν συγκεκριμένα αποτελέσματα όσον αφορά την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση των ρύπων ενώ η αμοιβή της συναρτάται με την επίτευξη των προσυμφωνημένων στόχων.
Αντί επιλόγου
Η δυσάρεστη και οδυνηρή εμπειρία της κλιματικής αλλαγής που βιώνουμε σήμερα επιβάλει τη λήψη άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση της. Τα νοσοκομεία αποτελούν μεγάλους και σύνθετους οργανισμούς τα κτίρια των οποίων χαρακτηρίζονται από μεγάλη κατανάλωση ενέργειας σε σχέση με άλλα κτίρια. Η ανθρώπινη υγεία και η υγεία των οικοσυστημάτων χαρακτηρίζονται από μία διαλεκτική σχέση. Ο άνθρωπος σήμερα ρυπαίνει το περιβάλλον υποβαθμίζοντας την υγεία των οικοσυστημάτων ενώ το μη υγειές περιβάλλον υποβαθμίζει την ανθρώπινη υγεία. Στα πλαίσια επίτευξης των στόχων της παγκόσμιας συμφωνίας για το κλίμα, όπως αποφασίστηκαν στη σύνοδο στο Παρίσι το 2015, τα νοσοκομεία καλούνται να μηδενίσουν τις καθαρές εκπομπές τους σε θερμοκηπιακά αέρια τις προσεχείς δεκαετίες. Στο προαναφερθέν κείμενο παρουσιάστηκε ένας οδικός χάρτης για την επίτευξη του στόχου αυτού που περιλαμβάνει την εξοικονόμηση ενέργειας, τη χρήση ήπιων μορφών ενέργειας και τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα καθώς και την αντιστάθμιση των υπόλοιπων εκπομπών τους σύμφωνα με τις διεθνείς πρακτικές και κανονισμούς.
Περισσότερες πληροφορίες για τη δημιουργία κλιματικά ουδέτερων νοσοκομείων είναι διαθέσιμες στο βιβλίο του γράφοντος με τίτλο “Energy efficient green hospitals – The concept of net zero emission hospitals” το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις ELIVA Press ενώ θα είναι διαθέσιμο και μέσω του διαδικτυακού βιβλιοπωλείου της Amazon.
*Ο Γιάννης Στυλ. Βουρδουμπάς είναι χημικός μηχανικός ΕΜΠ, M.Sc., Ph.D.
