Φέτος, λέει, που γιορτάζονται τα 150 χρόνια από την γέννησή του θα τον τιµήσωµε µε την κυκλοφορία ενός νοµίσµατος. Κι έτσι η τράπεζα της Ελλάδος επιλήφθηκε και δηµιούργησε ένα νέο κέρµα των 2 ευρώ µε την µορφή του. Βρέθηκα τυχαία στον διαδικτυακό τόπο όπου γινόταν η παρουσίαση του εκµαγείου, της προσπάθειας αποτύπωσης, καθώς και η βιογραφία ενός µεγάλου µαθηµατικού.
Τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή τον είχα γνωρίσει παλιότερα όταν έψαχνα στοιχεία για το πανεπιστήµιο που ήθελε να δηµιουργήσει ο Βενιζέλος στην Σµύρνη. Φαίνεται πως ήρθε η ώρα να µάθω περισσότερα γι αυτόν.
Γόνος µεγάλης οικογένειας Φαναριωτών µε απώτερη καταγωγή από την Ανατολική Θράκη γεννήθηκε το 1873 στο Βερολίνο όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως υψηλόβαθµο στέλεχος στην εκεί Τουρκική διπλωµατική αποστολή. Στο σπίτι τους συχνάζει όλη η καλλιτεχνική και λόγια αριστοκρατία της Ευρώπης όπως ο Ιούλιος Βερν που αφήνει σηµειώµατα συµπάθειας και ευχές για τον χαριτωµένο µικρό Kostia στα µαθητικά του τετράδια.
Σε ηλικία δέκα έξι ετών κερδίζει δύο συνεχόµενες φορές το πρώτο βραβείο στον Εθνικό διαγωνισµό µαθηµατικών του Βελγίου. Σπουδάζει µηχανικός στην στρατιωτική ακαδηµία των Βρυξελλών και αναλαµβάνει εργασία στα φράγµατα του Ασιούτ και Ασσουάν στην Αίγυπτο. Τον ελεύθερό του χρόνο όµως κάνει µετρήσεις στην πυραµίδα του Χέοπα και προσπαθεί να λύσει µαθηµατικές απορίες που του δηµιουργούνται. Εν τέλει το αποφασίζει. Η καλοπληρωµένη δουλειά του δεν του αρκεί. Θα την παρατήσει και θα κάνει αυτό που επιθυµεί και ονειρεύεται. Θα ασχοληθεί µε τα αγαπηµένα του µαθηµατικά. Η οικογένεια και οι φίλοι του τον θεωρούν κωµικό. Εκείνος όµως επιµένει και στα είκοσι επτά του αλλάζει πορεία. Γυρίζει στα πανεπιστηµιακά θρανία του Βερολίνου και του Γκέτιγκεν-του µεγαλύτερου µαθηµατικού κέντρου στον κόσµο εκείνη την εποχή. Η πρόοδος του είναι ταχύτατη και η διδακτορική του διατριβή «ανήκει στις καλύτερες µαθηµατικές διατριβές που έχουν υποβληθεί στη σχολή» Στην συνέχεια αναλαµβάνει εργασία ως καθηγητής.
Το 1919 ο Ελληνικός στρατός εγκαθίσταται στην Μικρά Ασία. . Ο Βενιζέλος ψηφίζει νόµό «Περί ιδρύσεως και λειτουργίας Ελληνικού Πανεπιστηµίου εν Σµύρνη» και καλεί τον Καραθεοδωρή- που τον γνωρίζει από παλιότερη επίσκεψή του στα Χανιά όταν είχε έρθει εδώ το 1895 για να επισκεφθεί τον θείο του Αλέξανδρο Καραθεοδωρή γενικό διοικητή Κρήτης-να οργανώσει το νέο Πανεπιστηµιακό Ίδρυµα. Πρόσκληση που ο καθηγητής αποδέχεται µε µεγάλη προθυµία.
Οι εφηµερίδες γράφουν: «Πρεσβεύοντας ο πρύτανης του νέου ιδρύµατος την εγκαθίδρυση κράτους δικαίου, θέλει να εξασφαλίσει στους λαούς της περιοχής ισονοµία και ισοπολιτεία διατηρώντας τον πολυφυλετικό και πολυπολιτισµικό χαρακτήρα της πόλης. Στόχος του ιδρύµατος: η ειρηνική συνύπαρξη των λαών της Ανατολής µέσω της παιδείας. Με έµβληµα του πανεπιστηµίου ένα τετράδραχµο νόµισµα των αρχαίων Κλαζοµενών που απεικονίζει κεφαλή του Απόλλωνα και την φράση «εξ ανατολών το φως» εγγεγραµµένη γύρω του, προωθεί τον προσανατολισµό του πανεπιστηµίου σε σχολές που σχετίζονται µε την αξιοποίηση της περιοχής (γεωπονική, δηµόσιας διοίκησης, υγειονοµική, µηχανικών αλλά και σχολής Ανατολικών σπουδών)».
Ο Καραθεοδωρή, λένε αυτοί που ξέρουν, µε 700,000 µάρκα, χρήµατα που του έδωσε το Ελληνικό Υπουργείο εξωτερικών και η Ύπατη Αρµοστεία Σµύρνης γυρίζει όλη την Ευρώπη να αγοράσει στις πιο συµφερτικές τιµές έπιπλα, συγγράµµατα, σπάνια βιβλία, όργανα φυσικής, χηµείας, µικροβιολογίας, φακούς για όργανα όρασης, προπλάσµατα φυτών. Όταν φτάνει τελικά στην πόλη για να εγκατασταθεί ξεφορτώνει στην προκυµαία ογδόντα δύο κιβώτια εξοπλισµού.
Στην συνέχεια ανακαλύπτει ένα µισοτελειωµένο σχολικό κτίριο. Το παίρνει, το αναδιαµορφώνει και το τελειώνει. Ένα συγκρότηµα που θα το ζήλευαν πολλοί. Εβδοµήντα αίθουσες , µε αµφιθέατρο και µεγάλο περίβολο. Επόµενο βήµα ήταν να καλέσει την αφρόκρεµα των καθηγητών από όλο τον κόσµο για να το επανδρώσει. Πραγµατικό κόσµηµα προβλέπεται να γίνει αυτό το καινούργιο Πανεπιστήµιο. Ένα Ίδρυµα που απευθύνεται σε όλους: Ρωµιούς, Τούρκους, Εβραίους, Αρµένιους.
Τα µαθήµατα σχεδιάζονται να ξεκινήσουν τον Σεπτέµβριο και τα εγκαίνια να γίνουν τον Οκτώβρη του 1922.
Μόνο που τίποτα από αυτά δεν πρόλαβε να γίνει. Εκείνον τον Σεπτέµβρη που ήταν έτοιµοι όλοι για το πρώτο µάθηµα, εκείνον τον ίδιο Σεπτέµβρη ήρθε η καταστροφή κι ο χαλασµός. Η Σµύρνη καίγεται και οι Χριστιανοί προσπαθούν κυνηγηµένοι να γλυτώσουν το µαχαίρι και την σφαγή.
Ο Καραθεοδωρή φορτώνει δυό µέρες πριν την καταστροφή την οικογένειά του σ ένα βαρκάκι για την Σάµο κι αυτός µένει στην καιόµενη πόλη προσπαθώντας να διασώσει ό,τι περισσότερο µπορεί.
Οι µαρτυρίες περιγράφουν ότι ήταν από τους τελευταίους που επιβιβάστηκε σε πλοίο κουβαλώντας τα υπολείµµατα της βιβλιοθήκης και του πολύτιµου εξοπλισµού του Ιωνικού Πανεπιστηµίου. Έφτασε στην Αθήνα µετά από αρκετές ηµέρες αφού περιπλανήθηκε σε όλο το Αιγαίο. Ο διασωθείς θησαυρός από την προίκα του χαµένου για πάντα Ιδρύµατος βρίσκεται µέχρι σήµερα στο Μουσείο Φυσικών Επιστηµών του Πανεπιστηµίου Αθηνών.
Ο Κααραθεοδωρή παρέµεινε στην Αθήνα για δυό χρόνια και δίδαξε στην σχολή Χηµικών καθώς και στο Πολυτεχνείο. Οι κακές γλώσσες λένε πως ποτέ το Ελληνικό πανεπιστηµιακό σινάφι δεν µπόρεσε να δεχθεί την αξία και την µεγαλοσύνη ενός που τον θεωρούσε ξένο σώµα και γι αυτό φρόντισε να τον αποµακρύνει γρήγορα. Ο καθηγητής επέστρεψε για άλλη µια φορά στην Ελλάδα το 1929, όταν ο Βενιζέλος τον κάλεσε ξανά προκειµένου να οργανώσει τα Πανεπιστήµια Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Αν και φίλοι του τον συµβούλεψαν να «µην βάλει ξανά στο κεφάλι του στέφανο εξ ακανθών» για την Ελλάδα, αυτός ακολουθεί την φωνή της καρδιάς του κι έρχεται. Ο πανεπιστηµιακός κανονισµός που συνέταξε και που έγινε νόµος ήταν αυτός µε τον οποίο πορεύτηκαν τα Ελληνικά Ανώτατα Ιδρύµατα για πενήντα χρόνια ακόµα, µέχρι το 1982.
Το έργο του καθηγητή που είναι τεράστιο, πρωτοποριακό, πολυποίκιλο και ευρέως φάσµατος τον κατατάσσει µεταξύ των µεγαλύτερων µαθηµατικών του περασµένου αιώνα . ∆εν γράφω λεπτοµέρειες γι αυτό γιατί δεν είµαι σίγουρη ότι το κατανοώ πλήρως. Ωστόσο καταπιάστηκε µε όλους σχεδόν του κλάδους των Μαθηµατικών. «Οι µαθηµατικές του αποδείξεις χαρακτηρίζονται από κοµψότητα και απλότητα, αλλά και αυστηρότητα που δίνει απόλυτη ασφάλεια στα συµπεράσµατα που προκύπτουν». Θεωρείται ανάµεσα στα άλλα και θεµελιωτής της θερµοδυναµικής. Ένας καθηγητής του Harvard γράφει: «Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή ήταν ένας από τους αρχηγούς µαθηµατικούς οι οποίοι το πρώτο µισό του 20ου αιώνα δηµιούργησαν τα θεµέλια για την µελλοντική ανάπτυξη των µαθηµατικών…»
Πάντως δεν γίνεται να αναφερθώ σ αυτόν τον γίγαντα των σύγχρονων µαθηµατικών και να µην µιλήσω και για την σχέση του µε τον Αλβέρτο Αϊνστάϊν. Τα τελευταία χρόνια διακινούνται φήµες ότι ο Καραθεοδωρή ήταν δάσκαλος του Αϊνστάιν κι ότι τον βοήθησε στην θεωρία της σχετικότητας. Όλα αυτά που ακούγονται πολύ όµορφα µάλλον είναι λίγο τραβηγµένα. Βλέπετε εκτός των άλλων, οι δυό επιστήµονες είχαν µόνο 6 χρόνια διαφορά στην ηλικία, πράγµα που καταρρίπτει µάλλον τους πιο πάνω ισχυρισµούς. Εκείνο πάντως που είναι αποδεδειγµένο είναι ότι οι δυό άνδρες είχαν αλληλογραφία µεταξύ τους και ότι από αυτήν προκύπτει ότι σέβονταν και εκτιµούσαν πολύ ο ένας τον άλλο.
Και θα τελειώσω αναφέροντας ότι στην Κοµοτηνή υπάρχει το µουσείο Καραθεοδωρή που φιλοξενεί προσωπικά αντικείµενα, οικογενειακές φωτογραφίες, αρχεία, αλλά κυρίως διαφυλάττει και διατηρεί αθάνατη την µνήµη και το έργο του επιστήµονα αυτού που θεωρείται ο µεγαλύτερος Έλληνας µαθηµατικός µετά τους αρχαίους.
