Οι κοροναϊοί είναι μία μεγάλη οικογένεια ιών, που περιλαμβάνουν τόσο τους ιούς που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα, όσο και αυτόν που προκαλεί το SARS (Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο). Στην Ελλάδα ήδη νοσηλεύεται σε κρίσιμη κατάσταση, στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Νοσοκομείου “Σωτηρία”, ένας 69χρονος ασθενής που έχει προσβληθεί από τον κοροναϊό ΜERS.
Ενας νέος κοροναϊός
Οι κοροναϊοί έχουν πάρει το όνομά τους από τις πρωτεΐνες του περιβλήματός τους, που διατάσσονται σε σχήμα κορώνας. Ο MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome Corona Virus, κοροναϊός Αναπνευστικού Συνδρόμου Μέσης Ανατολής) είναι ένας β-κοροναϊός που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Σαουδική Αραβία το 2012 και αρχικά ονομάστηκε “νέος κοροναϊός” (nCoV). Παρουσιάζει, μάλιστα, χαρακτηριστικές διαφορές από άλλους κοροναϊούς που έχουν εντοπιστεί κατά καιρούς σε ανθρώπους ή θηλαστικά.
Μια σοβαρή λοίμωξη
Το “Aναπνευστικό Σύνδρομο της Μέσης Ανατολής”, είναι μία ιογενής αναπνευστική λοίμωξη, που προκαλείται από τον κοροναϊό MERS-CoV. Ο ιός αυτός δεν είναι ίδιος με τον κοροναϊό που προκάλεσε την πανδημία του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS) το 2003, προκαλώντας τον θάνατο σε 774 άτομα σε διάφορες χώρες του κόσμου. Ο ιός MERS-CoV έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές στο γεννητικό του υλικό (DNA) και προκαλεί υψηλή θνησιμότητα, οδηγώντας στον θάνατο περίπου το 50% των προσβεβλημένων ασθενών, ενώ ο SARS παλαιότερα παρουσίαζε θνησιμότητα στο επίπεδο του 10%.
Τα συμπτώματα του MERS
Οι περισσότεροι άνθρωποι που προσβάλλονται από τον MERS-CoV εκδηλώνουν σοβαρή αναπνευστική λοίμωξη, με συμπτώματα πυρετού, βήχα και δύσπνοια, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις έχει οδηγήσει σε εμφάνιση επιπλοκών, όπως Οξύ Σύνδρομο Αναπνευστικής Δυσχέρειας – ARDS, νεφρική ανεπάρκεια, διάρροια, διαταραχές της πήξης, περικαρδίτιδα, πολυοργανική ανεπάρκεια ή και θάνατο.
Ορισμένοι, πάντως, ασθενείς έχουν απλώς εκδηλώσει μια ήπιας μορφής αναπνευστική λοίμωξη. Η επικινδυνότητα, πάντως, της λοίμωξης είναι πολύ μεγάλη, αφού κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, όπως δηλώνουν Αμερικανοί επιδημιολόγοι, “ο ρυθμός εξάπλωσης μπορεί να γίνει εκρηκτικός”.
Η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο
Ο MERS-CoV έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, εφόσον έχει προηγηθεί στενή επαφή, δηλαδή επαφή μεταξύ του ασθενή και των ατόμων που τον φροντίζουν ή παραμονή στον ίδιο χώρο με τον ασθενή, κατά την φάση της λοίμωξης. Αγνωστο είναι, επίσης, αν μεταδίδεται ο ιός ακριβώς μέσω σταγονιδίων του βήχα ή του φταρνίσματος, ή μέσω άλλης οδού. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχουν αναφερθεί περιστατικά μετάδοσης του ιού από ασθενή σε νοσηλευτικό προσωπικό, ενώ σε άτομα στο εξωτερικό που βρέθηκαν θετικά στον ιό, δεν υπήρχε ούτε επαφή με ασθενή, ούτε με ύποπτα ζώα, δηλαδή η μόλυνσή τους έγινε με παντελώς άγνωστο τρόπο.
Η προέλευση του ιού MERS-CoV
Αν και οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει προς το παρόν να εντοπίσουν την αρχική πηγή του ιού, εικάζουν ότι ενδέχεται να προέρχεται από κάποιο ζώο, αφού εκτός από τους ανθρώπους, ο MERS-CoV έχει εντοπιστεί σε καμήλες στο Κατάρ και σε άλλες χώρες, καθώς και σε νυχτερίδες στην Σαουδική Αραβία. Ο ρόλος, πάντως, των ζώων ως πηγών μετάδοσης του ιού είναι υπό διερεύνηση από την επιστημονική κοινότητα, ενώ μερικοί επιδημιολόγοι υποστηρίζουν ότι πιθανότατα ο ιός προήλθε από νυχτερίδες που μόλυναν καμήλες ή άλλα οικόσιτα ζώα σε υπαίθριους χώρους.
Χώρες με κρούσματα MERS-CoV
Από τον Απρίλιο του 2012 μέχρι και σήμερα, κρούσματα του ιού MERS-CoV σε ανθρώπους έχουν καταγραφεί στη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ιορδανία, το Κουβέιτ, τη Μαλαισία, το Ομάν, το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία, την Τυνησία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Αναλυτικότερα, έως τα μέσα Απριλίου 2014 είχαν δηλωθεί στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) συνολικά 243 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα, συμπεριλαμβανομένων 93 θανάτων. Το ελληνικό περιστατικό είναι το 10ο κρούσμα λοίμωξης από MERS που διαγιγνώσκεται στην Ευρώπη. Οι περισσότεροι προσβεβλημένοι από τη λοίμωξη ασθενείς, πάντως, σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με χώρες της Μέσης Ανατολής.
Οι ανησυχίες της Διεθνούς κοινότητας
Στη διεθνή κοινότητα επικρατεί ανησυχία, δεδομένου ότι όσοι ασθενείς έχει επιβεβαιωθεί εργαστηριακά ότι έχουν προσβληθεί από τον ιό MERS-CoV, έχουν εκδηλώσει οξεία αναπνευστική λοίμωξη, με επακόλουθο μεγάλο αριθμό θανάτων. Επίσης, ανησυχία προξενεί το γεγονός ότι η λοίμωξη έχει μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, ξεπερνώντας τα όρια της Σαουδικής Αραβίας που εντοπίστηκε αρχικά, ενώ οι ειδικοί λοιμωξιολόγοι δεν μπορούν να αποκλείσουν την πιθανότητα περαιτέρω εξάπλωσης.
Τα ταξίδια στην Αραβική Χερσόνησο και στις γειτονικές χώρες
Τόσο οι ευρωπαϊκές όσο και οι αμερικανικές υγειονομικές Αρχές δεν έχουν εκδώσει ειδικές ταξιδιωτικές οδηγίες εξαιτίας του ιού MERS. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι ταξιδιώτες θα πρέπει να ακολουθούν τις βασικές προφυλάξεις, όπως καλό πλύσιμο των χεριών και αποφυγή επαφής με άτομα που βήχουν ή φταρνίζονται. Επισημαίνεται, ακόμη, ότι αν κάποιος ταξιδιώτης εκδηλώσει πυρετό και άλλα συμπτώματα του κατώτερου αναπνευστικού, όπως βήχα ή δύσπνοια, εντός 14 ημερών από ταξίδι στην Αραβική Χερσόνησο ή κάποια γειτονική χώρα, θα πρέπει να αναζητήσει επειγόντως ιατρική βοήθεια. Το Υπουργείο Υγείας της Σαουδικής Αραβίας προτείνει λήψη ιδιαίτερων μέτρων προστασίας σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού όπως άτομα άνω των 65 ετών ή πάσχοντες από χρόνια νοσήματα, παιδιά κάτω των 12 ετών, εγκύους, καθώς και ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και καρκινοπαθείς.
Τρόποι προστασίας
Οι Διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για την πρόληψη των αναπνευστικών λοιμώξεων είναι οι παρακάτω:
Α) Πλένετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα και καθοδηγήστε τα παιδιά να κάνουν το ίδιο. Αν δεν είναι διαθέσιμα νερό και σαπούνι, τότε χρησιμοποιήστε απολυμαντικό χεριών με βάση το αλκοόλ.
Β) Οταν βήχετε ή φτερνίζεστε, καλύψτε τη μύτη και το στόμα σας με χαρτομάντιλο και στη συνέχεια πετάξτε το σε καλάθι απορριμμάτων.
Γ) Αποφύγετε να αγγίξετε τα μάτια, την μύτη και το στόμα σας με ακάθαρτα χέρια.
Δ) Αποφύγετε τη στενή επαφή, καθώς και την κοινή χρήση μαχαιροπίρουνων, ποτηριών ή άλλων οικιακών σκευών, με άτομα που παρουσιάζουν ύποπτα συμπτώματα.
Ε) Καθαρίζετε και απολυμαίνετε τακτικά επιφάνειες όπως ο πάγκος της κουζίνας, τα πόμολα, οι πόρτες και τα παιχνίδια των παιδιών.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Αν και έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται προσπάθειες για την παρασκευή του, προς το παρόν δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο κατά του MERS-CoV. Επίσης, επειδή δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο θεραπευτικό πρωτόκολλο για την αντιμετώπιση των επιπλοκών που προκαλεί ο ιός, η αγωγή προς το παρόν εστιάζεται στην ανακούφιση της ειδικής συμπτωματολογίας που εμφανίζει ο κάθε ασθενής.
Η διάγνωση της λοίμωξης από τον ιό
Η διάγνωση γίνεται από τα συμπτώματα και τη ανίχνευση γενετικού υλικού του ιού από δείγματα του αναπνευστικού συστήματος. O ιός MERS-CoV ανιχνεύεται εργαστηριακά με ειδικά τεστ μοριακής βιολογίας (αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης – PCR), τα οποία πραγματοποιούνται σε εξειδικευμένα ιδιωτικά και κρατικά εργαστήρια νοσοκομείων, καθώς και στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ. Σημειώνεται, ακόμη, ότι δεν διατίθενται για την ανίχνευση του ιού ταχέα και αξιόπιστα διαγνωστικά τεστ.
Επειδή, πάντως, τα συμπτώματα της λοίμωξης από τον ιό MERS-CoV προσομοιάζουν με αυτά άλλων ηπιότερων λοιμώξεων του αναπνευστικού, θα πρέπει, στην περίπτωση που εμφανιστούν οι προαναφερόμενες ενδείξεις, να τηρούνται όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα προστασίας από το υγειονομικό προσωπικό (μάσκες, γάντια κ.λπ.), ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος διασποράς της λοίμωξης.
Μία δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση
Η επιστημονική κοινότητα σήμερα δεν έχει καταφέρει να αποκαλύψει πλήρως τα μυστικά του νέου κοροναϊού, αφού παραμένει άγνωστος τόσο ο ακριβής τρόπος μετάδοσής του, όσο και η θεραπεία του. Η λοίμωξη πάντως από τον ιό MERS-CoV, αν και η πιθανότερη οδός μετάδοσης σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας είναι τα σταγονίδια από το βήχα ή το φτάρνισμα, δεν θεωρείται ότι μεταδίδεται εύκολα στον άνθρωπο. Παρά το γεγονός, όμως, ότι στη συγκεκριμένη χρονική φάση δεν διαφαίνεται τάση εξέλιξης της λοίμωξης σε πανδημία, οι ειδικοί συνιστούν εγρήγορση και λήψη μέτρων ατομικής προστασίας, ανάλογων με αυτά που εφαρμόζονται για την προφύλαξη από αερογενώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Βιβλιογραφία
www.cdc.gov
www.who.int
www.health.gov.au
www.eurosurveillance.org
www.keelpno.gr
