Ἡ ἐμφάνιση τοῦ τελευταίου κορωνοϊοῦ ἔχει βάλει σὲ δοκιμασία τὴν παγκόσμια κοινότητα. Κατὰ τὰ φαινόμενα, σὲ δοκιμασία βρίσκεται καὶ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Οἱ ἀνακοινώσεις ποὺ τὶς τελευταῖες ἡμέρες ἐκδόθηκαν καὶ ἀπὸ τὴν τοπικὴ Ἱερὰ Σύνοδο καὶ ἀπὸ ἐκείνην τῆς ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας δείχνουν προσπάθεια γιὰ ἀπάντηση στὸ κοινὸ πρόβλημα καὶ στὶς συζητήσεις ποὺ ἔχουν ξεκινήσει.
Kαίριο σημεῖο εἶναι τὸ ἐρώτημα ἂν ὁ ἰὸς μεταδίδεται μέσω τῆς Θείας Κοινωνίας. Χωρὶς περιστροφὲς ἡ Ἐκκλησία ἀπαντᾶ μὲ βροντῶδες «ὄχι». Τὸ στηρίζει μὲ ἕνα καὶ μοναδικὸ ἐπιχείρημα: ὁ ἄρτος καὶ ὁ οἶνος ἔχουν μεταστοιχειωθεῖ σὲ σῶμα καὶ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ἑπομένως δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ δεχτοῦμε ὅτι μποροῦν νὰ προσβληθοῦν καὶ νὰ γίνουν ἑστία μικροβίων, ἰῶν καὶ ἄλλων ἀσθενειῶν. Χωρὶς φόβο λοιπὸν οἱ Χριστιανοὶ μποροῦν νὰ κοινωνοῦν ἔχοντας ὡς ἀσπίδα προστασίας τὸν ἴδιο τὸν ἀρχηγὸ τῆς πίστεως.
Εἶναι αὐτονόητο ὅτι αὐτὴ ἡ θέση ἔχει γιὰ θεμέλιο τὴν πίστη. Μόνο ἕνας ποὺ πιστεύει (χωρὶς καμιὰ ἀμφιβολία) ὅτι παίρνει σῶμα καὶ αἷμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι δυνατὸν νὰ ἔχει αὐτὴν τὴν πεποίθηση. Τὸ πρῶτο, ἑπομένως, ἐρώτημα εἶναι ἂν ὑπάρχουν Χριστιανοὶ ποὺ ἔχουν ἔστω ψήγματα ἀμφιβολίας – καὶ ἴσως τὰ εἶχαν καὶ παλαιότερα καὶ ὄχι μόνο τώρα κάτω ἀπὸ τὴν πίεση τῶν περιστάσεων. Ἡ ἀπάντηση εἶναι καταφατική: ναί, ὑπάρχουν. Γιὰ δικούς των λόγους (ποὺ δὲν εἶναι τοῦ παρόντος) οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ κοινωνοῦσαν ἀκολουθώντας εἴτε τὴν πίστη τους εἴτε (καὶ) τὸ ἔθιμο. Τώρα εἶναι βέβαιο πὼς θὰ βρεθοῦν μπροστὰ σὲ δίλημμα. Εἶναι σίγουρο πὼς θὰ ἀκολουθήσουν αὐτὸ ποὺ μὲ τὴν ἀνακοίνωσή της λέει ἡ Ἐκκλησία; Κοντὰ σὲ αὐτοὺς (ἀπάντηση σὲ δεύτερο ἐρώτημα) βρίσκονται καὶ ὅσοι ἀκολουθώντας τὸ ἔθιμο καὶ μόνον αὐτὸ κοινωνοῦσαν περιστασιακὰ – Χριστούγεννα ἢ Πάσχα, σὲ μνημόσυνα κ.λπ. Εἶναι εὔκολο νὰ πεισθοῦν τώρα;
Καλὰ ἔκαμε ἡ Ἐκκλησία ποὺ ἐπανέλαβε θεμελιῶδες σημεῖο τῆς διδασκαλίας της. Μίλησε ὅμως γιὰ ἕνα θέμα ποὺ ἀφορᾶ στὸ σύνολό της τὴν κοινωνία – καὶ ὄχι μόνο τὴν ἑλληνική. Μίλησε ὅπως ὅταν ἀπευθύνεται στοὺς πιστούς, σὲ ὅσους ἔχουν ἀμετακίνητη πίστη. Προφανῶς, σκέφτεται καὶ ὅσους βρίσκονται ἔξω ἀπὸ τὸν δικό της χῶρο καὶ εὔχεται καὶ προσεύχεται γιὰ ὅλους. Ἐνῶ ὅμως ὑπάρχουν ἀπέναντί της ἀδιάσειστα στοιχεῖα μὲ ἐπιστημονικὸ ὑπόβαθρο, ὡς μόνο ἀντίλογο παρουσίασε τὴν δική της διδασκαλία γύρω ἀπὸ τὸ ἐπίμαχο θέμα. Ἐπαναλαμβάνοντας, μάλιστα, ὁδηγίες ἁρμοδίων ὀργάνων τῆς Πολιτείας φάνηκε νὰ εἶναι ἀνακόλουθη σὲ ὁρισμένα σημεῖα.
Μὲ τὸν ὀφειλόμενο σεβασμὸ τόσο πρὸς τὸν θεσμὸ τῆς Ἐκκλησίας μας ὅσο καὶ πρὸς κάθε βαθμίδας λειτουργούς της, ἔχω τὴ γνώμη ὅτι ὁ χειρισμὸς τοῦ θέματος ἦταν ὄχι μόνο ἀτυχής, ἀλλὰ καὶ ἐπιβλαβὴς τόσο γιὰ τὴν ἴδια ὅσο καὶ γιὰ τὸ κοινωνικὸ σύνολο. Βρισκόμαστε μπροστὰ σὲ ἕνα πρωτόγνωρο φαινόμενο γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τοῦ ὁποίου ἀπαιτοῦνται σύμπνοια καὶ δράση ἀπὸ κοινοῦ. Σὲ ἄλλα μέρη ἔχουν ἀπομονωθεῖ πόλεις καὶ ἐπαρχίες καὶ κράτη ὁλόκληρα μὲ βίαιο περιορισμὸ πλήθους δραστηριοτήτων. Μακάρι νὰ μὴ χρειαστεῖ νὰ παρθοῦν καὶ ἐδῶ τόσο ἐκτεταμένα μέτρα· γιὰ να γίνει ὅμως αὐτό, εἶναι ἀπαραίτητη ἡ συμβολὴ ὅλων, καὶ τῆς Ἐκκλησίας.
Θὰ εἶναι λάθος νὰ θεωρηθεῖ ὅτι αὐτὲς οἱ ἀπόψεις μου θέτουν ὑπό ἀμφισβήτηση τὴ σχετικὴ μὲ τὸ θέμα θέση τῆς Ἐκκλησίας. Συμβαίνει τὸ ἀντίθετο: ἡ πίστη ἢ ὑπάρχει ἢ δὲν ὑπάρχει. Ὅτι περνᾶ ἀπὸ δοκιμασίες εἶναι δεδομένο, αὐτὸ ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ συμβαίνει βάζοντας τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους σὲ πειρασμὸ ἢ θέτοντας σὲ κίνδυνο τὴν ἑνότητα καὶ τὴ συναντίληψη ποὺ θέλουμε νὰ ἔχουν ὅλοι. Ἡ πίστη δὲν ἐπιτρέπεται νὰ γίνεται αἰτία σκανδαλισμοῦ τῶν ἄλλων. Καὶ ἂς μὴν παραγνωρίζεται τὸ ὅτι ἡ ἑδραία πίστη στὸν Θεὸ Δημιουργὸ συνεπάγεται καὶ τὴν ἀποδοχὴ γιὰ τὴ θεϊκὴ προέλευση τῶν δωρεῶν καὶ τῶν χαρισμάτων ποὺ ἔχει ὁ ἄνθρωπος. Ἀνάμεσα σὲ αὐτὰ κορυφαία θέση κατέχει ὁ νοῦς, δηλαδὴ ἡ λογική. Ἂν ἀφήσουμε τώρα στὴν ἄκρη τὴ λογική, θὰ ἔχουμε κάμει μεγάλο λάθος – πολὺ περισσότερο γιὰ τὸ λόγο ὅτι στοὺς αἰῶνες ποὺ πέρασαν ἡ πίστη μας συμπορεύθηκε μὲ τὴ λογική, μὲ ἀμοιβαία στήριξη.
Ἀπὸ τὶς ἀνακοινώσεις τῆς Ἐκκλησίας διακρίνω νὰ ἔχει προκύψει καὶ ἕνα ἄλλο ἀποτέλεσμα: ἐκεῖνοι ποὺ πάντοτε καιροφυλακτοῦν γιὰ νὰ τῆς ἐπιτεθοῦν βρῆκαν τώρα εὐκαιρία γιὰ κάθε λογῆς ἐπιθετικὰ σχόλια. Δὲν πρέπει νὰ ἀγνοηθεῖ καὶ τὸ ὅτι πολλοί, ἐνῶ δὲν εἶναι ἐχθρικὰ διακείμενοι, ἀποδοκιμάζουν χωρὶς δισταγμὸ τὴ στάση αὐτή.
Ἂν καὶ πρόκειται γιὰ ἄλλης τάξεως καὶ ἄλλης βαρύτητας θέματα, ἔχω τὴ γνώμη ὅτι τὸ λάθος ποὺ εἶχε γίνει σχετικὰ μὲ τὴν ἀναγραφὴ τοῦ θρησκεύματος στὶς ταυτότητες ἐπαναλαμβάνεται τώρα ἀλλὰ μὲ μεγαλύτερες διαστάσεις καὶ τὶς παρεπόμενες συνέπειες. Ἦταν (καὶ εἶναι ἀκόμη) εὐκαιρία νὰ πάρει ἡ Ἐκκλησία μιὰ θέση ἀποδεκτὴ ἀπὸ ὅλους. Θὰ μποροῦσε δηλαδή, μὲ ψυχραιμία, χωρὶς ὑποχρεωτικὰ νὰ καλεῖ τοὺς πιστοὺς στὸ «κοινὸν ποτήριον», νὰ προβάλει γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ τὴ διδασκαλία της γιὰ τὴ Θεία Κοινωνία τονίζοντας συγχρόνως ὅτι δὲν ἐγκαταλείπει οὔτε κεραία ὅσων διδάσκει, εἶναι ὅμως ἕτοιμη νὰ ἀκολουθήσει τὶς ὑποδείξεις καὶ τὶς ἀποφάσεις τῶν ἁρμοδίων ὀργάνων τῆς Πολιτείας. Στὸ κάτω κάτω οὔτε «ἄθεη» ἢ «ἀντίχριστη» εἶναι αὐτὴ ἡ Πολιτεία (ποιός δὲν θυμᾶται τὴ δέηση «ὑπὲρ τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν ἔθνους»…) οὔτε μόνιμα θὰ εἶναι τὰ ὅποια μέτρα ἀποφασισθοῦν. Μὲ μιὰ τέτοια στάση θὰ εἶχε νὰ κερδίσει πολλά, ἐνῶ τώρα κινδυνεύει νὰ χάσει ἔστω καὶ λίγα. Ὅλα αὐτὰ μὲ τὴ σκέψη ὅτι ἔτσι ἦταν πάντοτε ἡ Ἐκκλησία: εἶχε ἀπέναντί της πολλοὺς ἐχθροὺς – ἀλλὰ πάντοτε μὲ τὴ δύναμη ποὺ ἀντλοῦσε ἀπὸ τὸν ἱδρυτή της ἔβγαινε νικήτρια.
