ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ απαγορεύσεις σε θέματα κοινωνικών σχέσεων λόγω κορωνοϊού, μας φέρνουν αντιμέτωπους με “αντιθετικούς” τρόπους ζωής. Το “άλλοτε” συγκρούεται με το “σήμερα”, επειδή η προσαρμογή δεν είναι εύκολα αποδεκτή κι ούτε κανείς εγκαταλείπει αμέσως τις “παλιές καλές συνήθειές” του.
ΜΕΓΑΛΩΝΟΝΤΑΣ, πιστεύουμε πως το περελθόν ήταν καλύτερο από το παρόν! Το παράδοξο αυτό της προσκόλλησής μας στα περασμένα -με νοσταλγική μάλιστα διάθεση- διακωμωδεί ο Ουμπέρτο Έκο λέγοντας “τι ωραία που ήταν τότε που όλα ήταν χειρότερα”!
ΕΤΣΙ κι αλλιώς η ζωή κάνει κύκλους. Τη μια, μας προσφέρει ειρήνη και ευμάρεια, την άλλη πόλεμο ή διάφορες κρίσεις, με δυστυχίες. Οι εικόνες των προσφύγων από τις εμπόλεμες ζώνες είναι εύγλωττες, όπως κι εκείνες από την οικονομική ή υγιεινομική καταστροφή σε πολλές χώρες.
ΟΣΟ η ζωή κυλάει ήρεμα, έχουμε την αίσθηση πως τίποτε δεν αλλάζει. Κι όμως… Στη δεκαετία του 1970 ο Αιγυπτιώτης Έλληνας τραγουδοποιός Ζορζ Μουστακί τραγουδούσε με την αισθαντική φωνή του την έντονη “αλλαγή” των πραγμάτων, την καλυμμένη από την ανεπαίσθητη “ακινησία” της καθημερινότητάς μας:
“Rien n’a changé et pourtan tout est different
Rien n’est pareil et pourtant tout est comme avant…” (1)
ΟΣΟΙ, στη μέγγενη της κρίσης βρίσκονταν ανάμεσα στα 30 και τα 45 τους, στάθηκαν οι άτυχοι της εποχής τους ή (πιθανόν) οι τυχεροί του μέλλοντος! Έζησαν τη βίαιη σύγκρουση των δυο κόσμων έντονα στη ζωή τους: την επίπλαστη ευμάρεια των μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων (ΠΑΣΟΚ-ΝΔ), αλλά και την ανικανότητά τους να συγκροτήσουν κράτος ώστε να συγκρατήσουν την κατάρρευση της χώρας. Γνώριζαν προ πολλού τα επικείμενα: το έλεγαν οι στατιστικές και το δημόσιο χρέος! Τα παιδιά μας βίωσαν τη διαφορά δραχμής και ευρώ καθώς και την ολική αμφισβήτηση ενός μοντέλου εξουσίας που συνδέθηκε με εκτεταμένα φαινόμενα διαφθοράς, αλαζονείας, ασυδοσίας κι ατιμωρησίας.
ΟΙ ΠΙΟ παλιοί, όντας συνηθισμένοι σε συνεχείς και βίαιες μεταπτώσεις της ζωής τους, επιβιώσαμε ηπιότερα τις αντιθέσεις. Χωρίς μελαγχολίες και εκπατρισμούς. Οι της γενιάς του 1960-1970, οι μεγαλωμένοι στα ερείπια δυο πολέμων, με στραγγισμένες τις ψυχές, δεν ζήσαμε μόνο θανατηφόρες “αντιθέσεις” αλλά και κόσμους αίματος. Οι νεκροί του Μεγάλου Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου [Φασισμοί(μαύροι-κόκκινοι) εναντίον Ελεύθερου Κόσμου (Δύση)], και πιο πολύ οι του Εμφυλίου, μάς συνοδεύουν στην οοιαδήποτε πορεία μας. Ο κατοπινός “Ψυχρός Πόλεμος”, με τις άλλες μεγάλες αντιθέσεις του Ανατολικού Μπλοκ (“Σιδηρούν Παραπέτασμα”-ΕΣΣΔ-Κομμουνισμός) και του Δυτικού κόσμου (Καπιταλισμός), άφησε ζωηρά τα ίχνη του στον ψυχισμό των λαών. Η κατάρρευση του Κομμουνισμού (1989) με την ταυτόχρονη κατάργηση της “ισορροπίας του τρόμου” στον πλανήτη έφεραν “καταχρητικούς πολέμους”, κακοδιαχειρήσεις, κερδοσκοπικές επιθέσεις, πτωχεύσεις κρατών, οικονομική ύφεση, κοινωνική αποσύνθεση, γενικευμένη ένταση, λαϊκές εξεγέρσεις, “άνοιξες”, πολέμους “δι αντιπροσώπων”, πείνα και αίμα. Ο Φόβος, η Βία, η Αγανάκτηση, για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο ξαναφώλιασε στις ψυχές των ανθρώπων. Ώσπου ήρθε απρόσκλητος επισκέπτης κι ο κορωνοϊός…
Η ΚΑΘΕ προηγούμενη γενιά ελπίζει, αισιοδοξεί, συμβουλεύει, συμπαραστέκεται την επόμενη. Αυτή είναι η φυσιολογική πορεία μας. Οι αντιθέσεις και οι σκληροί αγώνες της ζωής προσδίδουν στους παλιούς μια κάποια φρόνηση, ώστε να διακρίνουν ευκολότερα τι είναι καλό και τι κακό. Οι νέοι έχουν το όνειρο, οι μεγάλοι το ρεαλισμό.
ΕΤΣΙ, οι αντιθέσεις που καταγράφονται παρακάτω είναι όπως τις αντιλαμβάνεται ένας μεγάλος:
Ι.-στις διεθνείς σχέσεις μας:
-Θεωρούσαμε για δεκαετίες “κουτόφραγκους” τους δυτικούς, τώρα τους εκλιπαρούμε για τα πάντα
-Ειρωνευόμασταν τους Τούρκους ως “μεμέτηδες”, τώρα αποτελούν τη δαμόκλειο σπάθη επί της κεφαλής μας
-Νομίζαμε ότι είμαστε το “κέντρο” του δυτικού πολιτισμού, τώρα που μετατρέπεται σε ισλαμικό τζαμί η “Αγία Σοφία” (Κωνσταντινούπολη) χωρίς καμιά αντίδραση από πουθενά, δεν ξέρουμε τί είμαστε
-Πιστεύαμε ότι το διεθνές δίκαιο είναι αξιοσέβαστο και απαράβατο από όλους, τώρα που γίνεται διάτρητο από ορισμένες χώρες (Τουρκία, Ρωσία, Αμερική…), κανενός το αυτί δεν ιδρώνει
-Θεωρούσαμε τις συμμαχίες μας “ιερές”, τώρα “νίπτουν τας χείρας” ΝΑΤΟ, ΗΠΑ και ΕΕ.
-Παρέχουμε “διευκολύνσεις” σε Φίλους και συμμάχους, οι ίδιοι μας πουλούν σε “φίλους” και “συμμάχους” για τα συμφέροντά τους.
ΙΙ.- στις αγορές, απολαύσεις και προσδοκίες της ζωής μας:
-Αγοράζαμε πολλά και περιττά, τώρα αρκούμαστε στα λίγα που έχουμε
-Είχαμε στη διάθεσή μας πληθώρα φυσικών τροφίμων, τώρα η “τυποποιημένη” και πολυποίκιλη διατροφή μας είναι χειρότερη από ποτέ.
-Αποκτούσαμε πολλές γνώσεις και είχαμε ευρύτερη αντίληψη του κόσμου, τώρα διαθέτουμε διδικτυακό όγκο πληροφοριών και ίχνος κοινού νου (common sense)
-Έχουμε πολλούς ειδήμονες (σεισμολόγους, οικονομολόγους, διεθνολόγους, λοιμωξιολόγους, καταστροφολόγους κ.λπ), αλλά λιγότερη ευταξία στη ζωή μας
-Διαθέτουμε πληθώρα νέων πολιτικών, όμως ο λαϊκισμός κι ο πολιτικαντισμός καλά κρατούν
-Έχουμε πλεόνασμα φαρμάκων, αλλά έλλειμμα ποιότητας ζωής
-Ζούμε περισσότερο, αλλά “βαραίνουμε” οικονομικά τις επόμενες γενιές
-Κατέχουμε πολλαπλάσια υπάρχοντα, αλλά κρατήσαμε ελάχιστες απ΄τις παλιές αξίες
-Μιλάμε πολύ στα κινητά μας, αλλά ακούμε λιγότερο τον άλλο
-Αγαπάμε σπανιότερα με πάθος, όμως μισούμε συχνότερα τους άλλους
-Έχουμε περισσότερη “μόρφωση”, αλλά εντονότερο φθόνο για τους όμοιούς μας
-Τα παιδιά μας παίρνουν περισσότερα πτυχία, αλλά έχουν λιγότερη (ή και καθόλου) δουλειά
-Έχουμε υψηλότερα εισοδήματα, αλλά χαμηλότερες ηθικές αξίες
ΙΙΙ.-στις υλικές προδιαγραφές της ζωής μας:
-Φτιάχνουμε φαρδύτερους δρόμους, αλλά έχουμε στενότερες αντιλήψεις
-Τα σπίτια μας είναι πιο ευρύχωρα, όμως έχουμε μικρότερες οικογένειες
-Κτίζουμε ψηλότερα κτήρια, αλλά με κατώτερες προδιαγραφές
-Έχουμε υψηλά ετήσια κέρδη, αλλά ρηχές ή ανύπαρκτες ανθρώπινες σχέσεις
-Ζούμε σε ανετότερα σπίτια, αλλά τα διαζύγια είναι ευκολότερα
IV.-στις σχέσεις με τους άλλους και τον εαυτό μας.
-Ταξιδεύουμε σε άλλους πλανήτες, αλλά δεν διανύουμε την απόσταση που μας χωρίζει από το γείτονά μας
-Διασπάσαμε μυστικά αιώνων, όχι όμως και τις προκαταλήψεις μας
-Φροντίζουμε το φαίνεσθαι, αλλά όχι το είναι
-Προοδεύουμε τεχνολογικά κατά γεωμετρική πρόοδο, αλλά ηθικά μόνο κατ΄αριθμητική πρόδο
-Έχουμε πολλούς εικονικούς φίλους στο fb, αλλά οι ψυχές μας είναι γεμάτες μοναξιά
-Δαμάζουμε ασθένειες και ιώσεις, όχι όμως και τα αρχέγονα πάθη μας
-Μιλάμε για “κοιτίδες δημοκρατίας” και “πρότυπα πολιτευμάτων”, αλλά ο ρατσισμός καλά κρατεί σε όλα τα επίπεδα…
ΕΤΣΙ, περνούν τα χρόνια κι οι δεκαετίες στη ζωή μας κι όλα, ενώ νομίζουμε πως αλλάζουν, με την πρώτη ευκαιρία επανέρχονται στην αρχική τους μορφή. Τίποτα ουσιαστικά δεν αλλάζει, αφού τίποτε δεν είναι εντελώς καινούργιο. Μόνο οι αντιθέσεις… (24-7-20)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Georges Moustaki (1934-2013)
“Τίποτε δεν άλλαξε, κι όμως όλα είναι διαφορετικά
Τίποτε δεν είναι όμοιο κι όμως όλα είναι όπως πριν..”
