“Ο κίνδυνος της οικολογικής καταστροφής βρίσκεται προ των πυλών”
.[Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει η μνημειώδης έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, που συνέπεσε χρονικά με τις εφιαλτικές πυρκαγιές σε ΗΠΑ, Ελλάδα, Ιταλία και Τουρκία, τις φονικές πλημμύρες σε Γερμανία και Κίνα και τους παρατεταμένους, ισχυρούς καύσωνες των τελευταίων εβδομάδων σε ολόκληρο τον κόσμο.] (Ο Τύπος, 16-8-2021)
Ο ΜΗΝΑΣ που τελειώνει θα μείνει έντονα χαραγμένος στη μνήμη των ανθρώπων ως “ο Αύγουστος των ασύμμετρων απειλών και των πολλών φυσικών καταστροφών”. Στην ιστορία του πλανήτη Γη, η περίοδος αυτή θα μείνει ως μια ασυνήθιστη αναζωπύρωση της σύγκρουσης των στοιχείων της φύσης, αλλά και της έξαρσης μιας φονικής πανδημίας (Covid-19).
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ της φύσης, με την αλόγιστη επέμβαση του ανθρώπου, βρίσκονται αιώνες τώρα σε δυσλειτουργία. Ίσως πείτε πως το νερό, το χώμα, η φωτιά κι ο αέρας συγκρούονται αενάως μεταξύ τους, αφού, χωρίς αυτή τη σύγκρουση δεν θα είχαμε τις τέσσερις εποχές, τη φθινοπωρινή βροχή, το χειμωνιάτικο χιόνι· ούτε τις αιφνίδιες μπόρες με τις πλημμύρες, τις κατολισθήσεις εδαφών, τις διαβρώσεις ακτών, τις ανεμοθύελλες, τους τυφώνες, τα “τσουνάμι”, τους σεισμούς, τα “ξυπνήματα” σβησμένων ηφαιστείων, την ανοιξιάτικη άνθιση της βλάστησης, τα εποχικά εφήμερα πλάσματα, τις αποδημίες των πτηνών, τις μετακινήσεις λαών… Όσο βέβαια ο “διάλογος” αυτός ανάμεσα στα στοιχεία γίνεται σε ανεκτά κι αρμονικά επίπεδα, ώστε να μην υφιστάμεθα-ακόμη-ολοκληρωτικές μη αναστρέψιμες καταστροφές.
ΔΥΣΤΥΧΩΣ, αντιλαμβανόμενος ο άνθρωπος, από αρχαιοτάτων χρόνων, ότι μπορεί να τιθασεύσει τη φωτιά, το νερό, τον αέρα και το χώμα, ώστε να τα εκμεταλλευτεί προς ιδίον όφελος (ή, και να τα κλέψει από τους άλλους με “ενεργειακούς” πόλεμους), κατάφερε όχι μόνο να σπαταλήσει ό,τι ανήκε στον πλανήτη γη, όχι μόνο να αλλοιώσει τη φύση της ανθρώπινης ζωής, αλλά και να αφαιρέσει τη ζωή από πολλές πολλές επόμενες γενιές όντων.
ΕΤΣΙ, τα βασικά στοιχεία της φύσης σήμερα μας κηρύττουν ανελέητους και διαρκείς πολέμους. Πώς; Με ακραίες εμφανίσεις και καταστροφικές θεομηνίες που επαληθεύουν τη ρήση του μεγάλου ίωνα φιλόσοφου Ηράκλειτου (στο “Περί φύσεως”, αποσπασματικά διασωσμένο έργο του) που θέλει τον πόλεμο να είναι ”πάντων μὲν πατήρ, πάντων δὲ βασιλεύς…”
Η ΦΥΣΗ, αν δεν την πειράξεις, δεν σε πειράζει. Ούτε εκδικείται. Αυτοδιορθώνεται, διώχνοντας όσες μπορεί από τις ασχήμιες που δημιουργούμε στο σώμα της… Με την έλευσή μας στη γη, κληθήκαμε ευθύς αμέσως να βιώσουμε τρία πράγματα στη θέα μιας εκπληκτικά όμορφης φύσης: δέος/θαυμασμό, σεβασμό και κρυφή επιθυμία καθυπόταξής της!
Ο ΠΡΩΤΟΣ άνθρωπος προσπάθησε, με το πρωτόγονο μυαλό του, να ερμηνεύσει την αλληλοδιαδοχή των φυσικών φαινομένων: φως/σκοτάδι, ήλιος/φεγγάρι, κρύο/ζέστη, νερό/αέρας, φωτιά/χώμα. Με την πρωτόλεια δε τέχνη και το πρωτόφαντο θρησκευτικό του συναίσθημα, αποτύπωσε στην πέτρα, ικέτευσε ή ύμνησε με μουσική αυτό που ονόμασε Θεό. Αναρωτήθηκε τι είναι θάνατος, τι γέννηση, πώς κατευνάζεται ένας Θεός, τί είναι η ανεκλάλητη χαρά…
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ τυχαίο, λοιπόν, που οι Αρχαίοι Έλληνες έδωσαν μυθική/ θεϊκή υπόσταση στα τέσσερα στοιχεία της φύσης, τα και θεμελιώδη της αέναης δημιουργίας και αναδημιουργίας του σύμπαντος κόσμου. Ο μύθος ανέκαθεν κάνει πιο κατανοητή τη γέννηση ενός φαινομένου, ενώ ο φιλοσοφικός στοχασμός επιτρέπει τη διερεύνηση του νοήματος της ύπαρξης, καθώς και του ρόλου κάθε στοιχείου πάνω στον πλανήτη μας. Ομως, η φιλοσοφική θεώρηση μάς επιτρέπει να προσεγγίσουμε το νόημα της ύπαρξης (γεννηση, βιωτή, θάνατος, αποσύνθεση). Αν βέβαια έχει νόημα η ζωή…
ΈΤΣΙ,
(για το νερό): έχουμε Πρώτο θεό τον Ποσειδώνα, με τον Νηρέα και τις Νηρηίδες (Αιγαίο) και τον Ωκεανό να ακολουθούν· το νερό αποτελεί το 70% των αναγκών μας για επιβίωση. Είναι πηγή ζωής για όλους τους έμβιους οργανισμούς, ενώ η δέσμευσή του παρέχει ενέργεια (υδρόμυλοι, υδροηλεκτρισμός κ.ά.).
(για τη φωτιά): έχουμε τον Ήφαιστο- Θεό των ηφαστείων και της μεταλλουργίας· επίσης τον Τιτάνα Προμηθέας (κλοπή και προσφορά της φωτιάς στο ανθρώπινο γένος)· η φωτιά άλλαξε την τροφή του ανθρώπου (μαγείρεμα), προώθησε τον πολιτισμό και είναι πηγή θέρμανσης, κίνησης και ενέργειας. Συντελεί στην αποσύνθεση οργανικών και ανόργανων σωμάτων της φύσης.
(για τη γη-το χώμα): έχουμε τους υποχθόνιους Άδη, Χάροντα, Περσεφόνη, Εκάτη…, τον Θάνατο και τις άλλες σκοτεινές θεότητες· τα αδρανή υλικά (πέτρα, χώμα, σκόνη) αποτελούν τη βασική ύλη κατασκευής κατοικιών, μνημείων, πόλεων κ.λπ. Η ταφή στο χώμα αποσυνθέτει στα “εξ ων συνετέθη” κάθε νεκρό σώμα (“χους ην και εις χουν απελεύσει”)
(για τον αέρα): η θεότητα Αίολος-ο ταμίας των Ανέμων· οι Βορέας/Ζέφυρος, ο Τυφώνας· αεριοκίνηση (αιολική ενέργεια), διάστημα, αεροπλοϊα. Η αναπνοή: πηγή ζωής των όντων αλλά και διάβρωσης ή διάλυσής τους.
ΣΥΜΦΩΝΑ δε με την οντολογική θεωρία, τη φιλοσοφική δηλαδή αναζήτηση των αρχών της ύπαρξης/συγκρότησης του όντως Όντος (αυτού που πραγματικά υπάρχει, που έχει υπόσταση), ο κόσμος δομείται θεμελιακά από τα τέσσερα προαναφερθέντα στοιχεία. Με τις αλληλεπιδράσεις και τις αναμείξεις τους κατασκευάζονται τα υλικά και άυλα, τα ορατά και αόρατα, τα αντιληπτά και μη αντιληπτά αντικείμενα του σύμπαντος.
…ΑΝΤΙΚΡΙΖΟΝΤΑΣ όλο τον Αύγουστο το ξέσπασμα της οργής του ενός απ’τα 4 στοιχεία, της φωτιάς (φωτό 1), αναλογιζόμαστε αν τα άλλα τρία συμμετέχουν επίσης στον αφανισμό ή τη διατήρηση της ζωής στη γη: το νερό (αξιοποιείται δυνητικά) για να σβήσει τη φωτιά·
αντίθετα, το ίδιο στους κατακλυσμούς, τις καταιγίδες και τα “τσουνάμι”, σαρώνει ό,τι βρει μπροστά του· ο αέρας δυναμώνει και επιταχύνει τη μετάδοση της φωτιάς, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει στα αεροσκάφη να ρίχνουν τόνους νερού από ψηλά! Το έδαφος με τα δάση υφίσταται την ολική καταστροφή από τη φωτιά· όμως, το ίδιο, με τις πρώτες βροχές θα επαναφέρει ό,τι χάθηκε. Έτσι διαιωνίζεται η φύση, που όπως σημειώνει ο στωικός ρωμαίος Αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος (“Τα Εις Εαυτόν”, βιβλίο Δ’, μζ, εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Σοφίας Μαντά, εκδ. Γεργιάδη, Αθήνα, 2006) “ανακυκλώνεται” κατά την ηρακλείτεια σκέψη: μζ. “Αεί του Ηρακλείτειου μεμνήσθαι ότι «γής θάνατος ύδωρ» γενέσθαι, και «ύδατος θάνατος αέρα» γενέσθαι, και «αέρος πύρ», και έμπαλιν.» [“Πάντοτε να έχης υπ’ όψιν σου τον λόγο του Ηρακλείτου»· ότι της γης ο θάνατος είναι να γίνη νερό, του νερού να γίνη αέρας και του αέρα να γίνη φωτιά και αντιστρόφως”].
Ο ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ απέδειξε περίτρανα πως ο κόσμος δεν είναι παρά μια συνεχής μεταμόρφωση. Με πανδημίες ή με οικονομικές κρίσεις, με πολέμους και κύματα προσφύγων, κυρίως δε με την κλιματική αλλαγή “προ των πυλών”, ο άνθρωπος ή θα αλλάξει προς το καλύτερο ή θα αφανιστεί.
ΚΙ ΟΤΑΝ εμείς δεν θα έχουμε στη ζωή μας μια θέση για τη φύση, τότε για ποιο λόγο η φύση να έχει μια θέση για μας; (20-8-21)
