Οι σημερινές πράξεις ποιητών είναι αφιερωμένες στους πεσόντες και αγνοούμενους ήρωες της Κύπρου και στην ανάβαση του Σολομού Σολωμού που ακόμη ανεβαίνει τον ιστό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που τέλος δεν έχει…
«Λέω πότε να μπορέσω να βγω στους αγρούς του ήλιου
και στις ακρογιαλιές της αγάπης
πότε να μπορέσω να βγω στο χώρο των μεγάλων στιγμών
να μαζέψω ασφόδελους παιδικών αναμνήσεων
να συμπυκνώσω φως,καρδιά κ’ αίμα από πρώτο χέρι
για τη ζυγαριά που θα στήσουμε στο κάστρο του κάμπου;
Λέω πότε να μπορέσω να βγω στο συνωστισμό του δρόμου
να ηχογραφήσω τους ανένδοτους κραδασμούς του καλού πυρήνα
κάτω απ’ τον όγκο των σκυβάλων για να υπομνηματίσω τα Τέσσερα Ευαγγέλια;
Λέω πότε να μπορέσω να βγω ν’ αναπαραστήσω την επιστροφή ,
ν’ αποστάξω τ’ ανθρώπινα δάκρυα για να τα διαπραγματευθώ με το Θεό;
Λέω πότε;»
(ποίηση Κώστα Μόντη2)
ΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΟΙΗΤΩΝ θέλουν να στείλουν στην αρχή αυτού του φθινοπώρου τον χαιρετισμό τους στο «χρυσοπράσινο φύλλο… το ριγμένο στο πέλαγος», «στην Κύπρο της αγάπης και του ονείρου»3. Θέλουν επίσης να κάνουν ένα άνοιγμα καρδιάς στους αγαπητούς αναγνώστες -αφού η γραφή είναι πρωτίστως πράξη αγάπης για τη ζωή και τον συνάνθρωπο- θέλουν να πράξουν με την ελευθερία των ποιητών.
Η επιθυμία της γραφής συνήθως ριζώνει σε παιδικές αναμνήσεις για να ανθίσει πολύ αργότερα σε χρόνο ωριμότητας. Έτσι κι εγώ διδάχθηκα να αγαπώ την όμορφη μα άτυχη νήσο της Μεσογείου από τον αείμνηστο πατέρα μου που μετά τη λήξη της Αγγλοκρατίας (1960) είχε την τύχη να πετάξει πολλές φορές στην Κύπρο με τα φτερά της τότε Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας αλλά και να επισκεφθεί μαζί με τα υπόλοιπα μέλη τιμητικής αντιπροσωπείας της στο χωριό Λύση τον πατέρα του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου4. Το σθένος της οικογένειας του ήρωα, η εγκάρδια υποδοχή τους και η αγάπη τους προς την Ελλάδα έμειναν ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη του πατέρα μου και μου τις κληροδότησε μέσα από τις αφηγήσεις του για πάντα.
Οι εκ Θεού δωρεές συνήθως έχουν την άνωθεν επιμέλεια και με κάποιο ευλογημένο τρόπο ανανεώνονται. Έτσι ως πρωτοδιόριστη καθηγήτρια είχα την τύχη να γνωρίσω την Κύπρια ποίηση από Κύπριο συνάδελφο που μάλιστα είχε πολεμήσει το 1974. Η μύησή μου στην πονεμένη ποίησή τους -και γι’ αυτό ισχυρή- δεν έγινε μόνο με τις εκδόσεις και τη γνωριμία με τους Κύπριους ποιητές που είναι πολλοί και αξιόλογοι, αλλά περισσότερο με αναμνήσεις και εικόνες από τα χρόνια της ειρήνης στη νήσο, πριν την αιματόεσσα γραμμή που πληγώνει πάντα την ιστορική μας μνήμη.
Ώρα καλή σου, παλιέ μου φίλε! Ποτέ δεν μας τρόμαξες με αφηγήσεις πολέμου, αλλά δεν λησμονώ την κρυμμένη νοσταλγία σου όταν διηγόσουν με πικρό χαμόγελο τη στρατιωτική σου εκπαίδευση στην αρχαία Σαλαμίνα -της Κύπρου βέβαια- λες και δεν ήσουν μόνο στρατιώτης τότε, αλλά και λίγο ταξιδευτής του χρόνου αφού μαζί με τη θητεία σου απολάμβανες ένα αρχαίο ελληνικό παρελθόν, τώρα όμως πια κατεχόμενο.
Κι ενώ έζησες το δράμα του πολέμου, δεν το διαλάλησες ποτέ. Μας μιλούσες μόνο για την ομορφιά της νήσου, για τα αγριολούλουδα του Ριζοκάρπασου και του Μπέλλα-Πάϊς που δυστυχώς τα πήρε όλα η εισβολή. Η παρέα σε άκουγε όλο προσοχή ενώ μάνιζε ο άνεμος στην άγονη γραμμή κι απέφευγα να σε ρωτήσω λεπτομέρειες για το ’74, όμως σιωπηρά κατέγραφα το βίωμα που μας δώριζες -σε εμάς τους ακάτεχους- γιατί γνώριζα ότι ήταν σμιλεμένη ομορφιά σε βράχο οδύνης.
-Λίγο αργότερα ήρθε και η τραγική ανάβαση του Σολομού Σολωμού. Ακόμα ανεβαίνει… Έβγαλε λευκά φτερά στις γερές του πλάτες που σήκωσαν αγνοούμενους κι εκτελεσθέντες, εδάφη χαμένα, μνήμες οδύνης, την οργή για χλωρό συγγενικό αίμα κι ανεβαίνει τον ιστό της ανθρώπινης περηφάνειας που τέλος δεν έχει. Σβέλτα με τα μελαχρινά του χέρια, το αετίσιο βλέμμα του, τη βιάση του παιδιού, την αποκοτιά του ήρωα -ποιος είπε ότι οι ήρωες είναι φρόνιμοι;- ανεβαίνει… ολοένα ανεβαίνει…
Κι εμείς; Αχ! Εμείς… δεν υψώσαμε τις σημαίες που θα έπρεπε για μια τέτοια Πράξη, οι γραφίδες μας νωθρές για μια τέτοια Πράξη, τα λόγια μας φτωχά για μια τέτοια Πράξη. Όμως ποιος αληθινός άντρας θα λογάριαζε τη λησμοσύνη μας; Ας μας καίει λοιπόν η κάφτρα του τσιγάρου του ή ας μας φωτίζει, εννοώ τη συνείδησή μας. Κι ας ανεβαίνει εκείνος ως άλλος Αίαντας, γιατί οι ήρωες είναι πρωτίστως εύθικτοι.
ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΟΙΗΤΩΝ τον Σεπτέμβριο του 2022 και η σημερινή παρουσίαση γράφτηκε το Δεκαπενταύγουστο με το ψυχικό βάρος της μνήμης των θλιβερών γεγονότων του 1996 στην Κύπρο, εννοώ τη δολοφονία του Τάσου Ισαάκ και του Σολομού Σολωμού. Ο αναστοχασμός της ΥΠΕΡΒΑΣΗΣ του Σολωμού και η προσπάθεια της ερμηνείας της με έφεραν κοντά σε προσωπικές συναισθηματικές αφετηρίες αλλά και στον μεγάλο ποιητή και συγγραφέα της Κύπρου, τον Κώστα Μόντη. Γιατί η ποίηση μπορεί να δώσει απαντήσεις, να λύσει γόρδιους δεσμούς, να αποκωδικοποιήσει συμπεριφορές, να μας προάγει μέσα από την επώδυνη γνώση. Η ποίηση οφείλει να είναι αγωνιζόμενη, να διεισδύει στον βαθύ πόνο των ανθρώπων, να σπάει το απόστημα της αδικίας, να αγκαλιάζει το φως! Κραυγάζει η ποίηση του Μόντη με τον μεστό και αποφθεγματικό της λόγο:
«Μην επωφεληθήτε του σκότους, μην καταδεχθήτε να επωφεληθήτε του σκότους».
Ποια συμπυκνωμένη ιστορική οργή πέραν του πρόσφατου πένθους του όπλισε τον Σολωμού με τέτοιο θάρρος;
Ο Μόντης είναι από τους πλέον αρμόδιους ποιητές για να μας πάει στο συνειδητό και ασυνείδητο των περήφανων ανθρώπων. Η ποίηση του Μόντη φωτίζει και φωτίζεται από την ιστορία του μαρτυρικού του τόπου. Διατρέχει τη σύγχρονη Κυπριακή ιστορία, ακολουθεί τον παλμό της και δίνει λόγο στο ευφυές αίσθημα δικαίου των απλών ανθρώπων που δεν γράφουν ποιήματα, αλλά είναι ΠΟΙΗΤΕΣ ΖΩΗΣ.
Αυτό οφείλει ο μεγάλος ποιητής που γεννιέται σε τόπο μαρτυρικό. Να μεριμνά με τη δικαιοσύνη των στίχων του να αναπαυθεί η ψυχή των αδικημένων ηρώων στην αντιηρωική εποχή μας.
Όσον αφορά τις αναβάσεις στον ιστό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σαν κι αυτή που έκανε ο Σολωμού είναι παλαιή και κυτταρικά εγγεγραμμένη μορφή αντίστασης των Κυπρίων αγωνιστών. Οι αγωνιστές στην Αγγλοκρατία κατέβαζαν τη σημαία κατοχής δίχως να υπολογίζουν το κόστος. Τώρα αναπαύονται στα Φυλακισμένα Μνήματα. Νομίζω ότι και το περσινό ή προπέρσινο καλοκαίρι στα κατεχόμενα κατέβηκε πάλι κάποια τουρκική σημαία από έναν Κύπριο έφηβο, ευτυχώς δεν υπήρξαν δυσάρεστες εξελίξεις.
«Μητέρα, αν το βρεις βαρύ το γράμμα μου,
είναι που σκύβει απάνω του ο Πενταδάκτυλος φορτωμένος Τούρκο,
αν το βρεις ασήκωτο,
είναι που γονατίζει απάνω του ο Πενταδάκτυλος φορτωμένος Τούρκο.
Είναι ένα μεγάλο πρόβλημα ο Πενταδάκτυλος, μητέρα.
Στο κάτω-κάτω το Μόρφου δεν το βλέπουμε,
στο κάτω-κάτω την Κερύνεια δεν τη βλέπουμε,
την Αμμόχωστο δεν τη βλέπουμε,
όμως αυτός είν’ εκεί απέναντί μας,
όμως αυτός είναι διαρκώς εκεί απέναντί μας,
και μας κοιτάζει, και μας κοιτάζει μ’ ένα τρόπο
και κάθεται βραχνάς και μολύβι στο στήθος μας,
όμως αυτός είν’ εκεί απέναντί μας,
και δεν μπορεί να κρυβεί σαν το Μόρφου
και δε μπορεί να κρυβεί σαν την Κερύνεια
και σαν την Αμμόχωστο.
Και λέει: “Λοιπόν”;
και μας ρωτά: “Λοιπόν”;».
(από το ΤΡΙΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗ ΜΗΤΕΡΑ )
Στο Τρίτο Γράμμα στη Μητέρα (1980)
-έχουν προηγηθεί το Πρώτο (1965) και το Δεύτερο (1972)- όπου ο ποιητής απευθύνεται στη μητέρα του Καλομοίρα Μπατίστα οι στίχοι του ευθύβολα, δωρικά, αντρίκεια ορίζουν το τραύμα της Κύπριας καρδιάς και ερμηνεύουν προφητικά την παράφορη και δοξαστική γενναιότητα του Σολωμού που ακολούθησε 16 χρόνια μετά. Η περήφανη οροσειρά του Πενταδάχτυλου κατεχόμενη πλέον εξ ολοκλήρου από τους Τούρκους πλήγωνε από το 1974 τις αυγές και τα δειλινά των δικών μας Κυπρίων. Και η τεράστια τουρκική σημαία απλωμένη προκλητικά πάνω στο όρος να μας τραυματίζει ανεπανόρθωτα. Άραγε πριν την ανάβαση ο ήρωας πήρε μαζί του και την οδύνη του Πενταδάκτυλου;
Oι ήρωες είναι Άνθρωποι πέρα ως πέρα εύθικτοι όπως προείπαμε και η ποίηση του Μόντη μας καθοδηγεί στη φόρτιση του Σολωμού λίγο πριν την απόφαση της ανάβασής του. Φυσικά το πρόσφατο πένθος του τον έφερνε πιο κοντά στην κατακόκκινη πράξη του πάθους του για ελευθερία. Είναι όμως και σαν να απάντησε αυτοκαιόμενος στο αγωνιώδες ερώτημα του κατεχόμενου όρους: “Λοιπόν;”. Μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για το 1996, τότε όλα ήταν πιο νωπά και η παγκοσμιοποίηση δεν είχε προχωρήσει τόσο γοργά.
Δεν είναι καθόλου απλή διαδικασία η επίνοια της γνήσιας ποίησης. Εκτός από τον συνεχή του διάλογο με τις τραυματικές ημερομηνίες της εισβολής και τους κατεχόμενους πια τόπους ο Μόντης πολύ συχνά ανοίγει διάλογο με την Ποίηση ως να είναι φυσικό πρόσωπο. Έτσι συγχρόνως αυτοπροσδιορίζεται κι εκείνος. Σε απλά δίστιχα της αφιερώνει το λεκτικό του χάδι λες και είναι η αγαπημένη του που προσπαθεί όσο περισσότερο να την μάθει για να μην την αδικήσει. Κι άλλες φορές της αναγνωρίζει το απόλυτο δικαίωμα να τον τυραννήσει, να τον σμιλέψει, να τον ξαναγεννήσει. Στα παρακάτω δίστιχα ίσως μιλά και για τους ΠΟΙΗΤΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ, όσων ανεβαίνουν με Πράξεις, αυτές οι μεγαλειώδεις αναβάσεις ….
ΠΟΙΗΣΗ
«Ε, λοιπόν έτσι ακριβώς;
Όταν διώκεται ανεβαίνει στους ουρανούς»
ΠΟΙΗΤΕΣ
«Αυτούς δεν έχει χόνδρους η σπονδυλική τους στήλη, παιδί μου,
Αυτούς δεν κάμπτεται η σπονδυλική τους στήλη»
Και στα άλλα Γράμματα στη μητέρα ο Κώστας Μόντης θα εκφράσει την απογοήτευσή του για την έκβαση του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59 , αφού εκείνος πάντα επιθυμούσε την ένωση με την Ελλάδα , την ανεξαρτησία την έβλεπε ως επιφανειακή και προέβλεπε τους επερχόμενους κινδύνους. Το παρακάτω απόσπασμα έχει ξεχωριστή αξία γιατί εκτός του ότι ο ποιητής δίνει με ρεαλιστική απλότητα αλλά ένταση συναισθήματος και ασφυκτική αγωνία το αδιέξοδο της Κύπρου με τη φράση “δεν υπάρχει απλωσιά”, “άνεση χώρου”, “πίστωση χώρου” μας θυμίζει συγχρόνως τη δύσκολη γεωγραφική θέση της μαρτυρικής νήσου.
“Κι είμαστε σ’ ένα μικρό νησί , μητέρα
δεν μπορούν να μας τα φορτώσουν όλα αυτά,
κι είμαστε σε μια μικρή φυλακή , μητέρα,
δεν υπάρχει απλωσιά ν΄ απλώσουν όλα αυτά
να τα δούμε με κάποια άνεση χώρου,
να τα δούμε με κάποια πίστωση χώρου,
να κατανεμηθούν,
ν’ αποκεντρωθούν,
ν΄αραιώσουν.
Στιβάζονται , σου λέω, επάλληλα απάνω μας
και δεν αναπνέουμε.”
(Από το δεύτερο γράμμα στη μητέρα 1972)
Ο Κώστας Μόντης αποκαλείται από τους μελετητές του ως ο εκφραστής της Κύπριας καρδιάς, λέξη που αγαπά και ο ποιητής ιδιαίτερα και της αφιέρωσε πολλά ποιήματα. Μήπως γιατί μιλώντας για καρδιά και όχι για ψυχή θέλει να εκφράσει την απλότητα και καθαρότητα του λαΐκού αισθήματος -πέραν φιλοσοφιών; Αυτό πλέον είναι μεγαλειώδες και ζητούμενο στους σκοτεινούς λογοκόπους καιρούς μας; «Περίεργο πράγμα η καρδιά. Όσο τη σπαταλάς τόσο περισσότερο έχεις».
«Η ΚΑΡΔΙΑ
Γιατί την κλείσαμε στα ενδότερα
να χτυπά τους τοίχους
καθώς διαισθάνεται
πως εκεί έξω κάτι διεξάγεται,
καθώς διαισθάνεται
πως εκεί έξω κάτι διευθετούν ερήμην;».
Ο ποιητής μας είχε όντως μεγάλη και δυνατή καρδιά! Γι’ αυτό και άντεξε το βάρος μιας οικογενειακής τραγωδίας. Γεννήθηκε στην Αμμόχωστο και ήταν το έκτο και τελευταίο παιδί. Στα οκτώ του έχασε δυο αδέλφια του, στα 12 του ορφάνεψε από τη μητέρα του και λίγο αργότερα από τον πατέρα του. Ανθεκτικός, χαρισματικός, κατάφερε να αντέξει το βάρος των επαναλαμβανόμενων απωλειών, να αντισταθεί ως μαθητής γυμνασίου κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας. Στη νουβέλα του “ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΠΟΡΤΕΣ” αφηγείται τη δράση του στα γεγονότα του Οκτώβρη του 1931. Δεν δέχθηκε να φοιτήσει στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας και σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Επιστρέφοντας στην Κύπρο εργάστηκε ως υπάλληλος στη Μεταλλευτική Εταιρεία, επιδόθηκε στη συγγραφή θεατρικών έργων(40 επιθεωρήσεις κ.ά.) και μαζί με άλλους ίδρυσε το πρώτο επαγγελματικό θέατρο της Κύπρου, το “Λυρικό”.
Ξαναπλήττεται από το φάσμα της απώλειας χάνοντας άλλες δυο αδελφές του. Αφιερώνει δυο συγκλονιστικά ποιήματα στη μνήμη τους και πλέον ο ποιητής θα δηλώνει: «Εμπνέει η λύπη. Πρέπει να πληρώσεις. Για να συγκινήσεις τον αναγνώστη σου, πρέπει εσύ να κλάψεις δέκα φορές για να κλάψει εκείνος μία. Και τις επιτυχίες, θα τις πληρώσεις! Θα έρθουν ώρες που εκ των υστέρων θα τις πληρώσεις ακριβά!».
Σοφά λόγια! Ποτέ δεν πρέπει να παίρνουμε αψήφιστα τα λόγια των ποιητών!
Όταν συντελέστηκε και η εισβολή, τότε ο λόγος του Μόντη άφησε τα κάποια μικρά λυρικά του ξέφωτα. Έγινε απόλυτα ευθύβολος, βαρύς, ρεαλιστικός, πάντα μεστός από ανθρωπιά και υψηλή νόηση, τίποτα περιττό, απλός και λιτός, “θλιμμένα αισιόδοξος”, αντρίκειος! Ποτέ όμως δεν έχασε την αίσθηση του χιούμορ και του προσόντος των σπουδαίων ανθρώπων που είναι βέβαια ο αυτοσαρκασμός.
Ο Κώστας Μόντης εμπνέει και έχει ως συνειδητός ποιητής πρωτίστως το άγχος του ουσιώδους λόγου, όχι της φόρμας γιατί είδε από παιδί θανάτους, απαγχονισμούς, κατοχές, αντιστάσεις, πολέμους, τελεσίδικες απώλειες, ήττες και υπερβάσεις. Ο ποιητής με πικρή αλλά ισχυρή προίκα έχει πάντα τα αντανακλαστικά με τις προτεραιότητες ενός αγωνιστή!
«Η ΠΟΙΗΣΗ ΕΞΗΓΕΙ
Εγώ άλλα φωνήεντα έχω/ άλλα σύμφωνα/ άλλες τελείες/ άλλα θαυμαστικά/ άλλα ερωτηματικά».
Η γλώσσα του -αν και απέριττη στα εκφραστικά της σχήματα- φτάνει στο βάθος των πραγμάτων, δονεί την ύπαρξη γιατί ο λόγος του είναι τεκμηριωμένος, έντιμος, έχει την πίκρα της αυτογνωσίας. Η υψηλότερη ποιότητα στην ποίηση είναι η αλήθεια!
Για να συμπληρώσω καλύτερα τον βιογραφικό του πίνακα θα ήθελα να βάλω με χαρά και την πινελιά του έρωτα που του δωρήθηκε στο πρόσωπο της πολυαγαπημένης του Έρσης. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά και δημιούργησαν μια ευτυχισμένη οικογένεια.
Οι διακρίσεις που έλαβε ήταν και διεθνείς με πρώτο τον τίτλο του “Poet-laureate” δηλαδή του “δαφνοστεφούς ποιητή” από τη Διεθνή Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων. Τιμήθηκε ως επίτιμος Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Επίσης ως διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και ως αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το έργο του μεταφράστηκε σε πάρα πολλές χώρες. Το 1984 προτάθηκε για το γραφείο Νόμπελ.
Ο οικουμενικός Κώστας Μόντης αγάπησε πολύ την Ελλάδα, προσδοκούσε την Ένωση.
Στο “Tρίτο Γράμμα προς τη μητέρα” η τουρκική εισβολή έχει συντελεστεί και δικαιολογημένα ο ποιητής εκφράζει την πικρία του για τη γνωστή ιστορική προδοσία από τους ιθύνοντες της τότε σάπιας εξουσίας. Η γραφή του συγκλονιστική από κάθε άποψη! Περιγράφει την τότε μάταιη και τραγική αναμονή των Κυπρίων για σωτηρία από το τότε Ελληνικό κράτος κι απευθύνεται στους στίχους του με φανερή και δικαιολογημένη απογοήτευση προς την Ελλάδα, με το πάθος του ερωτευμένου που προδόθηκε γιατί ο Μόντης είχε βαθύτατο κι αληθινό έρωτα για την Ελλάδα.
Πολύ έντονα και με κάποια δριμύτητα διατυπώνεται το παράπονό του προς τον Οδυσσέα Ελύτη στο ποίημά του:
«AΞΙΟΝ ΕΣΤΙ ΙΙ-ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ
Γιατί έμεινες στη δεύτερη Στάση, κύριε Οδυσσέα Ελύτη,
Πού είναι η Τρίτη Στάση να συμπληρωθή ο θρήνος,
Πού είναι η Τρίτη Στάση να συμπληρωθή ο Επιτάφιος,
Πού είναι η Τρίτη στάση να συμπληρωθή η κηδεία;
Περίμενες να τη γράψουμε εμείς αυτή.
Ήξερες πώς θα τη γράφαμε εμείς αυτή,
Προέβλεπες;»
(Από τη συλλογή Κύπρος εν Αυλίδι ,
Λευκωσία 1976)”
Με απεριόριστο σεβασμό στο πνευματικό μέγεθος του αγαπημένου μου ποιητή Κώστα Μόντη και στην πέρα ως πέρα ευεξήγητη οδύνη του, οδύνη όλων των Ελλήνων -θα ήθελα να συμπληρώσω ως δίκαιο θυμίαμα στη μνήμη των Πεσόντων αλλά και ως δίκαιη παρηγορία προς τον ποιητή ότι Ελλάδα ήταν και οι Ελλαδίτες στρατιώτες -παιδιά του λαού που πολέμησαν για την Κύπρο κι είναι θαμμένοι μαζί με Ελληνοκυπρίους πεσόντες στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο στην Έγκωμη τρία χιλιόμετρα έξω από τη Λευκωσία.
Εξάλλου ο ίδιος ο Μόντης έχει αφιερώσει τόσα μα τόσα ευαίσθητα ποιήματα στον άγνωστο ταλαιπωρημένο στρατιώτη.
Το δράμα των αγνοούμενων μας συνεχίζεται ακόμη. Εδώ στην Κρήτη το 2017 “επέστρεψε” μετά από 43 χρόνια ο δικός μας αγνοούμενος στρατιώτης Μανούσος Τριανταφυλλίδης. Ο Μανούσος έχασε τη ζωή του υπερασπιζόμενος το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ στις 14-16 Αυγούστου 1974 και το 2017 “επαναπατρίστηκε” εδώ στη νήσο μας κι έγινε η ταφή των οστών του στη γενέτειρά του, στις Ποταμιές Πεδιάδος με τιμές ήρωα. Η μητέρα του τον περίμενε καρτερικά, τον “υποδέχθηκε”, κι ύστερα από ένα χρόνο “έφυγε” κι εκείνη για να ξανανταμώσουν… Όπως κι ο ΕΛΔΥκάριος Χαράλαμπος Καραγκούνης, αγνοούμενος για 47 χρόνια, “επαναπατρίστηκε” κι ετάφη πρόσφατα στην Αρχαία Ολυμπία τον Δεκέμβριο του 2021. Και τόσες άλλες τραγικές “επιστροφές” ή ανεπίστροφες τραγωδίες…
ΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΟΙΗΤΩΝ ΣΗΜΕΡΑ πόθησαν να βάλουν τους Ήρωες να βαδίσουν αντάμα με τους Ποιητές γιατί η Ποίηση όταν είναι συνειδητή και με βάρος συνομιλεί με την Ιστορία, πόσο μάλλον όταν ζει σε ματωμένους τόπους. Από την άλλη η δικαιοσύνη των λέξεων του εμπνευσμένου ποιητικού λόγου έχει τη δική της αδιαφιλονίκητη ισχύ!
Με μεγάλη συγκίνηση επιλέγω να κλείσω με ένα ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ του μεγάλου Κύπριου ποιητή Κώστα Μόντη με το βαθύ ελληνικό και οικουμενικό βλέμμα:
«Κ’ η Ελλάδα τελευταίος θάμνος στο γκρεμνό
να τον αρπάζη η λευτεριά να κρατιέται».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Θερμές ευχαριστίες στους αρμόδιους και στους υπαλλήλους της ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΧΑΝΙΩΝ που είναι ένας ανεκτίμητος πολιτιστικός θησαυρός στην πόλη μας! Και στο σημερινό αφιέρωμα χρησιμοποίησα εκδόσεις της. Συγκεκριμένα :
1. Κυπριακή Ανθολογία ποιήσεως Αθήνα 1965 Alvin Redman Hellas
2. Γράμμα στη Μητέρα κι άλλοι στίχοι – Κώστα Μόντη – Λευκωσία 1965.
3. Κύπρος εν Αυλίδι –Ποιήματα –Κώστα Μόντη – Λευκωσία 1976
4. Ποίηση του Κώστα Μόντη – Λευκωσία 1962 (με ιδιόχειρη αφιέρωση του ποιητή)
5. Κώστας Μόντης – Προσεγγίσεις στον λογοτέχνη και στο έργο του – Γιώργου Κιτρομηλίδη Λευκωσία 1997
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Σολομών Σολομού (1970-1996). Δολοφονήθηκε επιχειρώντας να κατεβάσει την τουρκική σημαία την ημέρα της κηδείας του εξαδέλφου του Τάσου Ισαάκ που είχε επίσης δολοφονηθεί από Τούρκους στη διάρκεια αντικατοχικής διαδήλωσης στην περιοχή της νεκρής ζώνης. Σχετικά με την ορθογραφία του ονόματος του ήρωα υπάρχουν στις πηγές διάφορες εκδοχές. Στο άρθρο μου επέλεξα την εκφορά του ονόματός του σύμφωνα με τη σύγχρονη Κύπρια ντοπιολαλιά.
2. Το απόσπασμα από τη συλλογή Ποίηση του Κώστα Μόντη –Λευκωσία 1962
3. Οι στίχοι ανήκουν στον Κύπριο στιχουργό Λεωνίδα Μαλένη και όχι στον Σεφέρη .
4. Γρηγόρης Πιερή Αυξεντίου (1928-3/3/1957): Ελληνοκύπριος αγωνιστής της ΕΟΚΑ (1955-1959) εναντίον της Αγγλικής κατοχής. Ο ήρωας σκοτώθηκε από τους Άγγλους που εντέλει τον πυρπόλησαν με βόμβες πετρελαίου στη σπηλιά στο όρος Τρόοδος απ’ όπου κράτησε αντίσταση έως τέλους
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: 1/3/4/5/6/7 Ο ποιητής σε διάφορες ηλικίες
2. Ο Σολωμού την ώρα της ανάβασης 14 Αυγούστου 1996
**Στο Υοu Tube μπορείτε να ακούσετε απαγγελία του ίδιου του ποιητή (1974-Ένα περιττό καλοκαίρι).
***Eπίσης ενδιαφέρουσα η διάλεξη του Γ. Μπαμπινιώτη :
Ο Γλωσσικός και μεταγλωσσικός Μόντης
BIOΓΡΑΦΙΚΟ: Η Ανδρομάχη Εμμανουήλ Χουρδάκη (mahihourdaki@gmail.com) είναι εκπαιδευτικός – φιλόλογος και Υπεύθυνη του Παραρτήματος Κισσάμου του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Χανίων. Αρθρογραφεί για θέματα λογοτεχνίας και προωθεί με δράσεις τη φιλαναγνωσία. Το 2018 εκδόθηκε η ποιητική συλλογή της ‘’Τα σκουλαρίκια της Περσεφόνης” και το 2020 το θεατρικό έργο της ‘’Φεύγουσα” από τις εκδόσεις Ραδάμανθυς
Η στήλη “Πράξεις Ποιητών” κάθε πρώτη Δευτέρα του μήνα θα παρουσιάζει το έργο και τη ζωή δημιουργών, λιγότερο γνωστών στην ευρύτερη κοινή γνώμη.
Κυρία Χουρδάκη, ηρωική ποίηση μέσα από σωστή γραφή της ελληνικής γλώσσας!
Το αφιέρωμα σας στον ποιητή Μόντη εύχομαι να σφυριλατήσει αλληλεγγύη και ενότητα στους Έλληνες Ελλάδας και Κύπρου στους δύσκολους καιρούς που έρχονται!
Κε Πατσουράκη ,η ευχή σας είναι και δική μου ευχή! Να είστε καλά!Σας ευχαριστώ!
Aξιότιμη κα Χουρδάκη,σας συγχαίρω για την προσπάθεια σας να καταστήσετε γνωστούς στον Ελλάδικό Μητροπολικό Χώρο τους απαράμιλλους ΄Ελληνες πατριώτες και τους ανθρώπους του πνεύματος που γέννησε το υπέροχο νησί της Αφροδίτης.΄Οσοι είχαμε την ευλογία να “βαπτιστούμε” στην κολυμβήθρα της αγνότητος των φυλακισμένων μνημάτων,μπήκαμε στα κελιά των μελλοθανάτων,ακούσαμε με τα αυτιά της ψυχής μας τις φωνές “παίρνουν τους-παίρνουν τους”,είδαμε τα μονίμως θλιμένα μάτια της αδελφής του 18χρονου ήρωα-ποιητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη να υπηρετεί με σεμνότητα το μνημείο λίγα μόλις μέτρα από τον τάφο του αδελφού της,είδαμε την φρικτή αγχόνη των πολιτισμένων-βαρβάρων και νοιώσαμε στην καρδιά μας τον υπόκοφο ήχο της καταπακτής ξέρουμε καλά για ποιό πράγμα μιλάτε και χάνουμε τον ύπνο μας από συγκίνηση….Σας συγχαίρω επίσης που “αγαπήσατε” τον Αρχάγγελο των “τρελών” το Σολομών Σολομού που “πήρε μιαν ανηφοριά”(Ευαγόρας Παλληκαρίδης)και πήγε να συναντήσει ένα άλλο άγνωστο “τρελό” τον δικό μας Μανώλη Μπικάκη….Υποκλίνομαι στην μνήμη του πατέρα σας που φύτεψε στην νεανική ψυχή σας τα “άγια των αγίων” και το καταστάλαγμα του μεγάλου αγώνα 1955-59 “ου περί χρημάτων των αγώνα ποιούμετα,αλλά περί αρετής”.Για τον μεγάλο Κώστα Μόντη τα είπατε με συγκινητικό τρόπο και θέλω να ελπίζω ότι δώσατε το έναυσμα σε πολλούς συμπατριώτες μας να στρέψουν το βλέμμα τους προς το χρυσοπράσινο φύλλο του Ελληνισμού ,να μάθουν τους αγώνες του και την προσφορά του στο ΄Εθνος των Ελλήνων.Τέλος επιτρέψτε μου να θυμήσω στους αναγνώστες των Χ.Ν. ένα ποίημα σύμβολο που μας άφησε ο μεγάλος μας ποιητής και ο νοών νοείτω.”Είναι δύσκολο να πιστέψω
πως μας τους έφερε
η θάλασσα της Κερύνιας
είναι δύσκολο να πιστέψω
πως μας του έφερε
η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνιας
Ανασήκωσε την πλάτη
κι απόσεισέ τους Πενταδάκτυλε μου
ανασήκωσε την πλάτη
κι απόσχισέ τους”
Με ιδιαίτερη εκτίμηση.
ΥΓ:To ‘εργο του ποιητή “Κλειστές Πόρτες” είναι αφιερωμένο στην κυπριακή θύελλα 1955-59.
Αξιότιμε κ Καγιαλέ
μεγάλη χαρά μού έδωσε η όλο ενσυναίσθηση ανταπόκρισή σας στο μικρό μου αφιέρωμα στον μεγάλο Κώστα Μόντη μέσα από την Κυπριακή τραγωδία.
Είναι φανερό ότι είστε βαθύς γνώστης του θέματος.Εγχαράχτηκε στη μνήμη μου για πάντα η δραματική φράση που μας μεταφέρατε ” παίρνουν τους ,παίρνουν τους”.Έχω κι εγώ επισκεφθεί τους τόπους του μαρτυρίου τους .
Επίσης με συγκίνησε η αναφορά σας στην αδελφή του Ευαγόρα Παλληκαρίδη.Είχα την τιμή να επικοινωνήσω μαζί της ,με την κ Γεωργία Παλληκαρίδου Ποσπορή που έχει γράψει ένα ανεκτίμητο βιβλίο για τον αδελφό της .Περισσότερα μπορείτε να δείτε στις ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΟΙΗΤΩΝ 7 Οκτωβρίου 2019 στο άρθρο μου “Ευαγόρας Παλληκαρίδης,ο ήρωας με το υπέρτατο ποιητικό ήθος”. Η αναφορά σας στον δικό μας μεγαλειώδη ήρωα της Κύπρου Μανόλη Μπικάκη πέρα ως πέρα αναγκαία!!!Σας ευχαριστώ θερμά!
Κε Καγιαλέ ,τώρα διαβάζω τις ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΠΟΡΤΕΣ .Η αφήγηση ξεκινά από την εξέγερση των Οκτωβριανων του 1931. Η συμπλήρωσή σας καίρια στο ευγενικό σας υστερόγραφο!
Σας ευχαριστώ για τα πολύτιμα σχόλια σας και για την όλο σεβασμό αναφορά σας στη μνήμη του πατέρα μου . Η συγκίνησή μου μεγάλη!
Καλημέρα και καλό μήνα να έχετε!
Με παροτρύνει η γνώση σας γιά τα κυπριακά πράγματα να πω το εξής!
Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους γιά να αντιμετωπίσουν την τουρκική απειλή!
Συγνώμη που αναφέρω αυτό σε μιά σελίδα γιά την ποίηση, αλλά αυτό νιώθω την ανάγκη να πω!
Αξιότιμε κ.Πατσουράκη,ζητώ συγνώμη από την κα Χουρδάκη που παίρνω την πρωτοβουλία να απαντήσω στο ερώτημα σας,ως “ειδικώτερος” για το εν λόγω θέμα.Απαντώ λακωνικά.ΕΧΕΤΕ ΔΙΚΙΟ.Το γνωρίζουν αυτό οι επαϊοντες.΄Εχουν γίνει τεράστια λάθη (σε βαθμό ηλιθιότητος)από αιθεροβάμονες πολιτικούς ένθεν κακείθεν.Μία ενδελεχή ανάλυση του θέματος θα απαιτούσε εβδομάδες γραψίματος.Ευτυχώς η προηγούμενη πολιτική του κατευνασμού,του δήθεν και της τοποθετήσεως των προβλημάτων κάτω από το χαλί είναι αναστρέψιμη και φαίνεται κάτι να αλλάζει.Μένει να φανεί μακροχρόνια στην πράξη……..Η Κυπριακή Δημοκρατία χάρις στον τεράστιο ΕΛΛΗΝΑ, αείμνηστοΤάσσο Παπαδόπουλο επιβίωσε και κατοχύρωσε τα δικαιώματα της στην ΑΟΖ της απορρίπτοντας το βρετανικό ληστρικό σχέδιο Ανάν που θα έδινε κυριαρχικά δικαιώματα στις βρετανικές βάσεις(λειτουργούν με καθεστώς αυτόνομης στρατιωτικής διευκόλυνσης),οι οποίες δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι σχεδιάστηκαν και ιδρύθηκαν σκοπίμως πάνω(σαν τον Χάρο θα έλεγα) από τις ενεργειακές πηγές της Κύπρου.’ Οσοι έχουν αναλώσει την ζωή τους μελετώντας την Τουρκία γνωρίζουν πολύ καλά ότι αν πέσει η Κύπρος η Θράκη και η κυριαρχία των θαλασσών “παίρνουν σειρά”….βάσει των σχεδιασμών της ΄Αγκυρας(Ανεξαρτήτου ηγεσίας.Λυπάμαι που δεν μπορώ να αναφερθώ δημόσια για κάποια θέματα).Τι μέλλει γενέσθαι λοιπόν;Πέραν της αεικίνητης διπλωματίας και του κτισίματος συμμαχιών ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ που παρατηρείται τελευταίως, απαιτείται ο λεπτομερής σχεδιασμός και η εφαρμογή ενός ενιαίου αμυντικού δόγματος με οπλικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας και δυνατοτήτων του οποίου η αποτρεπτική ισχύ “θα σπάει κόκκαλα” και θα προκαλεί αϋπνίες στους απέναντι….
ΥΓ1.Ο αείμνηστος Τάσσος Παπαδόπουλος άνοιξε τον δρόμο και για την Ελλαδική ΑΟΖ .Αντί απαντήσεως γιατί δεν ακολούθησε η Αθήνα ένα κομμάτι από τον στοίχο του ποιητή:”Ενός τρελού πάντα μπροστά τραβάει η λόξα/για να φοβούνται και να κρύβονται οι δειλοί”……
ΥΓ2 ΄Ενα τηλεγράφημα του τότε βρετανού κυβερνήτη της Κύπρου το οποίο διέρευσε και το δημοσίευσε η πάντα καλά ενημερωμένη επιθεώρηση “Near East” του Λονδίνου τον Δεκέμβριο του 1914!!!!!!!!!!!(ήταν γνωστό και στην τότε Ελληνική Κυβέρνηση): “΄Ωστε ως προς την Κύπρον γενομένην ήδη αγγλικήν αποικίαν,θα ήτο δύσκολον να εξευρεθή μάλλον επωφελής χώρα ως νέος πετρελαιοπαραγωγός τόπος πρός εκμετάλλευσιν.Οι ΄Αγγλοι βιομήχανοι θα έπραττον καλώς όπως μελετήσωσι τας ούτω παρουσιαζομένας εξαιρετικάς ευκαιρίας”.Δεν χρειάζεται η αναλυτική δεινότητα του Θουκυδίδη για να αντιληφθεί κανείς την αιτία του αιματοκυλίσματος που υπέστησαν τα αδέλφια μας στην Κύπρο.Τα περί δικαιωμάτων τουρκοκυπρίων κλπ.σαχλαμάρες είναι ιστορίες ανάλογες της Χαλιμάς….(η παρ΄ημίν ηλιθιότητα και η σωρεία λαθών συνέβαλε τα μέγιστα για το υπάρχον status quo).Ειρήσθω εν παρόδο τα εν λόγω “παλληκάρια” γνωρίζοντες όπως είδαμε το περιεχόμενο της λεκάνης του Ηροδότου προσπάθησαν λυσσαλέα να αποτρέψουν και την ένωση της ιδιαιτέρας μας πατρίδας με τον Εθνικό Κορμό αλλά έπεσαν πάνω στον Ελευθέριο Βενιζέλο,ο οποίος τους τύλιξε σε μία κόλλα χαρτί…….
ΥΓ 3. Αν μέσα σ΄αυτό το γεωπολιτικό περιβάλλον καταφέρουμε να καταστρέψουμε την αντικατασκοπία της χώρας είναι κάτι που θα πληρωθεί πολύ ακριβά.Βέβαια θα μπορούσε να πει κανείς ότι θα έχει και ένα καλό .Είναι σίγουρο ότι θα πεθάνει από τα γέλια ο Χακάν Φιντάν και το “ευαγές” ίδρυμα του η ΜΙΤ με τις “εξυπνάδες” των μπουνταλάδων της άλλης πλευράς του Αιγαίου…..
ΥΓ4 Η βασίλισσα Ελισάβετ θα έχει την ευκαιρία να ζητήσει ταπεινά συγνώμη από τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη για την μην χορήγηση χάρης και την υπογραφή του απαγχονισμού του 18χρονου ποιητή. ΄Οσοι νοιώσαμε τον βαθύ πόνο του χαμού του δεν την συγχωρήσαμε ποτέ….Με εκτίμηση
Κύριε Καγιαλέ ευχαριστώ γιά την απάντηση σας! ,Οι μεστές αναφορές σας στην ιστορία και τραγωδία της Κύπρου θα πρέπει να λάβουν νομίζω την μορφή τακτικών δημοσιευμάτων στις εφημερίδες!
Το κάνετε; Τα σχόλια δυστυχώς διαβάζονται από λίγους.
Οι Έλληνες, είμαι βέβαιος, έχουν χώρο στην ψυχή τους να μάθουν περισσότερα γιά την ιστορία και τραγωδία της Κύπρου και να την φέρουν πιο κοντά στους υπολογισμούς και τις αποφάσεις τους!
Κε Πατσουράκη ,κε Καγιαλέ
σας ευχαριστώ για τα σχόλιά σας που εμπλουτίζουν τη διαδραστικότητα της στήλης .
Ο διάλογος είναι γόνιμος και συνεισφέρει στη συγγραφική πρόθεσή μου.
ΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΟΙΗΤΩΝ εξαρχής ήθελαν να καταδείξουν ότι η Ποίηση οφείλει και να “αναστατώνει “συνειδήσεις κι όχι απλά να ωραιολογεί.
Το Κυπριακό είναι ανεξάντλητο ως θέμα.
Η στήλη ομως παραμένει στο πεδίο της Ποίησης .
Κε Καγιαλέ , με προσοχή κι ενδιαφέρον διάβασα τις απόψεις σας και θα τις μελετησω και περισσοτερο.
Κε Πατσουράκη συμφωνώ μαζί σας για την ανάγκη σύμπνοιας Ελλαδας -Κύπρου .
Από πλευράς μου θα ήθελα να δώσω πάλι τον λόγο στον τιμώμενο ποιητή με ένα μικρό ποίημά του που αντανακλά τη φιλοσοφημένη αγωνία του, αλλά μας αφορά κι όλους:
“Δώστε μου επιτέλους ένα τετράγωνο γης
απ όπου δεν πέρασε η Ιστορία,
δώστε μου επιτέλους ένα τετράγωνο ελεύθερης γης.”
(Από “Κύπρος εν Αυλίδι” 1976)
Με εκτίμηση κι εγκάρδιες φθινοπωρινές ευχές