Η αγαπημένη συγγραφέας μιλά για το νέο βιβλίο της με τίτλο «Άννα το όνομα τής»
H Κώστια Κοντολέων δημοσίευσε πρόσφατα το καινούργιο της βιβλίο με τίτλο «Άννα το όνομα τής», από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος. Μία αληθινή τραγική ιστορία, που μας επιστρέφει στις 9/ 9/ 1939, στην ημερομηνία με τα τρία εννιάρια, στην προπολεμική Λήμνο. Ένας αυτοσχέδιος κινηματογράφος παίρνει φωτιά εν λειτουργία. 60 οι νεκροί, μεταξύ αυτών μητέρες με τα παιδιά τους. Το τίμημα της πόλης μεγάλο. Και μεταξύ των νεκρών πρόγονοι της ίδιας της συγγραφέως από συγγένεια εξ αγχιστείας.
80 και πλέον χρόνια το οικογενειακό συλλογικό τραύμα ζει ακόμα. Και η Κώστια Κοντολέων αναλαμβάνει να επουλώσει τις εναπομείνασες πληγές μέσω της συγγραφής, με αυτό το εξαιρετικό βιβλίο. Γιατί μερικές φορές τα βιβλία, ειδικά όταν είναι καλογραμμένα, μπορούν να λειτουργήσουν επουλωτικά για τους εμπλεκόμενους.
Κυρία Κοντολέων το καινούργιο σας βιβλίο αφορά μία αληθινή οικογενειακή ιστορία από την πλευρά του συζύγου σας, του κ. Κοντολέων. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ένα οικογενειακό συλλογικό τραύμα;
Κυρία Μουντάκη όντως το καινούργιο μου βιβλίο είναι εστιασμένο σ’ ένα πραγματικό γεγονός, μια φοβερή και μοιραία πυρκαγιά στον μακρινό Αύγουστο του 1939. Μια πυρκαγιά που αφάνισε οικογένειες στο όμορφο νησί της Λήμνου. Ανάμεσα στα θύματα και μια νεαρή μάνα με την εξάχρονη κόρη της. Αυτοί οι δυο θάνατοι παρόντες πάντα στην καινούργια οικογένεια του συζύγου και πατέρα που σώθηκε από τις φλόγες γιατί απλά η μοίρα τον κράτησε μακριά από αυτές όμως τέτοια τραύματα μπορούν να επουλωθούν ή θα λειτουργούν ως εσαεί ανοιχτή πληγή γι’ αυτούς που έμειναν πίσω.
Πώς και αποφασίσατε να γράψετε αυτή την ιστορία εσείς και όχι ο κ. Κοντολέων;
Θα περίμενε κανείς την πραγματική ιστορία της συγκεκριμένης πυρκαγιάς που πήρε διαστάσεις τραγωδίας να την γράψει κάποιος που έχει ζήσει τα απόνερα της στο πετσί του. Ωστόσο δεν είναι πάντα εύκολο να βρει κανείς τη δύναμη να σκάψει τόσο βαθιά ως τον πυρήνα μιας τραγωδίας. Ο κλήρος έλαχε σ’ εμένα που την είχα βιώσει από αναφορές που με έκαναν κοινωνό μιας τραγωδίας που δεν πέρασε ποτέ στη λήθη. Ήταν όμως και ένας άλλος λόγος που με ώθησε να πάρω τελικά την απόφαση που πιστέψτε με δεν είναι καθόλου εύκολη. Πριν κάποια χρόνια στο ένθετο ενός περιοδικού που επώνυμοι μιλούσαν για τις εντυπώσεις τους από κάποιο χώρο διακοπών, ένας πολύ γνωστός συγγραφέας διάλεξε το νησί της Λήμνου και μίλησε για την πυρκαγιά του 39 με τόσο βέβηλο τρόπο περιγράφοντας την ωσάν κοσμικό γεγονός με τουαλέτες και σαμπάνιες. Θύμωσα πολύ και είπα εγώ θα γράψω γι’ αυτήν την πυρκαγιά όπως της πρέπει.
Ποιους μηχανισμούς νομίζετε πρέπει να εφεύρει ένας άνθρωπος για να επιβιώσει και να προχωρήσει τη ζωή του μετά από ένα τέτοιο τραγικό γεγονός;
Οι μηχανισμοί επιβίωσης διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Υπάρχουν εκείνοι που δεν αντέχουν ένα τόσο τραγικό γεγονός και επιλέγουν την οδό της αναχώρησης. Αυτό δεν σημαίνει δειλία προς θεού αλλά αδυναμία αντιμετώπισης του. Ωστόσο, υπάρχουν κι εκείνοι που επιλέγουν τον δρόμο της επιβίωσης, τη λήθη μέσα από την δημιουργία μιας καινούργιας οικογένειας, μέσω ενός παιδιού που θα πάρει τη θέση του πεθαμένου. Αλλοίμονο οι δρόμοι διαφυγής μπορεί να οδηγήσουν σε αρκετές περιπτώσεις σε αδιαπέραστα αδιέξοδα.
Υπάρχει στο βιβλίο σας κάποιο σημείο που σταματάει η αληθινή ιστορία και αρχίζει η μυθοπλασία; Τους ήρωες σας τους κατευθύνετε εσείς ή εκείνοι σας οδηγούν από ένα σημείο και έπειτα;
Καλή ερώτηση κυρία Μουντάκη. Το μόνο πραγματικό γεγονός είναι η περιγραφή της πυρκαγιάς. Έχοντας αλιεύσει γεγονότα και λεπτομέρειες είτε από την ίδια την οικογένεια ή από δημοσιεύσεις που αφορούσαν εκείνο το τραγικό γεγονός. Και μετά πήρε την σκυτάλη ο παντογνώστης αφηγητής και έπλασε τους χαρακτήρες των ηρώων όπως εκείνος ήθελε προσπαθώντας να αποτυπώσει το μέγεθος του συλλογικού τραύματος που παρέμεινε ανοικτό ως το τέλος αιμορραγώντας εσωτερικά αθέατο αλλά πάντα ενεργό. θα προσπαθήσω να το πω ίσως πιο αναλυτικά. Ένας έμπειρος συγγραφέας μπορεί να κατευθύνει κατά το δοκούν τους ήρωες του για να πετύχει τους στόχους του πονήματος του. Όμως υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Συμβαίνει πολύ συχνά, αν όχι σχεδόν πάντα, να εμφανίζονται από το πουθενά κάποιοι ήρωες που σαν από μηχανής θεός γίνονται καταλύτες ακόμη και για το τέλος του μυθιστορήματος. Ο δικός μου από μηχανής θεός είναι η Ροζαλία δεν την έψαξα ήρθε η ίδια και με βρήκε και μου είπε πως αυτή θα δώσει τη λύση του τέλους σαν γόρδιο δεσμό, και την ευχαριστώ γι’ αυτό.
Χρειάστηκε λοιπόν να κάνετε έρευνα για να γράψετε αυτό το βιβλίο.
Είχα την τύχη να έχω μαρτυρίες από πρώτο χέρι από την οικογένεια του συντρόφου μου, υπάρχουν και κάποια βιβλία καταγραφής των γεγονότων. Αλλά πέρα από αυτά. Ήμουν ευλογημένη να περάσει στα χέρια μου εκείνη η κόκκινη πετσέτα που αναφέρω στο μυθιστόρημα μου γεμάτη κτερίσματα των δυο πεθαμένων ένα δαχτυλίδι της Φρόσως, μια μπούκλα της μικρής Άννας και ερωτικές επιστολές του ζευγαριού. Ένας μοναδικός θησαυρός στα χέρια ενός συγγραφέα που μεταπλάθεται σε ζωή μέσα από τις στάχτες του.
Είστε εκτός από καταξιωμένη συγγραφέας, και μεταφράστρια. Τι βρίσκετε πιο challenging, τη συγγραφή ή τη μετάφραση;
Θέλω να είμαι ειλικρινής. Μετά από εκατό και πλέον βιβλία που έχω μεταφράσει θεωρώ πως η μεταφραστική διαδικασία είναι μαγική. Το να μεταφέρεις το βιβλίο ενός ξένου συγγραφέα στη γλώσσα σου είναι δύσκολη και επίπονη προσπάθεια. Πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός γιατί στη μετάφραση δεν επιτρέπονται λάθη ή παρανοήσεις. Ούτε αλλοίωση του ύφους του συγγραφέα. Εγώ ανήκω στην ομάδα που πιστεύει στις ‘Ωραίες Άπιστες’ δηλαδή σ’ εκείνους τους μεταφραστές που αποφεύγουν μετά βδελυγμού την κατά λέξη μετάφραση αλλά την μεταφέρουν στη γλώσσα μας κρατώντας το άρωμα του ξενόγλωσσου βιβλίου. Επειδή μεταφράζω με λογοτεχνικό τρόπο θεωρώ πως και οι δυο ιδιότητες με καλύπτουν απόλυτα.
Ποιες είναι οι δυσκολίες του μεταφραστή;
Πρέπει να έχει πλήρη επάρκεια της γλώσσας από την οποία μεταφράζει όπως και της γλώσσας στην οποία θα πάρει πνοή το ξένο κείμενο. Επίσης πρέπει να μπορεί να διακρίνει με την πρώτη ίσως ματιά τον όποιο ιδιωματισμό κρύβεται πίσω από μια λέξη ή φράση. Και να μην κουραστεί ποτέ να ψάχνει τον καλύτερο τρόπο για να αποδώσει σωστά το κείμενο που του έχει εμπιστευτεί πρωτίστως ο εκδότης και θα έλεγα ισότιμα και ο ξένος συγγραφέας που αγωνία πάντα για την τύχη του βιβλίου του ύστερα από μια κακή και αποτυχημένη μετάφραση.
Πιστεύετε η καραντίνα έφερε τον κόσμο πιο κοντά στο βιβλίο;
Θέλω να πιστεύω πως ναι αν αυτό δείχνουν οι πωλήσεις στα βιβλιοπωλεία την συγκεκριμένη περίοδο. Και θέλω να ελπίζω πως αυτό το πλησίασμα θα διατηρηθεί ανεξάρτητα από καραντίνες και αποκλεισμούς.
Σας ευχαριστώ πολύ!
Κι εγώ για τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σας.
