Ζώα εργαστηρίου, ίσως τα πιο αδικημένα ζώα που πάτησαν το πόδι τους στη γη. Σπάνια μιλάει κανείς γι’ αυτά και ακόμα πιο σπάνια κατορθώνει να μάθει για τις συνθήκες διαβίωσής τους. Μέχρι σήμερα πολλά εκατομμύρια ζώα έχουν χρησιμοποιηθεί με τον πιο βάναυσο τρόπο σε πειράματα αμφίβολης αποτελεσματικότητας και ηθικής. Ζώα με δική τους προσωπικότητα και συναισθήματα, που αγαπούν, φοβούνται, δημιουργούν σχέσεις και έχουν ανάγκη για εξερεύνηση, όμως δεν βλέπουν ποτέ το φως του ήλιου. Η ζωή τους είναι περιορισμένη σε ένα κύβο πλεξιγκλάς μέσα σε ένα σκοτεινό εργαστήριο.
Τα ζώα που χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς σκοπούς είναι κυρίως τρωκτικά όπως ινδικά χοιρίδια, χάμστερ, αρουραίοι και ποντίκια (μοιραζόμαστε μαζί τους το 95% του γονιδιώματος μας!), ζεβρόψαρα (70% γενετική ομολογία με τον άνθρωπο), και σε μικρότερο βαθμό κουνέλια, σκύλοι ράτσας μπιγκλ, πίθηκοι κ.τλ.
Σήμερα στο δυτικό κόσμο γίνεται σημαντική προσπάθεια μείωσης της χρήσης των ζώων στην επιστημονική έρευνα με βάση την αρχή των ‘’3R’’ που αφορούν στη μείωση (reduce), στη βελτιστοποίηση (refine) και στην αντικατάσταση (replace). Η χρήση των ζώων στα εργαστήρια ελέγχεται με προσοχή μέσα από αυστηρές νομοθεσίες και προεδρικά διατάγματα (π.χ. Οδηγία 2010/63/ΕΕ, ΠΔ αρ. 56/2013, Εκτελεστική Απόφαση 2012/707/ΕΕ).
Επίσης, η ευρωπαϊκή νομοθεσία επιτρέπει την εκτροφή και προμήθεια ζώων αυστηρά και μόνο μέσα από αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις, ώστε να εξαλείφεται ή να μειώνεται στο ελάχιστο κάθε πιθανός πόνος, ταλαιπωρία, αγωνία ή μόνιμη βλάβη των ζώων. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια έχουν ξεκινήσει και συστηματικές προσπάθειες επανένταξης των ζώων εργαστηρίου, όταν αυτά ολοκληρώσουν την «αποστολή» τους, μέσα από την προώθηση υιοθεσιών τους από οικογένειες.
Τα ερωτήματα σχετικά με την ηθική της εργαστηριακής έρευνας είναι πολλά. Για παράδειγμα, επιτρέπεται σε ένα είδος να προκαλεί πόνο, ταλαιπωρία και θάνατο σε ένα άλλο είδος ώστε να επιτύχει σκοπούς που ευνοούν πρωτίστως το πρώτο είδος; Δεν είναι εδώ ο κατάλληλος χώρος για απαντήσεις.
Ωστόσο, για τη χρήση ζώων σε δοκιμές κοσμετολογίας υπάρχει απάντηση και είναι μία και μοναδική: πρόκειται για μια άθλια και βάρβαρη πρακτική που δεν μπορεί να τεκμηριωθεί ηθικά. Εξάλλου, οι δοκιμές σε ζώα για καλλυντικά προϊόντα απαγορεύονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2004 και για συστατικά καλλυντικών από το 2009.
Δεν ισχύει όμως το ίδιο για το 80% των χωρών του κόσμου, που κάθε χρόνο χρησιμοποιούν εκατομμύρια ζώα για να βεβαιωθούν ότι τα προϊόντα που παράγουν είναι ασφαλή για τους καταναλωτές. Χώρες όπως η Βραζιλία, η Κίνα και η Ινδία χρησιμοποιούν ακόμα εκατομμύρια «πειραματόζωα» το χρόνο για να δοκιμάσουν τα προϊόντα που παράγουν, σε οδυνηρά πειράματα που ισοδυναμούν με βασανιστήρια. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις υπάρχουν αξιόπιστες και ασφαλείς εναλλακτικές λύσεις χωρίς χρήση ζώων, που όμως αποφεύγονται λόγω υψηλότερου κόστους.
Παρόλο, λοιπόν, που η χρήση ζώων για πειράματα κοσμετολογίας απαγορεύεται στην Ευρώπη, τα νομικά κενά στην ευρωπαϊκή νομοθεσία επιτρέπουν αφενός την εισαγωγή καλλυντικών προϊόντων που έχουν δοκιμαστεί σε ζώα εκτός Ευρώπης και αφετέρου τη μεταφορά δυτικών εταιριών σε χώρες όπου πραγματοποιούνται ανενόχλητα επώδυνα πειράματα σε ζώα!
Οι περισσότερες εταιρείες καλλυντικών, αφού δεν μπορούν να κάνουν δοκιμές σε ζώα στην Ευρώπη, πληρώνουν για τη δουλειά αυτή την Κίνα, όπου πραγματοποιούνται βασανιστικά πειράματα σε ζώα. Δεν το γνωρίζετε, όμως πολλά από τα προϊόντα που χρησιμοποιείτε καθημερινά, όπως σαπούνια, σαμπουάν, αποσμητικά και οδοντόκρεμες, αλλά και καλλυντικά όπως αρώματα, βαφές μαλλιών, κραγιόν και μακιγιάζ, έχουν πρώτα χρησιμοποιηθεί σε ζώα.
Μπορούμε να αντιδράσουμε; Ναι, αρκεί να δίνουμε μεγάλη προσοχή σε ό,τι αγοράζουμε. Αν και δεν είναι πάντα εύκολο να γνωρίζουμε ποιες εταιρείες καλλυντικών έχουν σταματήσει εντελώς τις δοκιμές σε ζώα, μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορεί να βοηθήσει.
Στη σελίδα της οργάνωσης Peta (Άνθρωποι για την Ηθική Μεταχείριση των Ζώων) μπορεί να βρει κανείς συγκεντρωμένες τις εταιρίες που έχουν μεταφερθεί στην Κίνα και εξακολουθούν να κακοποιούν ζώα μέχρι θανάτου για την παραγωγή των καλλυντικών τους. Για προϊόντα που παράγονται χωρίς δοκιμές σε ζώα, έχει καθιερωθεί η διεθνής πιστοποίηση CRUELTY FREE, ενώ οι εταιρίες που έχουν σταματήσει να στηρίζονται σε πειράματα σε ζώα φέρουν και το σύμβολο του Leaping Bunny, του κουνελιού που χοροπηδάει, που πιστοποιεί πως για την δημιουργία του προϊόντος κανένα ζώο δεν βασανίστηκε μέχρι θανάτου.
Την επόμενη φορά που θα ψωνίσουμε τα καλλυντικά ή τα σαπούνια μας ας αναρωτηθούμε: αξίζει τόσος πόνος για ένα κραγιόν;
