Μια σχεδόν άγνωστη πολεμική επιχείρηση του 20ου αιώνα ήταν η εκστρατεία της Ελλάδας στην Κριμαία της Ουκρανίας το 1919. Στο Συνέδριο για την Ειρήνη στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 1918 οι νικητές του Α’ Παγκόσμιου πολέμου (1914-1918) Αγγλογάλλοι της ΑΝΤΑΝΤ ζήτησαν από την κυβέρνηση Βενιζέλου να συμμετέχει στην εκστρατεία της Κριμαίας στην Ουκρανία. Οι δυο βασικές αιτίες της εκστρατείας ήταν ο κίνδυνος εξάπλωσης του κομμουνισμού (μπολσεβικισμός) στην Ευρώπη και τα χρέη του τσάρου προς την Γαλλία και την Αγγλία από δανειοληψίες που όμως δεν αναγνώριζε η επαναστατική κυβέρνηση του Λένιν.
Ο Βενιζέλος συμφώνησε να συμμετάσχει η Ελλάδα με το Α’ Σώμα Στρατού και 23.351 άνδρες υπό την διοίκηση του υποστράτηγου Κωνσταντίνου Νίδερ. Μετά από τρεις μήνες πολεμικών επιχειρήσεων με τους συμμάχους Γάλλους, Ρουμάνους, Πολωνούς και Λευκούς Ρώσους (υποστηρικτές του τσάρου), οι σύμμαχοι ηττήθηκαν από τους Ρώσους. Οι αιτίες της ήττας ήταν ο βαρύς χειμώνας, η εχθρότητα των ντόπιων κατοίκων που υποστήριζαν την επανάσταση, η αριθμητική υπεροχή των Ρώσων και ο κακός ελληνικός σχεδιασμός της επιχείρησης (μετέβηκε η μισή δύναμη χωρίς εφόδια).
Η χανιώτικη εφημερίδα «Ημερήσια Νέα» περιέγραψε την εκστρατεία μέσα από ένα αυστηρό πλαίσιο λογοκρισίας, όπως φαίνεται από το χρονικό κενό ενημέρωσης (40 ημέρες μετά την απόβαση, από τις 7/1/1919 έως και τις 16/2/1919). «Ήρχισεν η εκ νέου εφαρμογή της προληπτικής λογοκρισίας επί του Τύπου» («Ημερήσια Νέα» 26/2/1919). Η εφημερίδα στην αρχή με μια σειρά άρθρων δαιμονοποίησε τον κομμουνισμό («Ο μπολσεβικικός κίνδυνος» 5/1/1919, «Η μπολσεβικική θρασύτης», 2/2/1919, κ.ά.). Μετά την κυβερνητική προπαγάνδα, άρχισε να περιγράφει τις επιχειρήσεις. Η πρώτη έγινε γίνεται με πρωτοσέλιδο άρθρο στις 16/2/1919 («Ο ελληνικός στρατός εις Ουκρανίαν»). Ακολούθησαν τα άρθρα (5/3/1919) «Ο ελληνικός στρατός εν Ουκρανία», «Οι μπολσεβίκοι κατά της Οδησσού» (12/3/1919), κ.ά.
Η εκστρατεία στοίχισε 398 νεκρούς και 675 τραυματίες, 150.000 Έλληνες της Κριμαίας εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους και το 1922 οι Ρώσοι υποστήριξαν τον Κεμάλ. Τα γεωπολιτικά κέρδη της Ελλάδας ήταν η Συνθήκη του Νϊεγύ (27/11/1919), η οποία θεωρήθηκε εθνική καταστροφή για την Βουλγαρία, διότι παραχωρούσε την Δυτική Θράκη στην Ελλάδα. Επίσης, η Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου-10 Αυγούστου 1920) κατοχύρωσε επίσημα τα διεκδικούμενα εδάφη από την Ελλάδα, δηλαδή τη Θράκη, τη Μικρασία, την Ίμβρο και την Τένεδο.
Εν κατακλείδι θα λέγαμε ότι «ο δρόμος για τη Σμύρνη περνούσε από την Κριμαία». Η πολιτική Βενιζέλου δικαιώθηκε, αν και το συγκεκριμένο πολεμικό εγχείρημα αντίβαινε στους κανόνες της πολιτικής και στρατιωτικής ηθικής, καθώς η Ελλάδα αναμείχθηκε στα πολιτικά τεκταινόμενα (εμφύλιο πόλεμο) μια άλλης χώρας.
Βιβλιογραφία
1. Νίδερ Κ., Η εκστρατεία της Ουκρανίας (Ιανουάριος – Μάιος 1919), επιμ. Φ. Δρακονταείδης, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2015.
