Κρης “Ελ Γκρέκο”

Στα αρχεία του Αγίου Βαρθολομαίου στο Τολέδο, κάτι σαν ληξιαρχείο, έχει γραφεί: «Στις 7 Απριλίου 1614, πέθανε ο Δομήνικος Γκρέκο, χωρίς διαθήκη. Ενταφιάστηκε στον Αγιο Ντομίγκο Ελ Αντίγονο. Ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή του».
Πέρασαν 400 χρόνια από τότε και η χώρα μας παρουσιάζει το 2014 ως “έτος Δομήνικου Θεοτοκόπουλου”. Αποτίει φόρο τιμής για το έργο του γνήσιου τέκνου της που ξεκίνησε απ’ τον Χάνδακα, Ηράκλειο Κρήτης, το 1567 για τη Βενετία. Το 1570 πήγε στη Ρώμη και το 1577 κατέφυγε στο Τολέδο, όπου απεβίωσε. Οι Ισπανοί του έδωσαν το προσωνύμιο El Greco, ο Ελληνας.
Στη Βενετία ήταν κοντά στον Τισιανό και στη Ρώμη βρέθηκε αντιμέτωπος με τους Ιταλούς και τον Πάπα Πίο Ε’! Οταν ο τελευταίος διέταξε να σκεπαστούν μερικά τμήματα σε μορφές προσώπων από το έργο “η Δευτέρα Παρουσία” του Μιχαήλ Αγγελου, διότι δεν συμβιβάζονταν με τον ιερό χώρο του Ναού, ο Ντομήνικος Θεοτοκόπουλος είχε πει ότι, αν κατέστρεφαν το έργο, θα μπορούσε να το αντικαταστήσει με άλλο καλύτερο και σεμνότερο. Η δήλωση θεωρήθηκε προκλητική, ξεσηκώθηκε θόρυβος, δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την πολεμική των άλλων ζωγράφων, οπότε αναγκάστηκε να πάει στη Μαδρίτη, εν έτει 1580. Βρήκε καταφύγιο στην αυλή του Φίλιππου Β’, αλλά και εκεί οι αντίπαλοί του τον κατηγόρησαν ότι η τέχνη του δεν άξιζε και έφυγε για το Τολέδο, όπου εκεί τον έκαναν δημότη.
Η ζωγραφική του έγινε διάσημη από επιτυχίες σε ιδιωτικές παραγγελίες. Ευγενείς και κληρικοί χρησίμευσαν ως μοντέλα στις προσωπογραφίες. Είναι εμπνευσμένη από θρησκευτικά θέματα και οι μορφές που δημιούργησε είναι γεμάτες μυστικισμό. Θεωρείται ορθολογιστής της Αναγέννησης, που έδωσε καλλιτεχνική έκφραση σε εξωκόσμια οράματα της θρησκείας. Τα γνωρίσματα του έργου του ξεχωρίζουν απ’ τις αντιθέσεις του φωτός και της σκιάς στα χρώματα και στα ενδύματα, οι δε λεπτομέρειες στα πρόσωπα, στα χέρια, στις πτυχώσεις και στις εκφράσεις σχετίζονται με το φως. Εδειξε με τα έργα του την πίστη του ανθρώπου στη θρησκεία, αλλά και τη θλίψη του για τα θεία πάθη.
Οι εορταστικές εκδηλώσεις άρχισαν απ’ το Ηράκλειο Κρήτης. Στην Αθήνα την επέτειο τίμησε ο “Σύλλογος Κρητών Π. Φαλήρου” στον πολυχώρο του Δημαρχείου, γίνονται στο Μουσείο Μπενάκη και θα ολοκληρωθούν στου Γουδή σε ένα παλαιό κτήριο, που έχει διαμορφωθεί καταλλήλως γι’ αυτό το σκοπό, με πανάκριβα μηχανήματα προβολής του έργου του.
Κατά τον πλοίαρχο Κουκ «ο Ελ Γκρέκο σχεδίαζε σαν τον Μιχαήλ Αγγελο και ζωγράφιζε σαν τους Βενετούς». Αναγνωρίστηκε ως ο πιο ανήσυχος και αινιγματικός ζωγράφος όλων των εποχών. Απέκτησε χαρακτηριστικά για τα οποία κατηγορήθηκε για τον ασκητισμό και την πνευματικότητα, που φαινόταν στις μορφές, των οποίων το πάθος εξωτερικευόταν διά των εκφραστικών μέσων.
Εργα του πριν τη μετάβασή του στην Ιταλία “Η προσκύνηση των Μάγων” (Μουσείο Μπενάκη), “Η Δευτέρα Παρουσία” και “Η Βάπτιση του Χριστού”, “Το παιδίον φυσά το κάρβουνο”, “Η αρπαγή της Περσεφόνης”, “Η θεραπεία του τυφλού”, όταν βρισκόταν στην Ιταλία. Στην ισπανική περίοδο έχουμε αγιογραφίες και προσωπογραφίες, όπως “Ο ιππότης με το χέρι στο στήθος”, “Ο Χριστός αίροντας τον σταυρόν”, “Επί νεφελών Θεοτόκος”, “Ανάσταση του Χριστού”, “Η εκδίωξη των εμπόρων”, “Η μετάσταση της Θεοτόκου”, “Ο θάνατος του Λαοκόοντα”, “Η Πέμπτη σφραγίς της Αποκάλυψης”, πίνακες όπως η “Πιετά” που σημαίνει έλεος, η “Αποψη του Τολέδου” και άλλα. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος έμεινε πάντα Ελληνας και Κρητικός. Ομιλώντας με έναν θρησκευτικό ηγέτη, ονόματι Καβορούμπα, είχε πει: «Δεν θα ήθελα να είμαι παρά μονάχα Ελληνας. Στην Κρήτη ονειρευόμουν την Ιταλία. Στην Ιταλία την Ισπανία, αλλά τώρα μου φαίνεται, πως πρέπει να εύχομαι να γυρίσω πίσω στην Κρήτη». Ο Θεός δεν του έκανε τη χάρη.