Μπορεί το σημερινό Eurogroup στις Βρυξέλλες να μην ασχοληθεί σε βάθος με την Ελλάδα, αλλά θα εξετάσει ζητήματα για την αρχιτεκτονική της ευρωζώνης που ενδεχομένως να επιδράσουν στην προσπάθεια ανάταξης της ελληνικής οικονομίας και ειδικά στο κόστος δανεισμού της
Σύμφωνα με το σχετικό ρεπορτάζ του cnn.gr στο συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της ΕΕ που θα εκκινήσει στις 12 ώρα Ελλάδος στις Βρυξέλλες θα εξετασθεί το ζήτημα της μετεξέλιξης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) σε έναν οργανισμό που θα μοιάζει περισσότερο με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε σχέση με τις προϋποθέσεις που θα θέτει μελλοντικά για τη χορήγηση δανείων διάσωσης.
Συγκεκριμένα, το Eurogroup θα εξετάσει τη δυνατότητα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας να ζητά το «κούρεμα» του χρέους μιας χώρας πριν παράσχει δάνεια στήριξης, εφόσον έχει καταδειχθεί πως το χρέος της χώρας δεν είναι βιώσιμο. Ο στόχος της ρύθμισης αυτής είναι στο τέλος του προγράμματος διάσωσης η χώρα να μην έχει μεγαλύτερο χρέος σε σχέση με αυτό που είχε πριν τη δανειακή στήριξη, δηλαδή με απλά λόγια να αποφευχθούν όσα στρεβλά συνέβησαν με την Ελλάδα.
Για να διευκολύνει την επιβολή των αναδιαρθρώσεων χρέους των χωρών που θα μπαίνουν σε προγράμματα του ESM, το συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της ΕΕ θα εξετάσει και την τροποποίηση των ρητρών συλλογικής δράσης (collective action clauses) που ενσωματώνονται στα ομόλογα των κρατών της ευρωζώνης. Εάν αυτό περάσει δεν θα επιτρέπεται σε ομάδες ομολογιούχων να εμποδίζουν αναδιαρθρώσεις χρέους, καθώς για την αλλαγή των όρων ενός ομολόγου θα απαιτείται η απόφαση της πλειοψηφίας των ομολογιούχων.
Το «φάντασμα» της Ντοβίλ
Οι ανωτέρω αλλαγές δεν κάνουν τους επενδυτές στην αγορά ομολόγων να αισθάνονται άνετα. Γιατί; Τους θυμίζουν τις αποφάσεις που είχαν λάβει στις 18 Οκτωβρίου 2010 στην γαλλική πόλη Ντοβίλ οι Μέρκελ-Σαρκοζί. Οι δυο ηγέτες είχαν τότε αποφασίσει πως εφόσον μια χώρα προσέφευγε στον ESM για δανειακή στήριξη θα ενεργοποιούταν αυτόματα η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, το «κούρεμα» δηλαδή των ομολόγων των ιδιωτών. Οι αποφάσεις της Ντοβίλ έσπειραν τον πανικό στις αγορές και ουσιαστικά συνέβαλαν ώστε οι Ιρλανδία και Πορτογαλία να αποκλειστούν από τις αγορές και να λάβουν δάνεια στήριξης. Η κατάσταση εξισορρόπησε μόλις το 2012 όταν παρενέβη ο Μάριο Ντράγκι με την υπόσχεση πως θα κάνει ότι απαιτηθεί για να στηριχθεί η ευρωζώνη.
Πρέπει να σημειωθεί πως οι αποφάσεις της Ντοβίλ δεν μπήκαν σε ισχύ. Σήμερα η πρόσβαση στη χρηματοδότηση του ESM προϋποθέτει Μνημόνιο, αλλά όχι αναγκαστικά «κούρεμα» χρέους. Και εδώ κρύβεται ο κίνδυνος. Εφόσον περάσουν οι προτεινόμενες αλλαγές και οι επενδυτές προεξοφλήσουν πως μια χώρα θα ζητήσει στήριξη από τον ESM -κάτι που ήδη πιθανολογείται για την Ιταλία- η αυτόματη απαίτηση του Μηχανισμού για «κούρεμα» χρέους, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μαζικό ξεπούλημα των κρατικών ομολόγων.
Η ευρωζώνη βιάζεται να λάβει τις σχετικές αποφάσεις πριν τις Ευρωεκλογές του 2019 διότι εκφράζονται φόβοι πως η επικράτηση των λαϊκιστικών κομμάτων και η αλλαγή των συσχετισμών δυνάμεων, ενδεχομένως δεν θα επιτρέψουν την μεταρρύθμιση του ESM. Το δυστύχημα είναι πως οι αλλαγές αυτές επιχειρούνται την ίδια περίοδο που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ολοκληρώνει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE), το οποίο έως και σήμερα λειτουργεί ως «κυματοθραύστης» στις πιέσεις των αγορών.
Πιθανοί κίνδυνοι για την Ελλάδα
Εάν οι επενδυτές θεωρήσουν πως οι αλλαγές στη λειτουργία του ESM ισοδυναμούν με μια «δεύτερη Ντοβίλ» – κάτι που ισχύει – και ξεκινήσουν να ρευστοποιούν θέσεις σε ομολόγα υπερχρεωμένων χωρών της ζώνης του ευρώ, από τη στιγμή που η προσφορά τίτλων δεν θα απορροφάται από το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ, τότε είναι πιθανόν να ξεκινήσουν οι πιέσεις και η Ελλάδα να μπει σε περιπέτειες.
Σε ένα τέτοιο σενάριο το κόστος δανεισμού της Ελλάδος δεν θα έμενε αμετάβλητο και θα αυξανόταν αισθητά. Και μπορεί η Ελλάδα να διαθέτει ταμειακό μαξιλάρι ασφαλείας, ωστόσο αυτό έχει ημερομηνία λήξης. Έχει δε αποδειχτεί πως η ύπαρξη του δεν περιόρισε τις πιέσεις στο ελληνικό χρέος, ήτοι δεν κράτησε χαμηλά τις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων.
Σήμερα το δεκαετές ελληνικό ομόλογο έχει απόδοση 4,56%. Σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών αυτή η απόδοση θα μπορούσε να αυξηθεί ακόμη και κατά 100 μονάδες βάσης, εάν το ήδη αυξημένο κόστος δανεισμού της Ιταλίας, έπαιρνε και άλλο την ανιούσα. Μια τέτοια εξέλιξη θα κράταγε την Ελλάδα εκτός αγορών και θα έθετε σε μη βιώσιμη τροχιά το ελληνικό χρέος.
Σε μια τέτοια περίπτωση θα διαψευδόταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που στην έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους που κατήρτισε το καλοκαίρι υπέθετε πως την περίοδο 2018 – 2060 το μέσο επιτόκιο δανεισμού της Ελλάδος από τις αγορές θα ήταν στο 4,7%. Αντιθέτως η αρνητική αυτή εξέλιξη θα επιβεβαίωνε το ΔΝΤ που θεωρεί πως το επιτόκιο δανεισμού της Ελλάδος από τις αγορές την περίοδο 2018 – 2060 θα είναι 5,7% σε μέσα επίπεδα. Στη βάση αυτή θα απαιτούνταν νέες παρεμβάσεις, ώστε το ελληνικό χρέος να καταστεί βιώσιμο και μάλιστα θα έπρεπε να αναληφθούν πολύ πριν το 2032.
.
