Η άμεση δημιουργία οργανικών θέσεων για την κάλυψη των αναγκών του προγράμματος εδρών του Ευρωπαϊκού Χώρου Ερευνας, ζητείται με επιστολή η οποία συνυπογράφεται από όλους τους κατόχους των συνολικά 12 εδρών ERA στην Ελλάδα (μεταξύ των οποίων το Ιδρυμα Τεχνολογίας Ερευνας (ΙΤΕ) και το Πανεπιστήμιο Κρήτης), τους 12 αντίστοιχους συντονιστές των προγραμμάτων ERA, τα μέλη Δ.Σ. τριών ερευνητικών κέντρων, καθώς και μέλη των συμβουλευτικών επιτροπών των προγραμμάτων ERA.
Η επιστολή απευθύνεται στην υφυπουργό Ανάπτυξης κα Ζωή Ράπτη και τον Γενικό Γραμματέα Έρευνας και Καινοτομίας Δρ. Αναστάσιο Γαϊτάνη, έχει τίτλο: «Αίτημα άμεσης δημιουργίας οργανικών θέσεων για την κάλυψη των αναγκών του προγράμματος εδρών ERA» και σε αυτήν, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα, αναφέρεται:
«Με την παρούσα ανοιχτή επιστολή που συνυπογράφεται από όλους τους κατόχους των συνολικά 12 εδρών ERA στην Ελλάδα, τους 12 αντίστοιχους συντονιστές των προγραμμάτων ERA, τα μέλη Δ.Σ. τριών ερευνητικών κέντρων, καθώς και μέλη των συμβουλευτικών επιτροπών των προγραμμάτων ERA, θα θέλαμε ξανά να επισημάνουμε ότι επείγει να δημιουργηθούν άμεσα (εντός του 2025) οργανικές θέσεις στα ερευνητικά κέντρα που διεκπεραιώνουν έργα ERA chair.
Η ίδρυση των Εδρών του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERA Chairs) είναι πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: μέσω του προγράμματος HORIZON-WIDERA και της προκήρυξης ERA Chairs, δίνεται η δυνατότητα στις χώρες-μέλη του προγράμματος να προσελκύσουν στα πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματά τους διακεκριμένους καθηγητές/τριες και ερευνητές/τριες από το εξωτερικό, με στόχο να δημιουργηθούν ερευνητικές ομάδες σε τομείς αιχμής, να προωθηθεί η ερευνητική αριστεία και να καθιερωθούν στην Ελλάδα καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε διακεκριμένα ακαδημαϊκά Ιδρύματα του εξωτερικού που αφορούν στη διαχείριση της έρευνας, τη μεταφορά τεχνολογίας, την επικοινωνία της επιστήμης και την εκπαίδευση των νέων ερευνητών. Απώτερος σκοπός αυτών των προγραμμάτων είναι η προσέλκυση ανθρώπινου δυναμικού υψηλού επιπέδου και η εγκαθίδρυση νέων ερευνητικών κατευθύνσεων-αιχμής υπό την καθοδήγηση του κατόχου της έδρας (ERA Chair holder), ο/η οποίος/α θα ηγηθεί της προσπάθειας αυτής, καθώς και η εφαρμογή διαρθρωτικών αλλαγών στο φορέα υλοποίησης του έργου μέσα σε ένα βιώσιμο πλαίσιο.
Εκτός από την αριστεία, βασικό κριτήριο αξιολόγησης των υποβληθεισών προτάσεων ήταν η νέα ερευνητική δραστηριότητα που θα δημιουργηθεί και η ομάδα που θα τη διεκπεραιώσει να ενισχύουν στρατηγικούς τομείς έρευνας σημαντικούς για την Ελλάδα, σύμφωνα με τις προτεραιότητες των Regional Innovation Schemes (RIS), και να διασφαλίζουν ουσιαστικές συνέργειες με τον υπάρχοντα ερευνητικό ιστό. Η χρηματοδότηση για τη δημιουργία νέων εδρών ERA από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική και τιμητική, ανέρχεται δε σε 2,5 εκατομμύρια ευρώ για 5 χρόνια ανά έργο ERA Chair.
Η Ελλάδα σημείωσε πολύ μεγάλη επιτυχία στις δύο πρώτες προκηρύξεις (2022, 2024) του προγράμματος ERA Chair. Συγκεκριμένα, έχουν εγκριθεί για χρηματοδότηση δώδεκα (12) έδρες ERA Chair σε εφτά (7) διαφορετικά ακαδημαϊκά ιδρύματα της Ελλάδας: το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (τέσσερις έδρες), το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (μία έδρα), το Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών “Αλέξανδρος Φλέμινγκ” (δύο έδρες), το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών “Δημόκριτος” (μία έδρα), το Πανεπιστήμιο Κρήτης (δύο έδρες), το Πανεπιστήμιο Πατρών (μία έδρα) και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (μία έδρα). Ειδικότερα δε, στην πρόσκληση του 2022, η Ελλάδα ήταν η χώρα με τα περισσότερα εγκεκριμένα έργα. Τα έργα αυτά, με συνολικό προϋπολογισμό 30 εκατομμύρια ευρώ, θα εγκαθιδρύσουν νέες ερευνητικές δραστηριότητες αιχμής σε επιστημονικούς τομείς, όπως η υπολογιστική αστροφυσική, η υπολογιστική βιοποικιλότητα, η ανάπτυξη μικροβιακών εντομοκτόνων, η μοριακή βιοφυσική και δομική βιολογία, η κρυογονική ηλεκτρονική μικροσκοπία, η βιομοριακή φασματομετρία μάζας, η βιομοριακή μηχανική και συνθετική βιολογία, η ανοσολογία και η βιολογία της γήρανσης, η βιώσιμη ενέργεια, καθώς και οι ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες.
Η προκήρυξη ERA Chairs ορίζει ότι βασική προϋπόθεση και υποχρεωτικό παραδοτέο (mandatory deliverable) για την υλοποίηση των προγραμμάτων, καθώς και για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία και το συνολικό όφελος για τη χώρα, είναι η διασφάλιση της συνέχειας της δραστηριότητας της νέας ερευνητικής ομάδας που δημιουργήθηκε μετά τη λήξη της χρηματοδότησης μέσω του έργου ERA Chairs. Ως εκ τούτου, το πρόγραμμα απαιτεί τη δέσμευση για τη δημιουργία και πλήρωση μόνιμης οργανικής θέσης στον ακαδημαϊκό φορέα υποδοχής, ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα της νεοσύστατης ερευνητικής ομάδας. Πράγματι, τα 7 συνολικά πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα που ήταν επιτυχή στην εν λόγω προκήρυξη, δεσμεύθηκαν μέσω “letters of intent”, ότι θα λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να εκπληρωθεί αυτός ο όρος. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, τα Ερευνητικά Κέντρα και τα Πανεπιστήμια δεν μπορούν να ικανοποιήσουν αυτή την προϋπόθεση, καθώς η δυνατότητα προκήρυξης μόνιμης οργανικής θέσης εξαρτάται από παράγοντες, όπως οι διαθέσιμες νέες θέσεις και οι αποχωρήσεις/συνταξιοδοτήσεις, γεγονός που καθιστά αδύνατο τον συγχρονισμό με την πιθανή επιτυχή υλοποίηση των έργων ERA Chairs.
Είναι, συνεπώς, απολύτως απαραίτητη η έγκριση της χορήγησης έκτακτων μόνιμων οργανικών θέσεων, επιπλέον της ήδη προγραμματισμένης κατανομής, για την κάλυψη των εξαιρετικά ανταγωνιστικών και τιμητικών για την Ελλάδα θέσεων ERA Chair στα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας, στα οποία έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση για την εγκαθίδρυση τέτοιων εδρών και, κατ’ αναλογία με την πρακτική που ισχύει για τα προγράμματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC). Συγκεκριμένα, με τον Ν. 4485/2017, Άρθρο 69, παράγραφος 19, έχει νομοθετηθεί η δημιουργία νέων προσωποπαγών θέσεων μελών ΔΕΠ και Ερευνητών για τους επιστήμονες που θα είναι αποδέκτες χρηματοδότησης από το ERC με φορέα υποδοχής ελληνικά ακαδημαϊκά ιδρύματα. Στην περίπτωση των ERA Chairs, η συγκεκριμένη διευθέτηση είναι απολύτως απαραίτητη ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να συνεχίσει να λαμβάνει χρηματοδότηση από το συγκεκριμένο πρόγραμμα, καθώς η πλήρωση των μόνιμων θέσεων αποτελεί υποχρεωτικό παραδοτέο που πρέπει να ολοκληρωθεί εντός των πρώτων 3 χρόνων από την έναρξη του εκάστοτε έργου, δηλαδή προς τα τέλη του 2025 για τα έργα ERA chair που ξεκίνησαν το 2023, και που επηρεάζει την αξιολόγηση και -πλέον- την περαιτέρω χρηματοδότηση του προγράμματος στην Ελλάδα. Σε απάντηση σχετικού ερωτήματος που καταθέσαμε στην ΕΕ, όλες οι υπόλοιπες επιλέξιμες χώρες έχουν ανταπεξέλθει σε αυτήν την υποχρέωση μέχρι στιγμής.
Με βάση τα παραπάνω, αιτούμαστε την προσθήκη σχετικού άρθρου στον Ν. 4485/2017, διαμορφωμένη κατά τρόπο αντίστοιχο με την ισχύουσα ρύθμιση για τα προγράμματα ERC, ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να αξιοποιήσει την τεράστια ευκαιρία χρηματοδότησης και προώθησης της Έρευνας και της Καινοτομίας που προσφέρει το πρόγραμμα ERA Chairs, και ευελπιστούμε στην άμεση και θετική ανταπόκρισή σας.
Μια πιθανή διατύπωση της προσθήκης προτάθηκε ήδη στη ΓΓΕΚ τον Δεκέμβριο του 2023 από τους διευθυντές των Ινστιτούτων Πληροφορικής, Δ. Πλεξουσάκη, και Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, Γ. Βοντα, του ΙΤΕ μέσω κοινής επιστολής.
Eυχαριστούμε εκ των προτέρων για την προσοχή σας».
Την επιστολή υπογράφουν οι:
Signatories – Research Center ERA Chairs
ERA chair project Comp-Biodiv-GR (FORTH)
ERA Chair: Prof. Alexandros Stamatakis
Coordinator: Prof. Kostas Marias
ERA Chair project MICROBIOPEST (FORTH)
ERA Chair: Prof. George Dimopoulos
Coordinator: Prof. John Vontas
ΕRA chair project hot4cryo (NHRF)
ERA Chair: Prof. Panagiotis L. Kastritis
Coordinator: Prof. Dimosthenis Sarigiannis
ERA chair project Boost4Bio (BSRC FLEMING)
ERA Chair: Dr. Georgios Skretas
Coordinator: Dr. George Panayotou
ERA Chair project InflaCare (FORTH)
ERA Chair: Prof. Manolis Pasparakis
Coordinator: Prof. George A. Garinis
ERA Chair project TITAN (FORTH)
ERA Chair: Dr. Jean-Luc Starck
Coordinator: Prof. Panagiotis Tsakalides
ERA Chair project MASSTRUCT (BSRC FLEMING)
ERA Chair: Dr. Argyris Politis
Coordinator: Dr. Georgios Skretas
ERA Chair project EXCELLEND (NCSR Demokritos)
ERA Chair: Prof. Georgios Tsatsaronis
Coordinator: Dr. Georgios Kosmadakis
Signatories – Research Center Management
FORTH
Prof. Nektarios Tavernarakis, Chairman of the Board οf Directors at FORTH
Prof. Dimitris Plexousakis, Director, Institute of Computer Science at FORTH
Prof. John Vontas, Director, Institute of Molecular Biology and Biotechnology at FORTH
BSRC FLEMING
Dr. George Panayotou, Director & President of the Board of Directors
Dr. Efthymios Skoulakis, Director, Institute for Fundamental Biomedical Research
Dr. Georgios Skretas, Director, Institute for Bioinnovation
NHRF
Prof. Dimosthenis Sarigiannis, President and Chairman of the Board οf Directors at NHRF
Signatories – University ERA chairs
ERA Chair project RACE (University of Crete)
ERA Chair: Prof. Bjoern Schumacher
Coordinator: Prof. George A. Garinis
ERA Chair project TALOS-AI4SSH (University of Crete)
ERA Chair: Prof. Christophe Roche
Coordinator: Prof. Melina Tamiolaki
ERA Chair project ESPERANCE (University of Patras)
ERA Chair: Prof. Anastassis Perrakis
Coordinator: Prof. George Spyroulias
ERA Chair project foodigIT (Aristotle University of Thessaloniki)
ERA Chair: Prof. Jozsef Barany
Coordinator: Prof. Konstantinos Koutsoumanis
Scientific Advisory Board Members of ERA Chair projects
Dr. Nick Goldman, Research Group Leader, European Molecular Biology Laboratory-European Bioinformatics Institute, Hinxton UK, former Head of Research EMBL-EBI, Member of EMBO
Prof. Arndt Bode, Former Vice-President and CIO of Technische Universität München,
Former director of the Bavarian Supercomputing Center, Member of the Bavarian Academy of Sciences
Dr. Celine Scornavacca, CNRS Research Director, Montpellier, France
Prof. David Posada, Full Professor of Genetics, University of Vigo, Spain, Recipient of two
ERC grants
Dr. Emily Jane McTavish, Associate Professor, Life and Environmental Sciences, University
of California at Merced
