Κρήτη και χρηματοοικονομική κρίση

Η Κρήτη καλείται να αντιμετωπίσει τη σημερινή χρηματοοικονομική κρίση με άμεσο συντονισμό όλων των παραγωγικών και δυναμικών στοιχείων οικονομικής δραστηριότητας και έμψυχου ανθρώπινου δυναμικού και καινοτομιών που διαθέτει το νησί μας.
Για την πατρίδα μας συγκριτικό πλεονέκτημα μέσα στην παγκόσμια οικονομική κρίση της συνεχούς ύφεσης είναι η γεωπολιτική μας θέση στη νοτιοανατολική λεκάνη της Μεσογείου, αν επιπρόσθετα ληφθεί  υπόψη η ισχύουσα πολιτική κατάσταση και οι τρέχουσες εξελίξεις στις γείτονες προς εμάς αραβικές χώρες.
Από διάφορες έρευνες που έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί οι κυριότερες δυνάμεις που θα επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά τις επιχειρήσεις στο μέλλον υπό το βάρος της παρούσας χρηματοοικονομικής κρίσης κυρίως είναι οι: Κλιματολογικές Αλλαγές, Ενέργεια και Καύσιμα, Ελλειψη Πηγών Πρώτων Υλών, Ελλειψη Νερού, Αύξηση Πληθυσμού, Αστικοποίηση, Παρακμή στο Οικολογικό Περιβάλλον.
Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία και δεδομένου του περιορισμένου χώρου, θα εξετάσουμε μερικές από τις βασικότερες προαναφερθείσες παραγωγικές δυνάμεις και τομείς επιχειρηματικής δράσης.

Ελλειψη ΠρΩτων ΥλΩν
Παρά τον μεγάλο αριθμό των ξενοδοχείων και των λοιπών καταλυμάτων  που διαθέτουμε στην Κρήτη, ως και τη σημαντική παραγωγή ορισμένων προϊόντων με τροφοδοσία στην Ελλάδα, αλλά και εξαγωγή στο εξωτερικό (κηπευτικά), διαπιστώνει κανείς ότι υπάρχει αναντιστοιχία με την απαραίτητη υποδομή του πρωτογενή τομέα που είναι απαραίτητος για να στηρίξει τον τομέα της παροχής τουριστικών υπηρεσιών σε επίπεδο πρώτων υλών διατροφής του μεγάλου αριθμού  των τουριστών που εισρέουν στο νησί μας. Η σχέση αυτή αποστερεί τις τοπικές κοινωνίες από σημαντικά έσοδα που υποκαθίστανται από εισαγωγές τροφίμων (π.χ. κρέας, ψάρι, ακόμα και ορισμένα αγροτικά προϊόντα κ.λπ.) επιβαρύνοντας εκτός των άλλων σημαντικά το εμπορικό μας ισοζύγιο. Εγχώριοι παραγωγικοί πόροι που διαθέτουν ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα έναντι των ξένων αγνοήθηκαν σε εθνικό, αλλά και τοπικό επίπεδο τόσο σε επίπεδο ποιότητας όσο και ανταγωνιστικότητας των τοπικών μικρών επιχειρήσεων του νησιού (π.χ. στο πρωινό να σερβίρονται φυσικοί χυμοί πορτοκαλιού ως και τα γευστικότατα τοπικά τυριά των οικογενειακών παραγωγών του νησιού  τα οποία έχουν αντικατασταθεί ως επί το πλείστον με αντίστοιχα προϊόντα εισαγωγής κατώτερης ποιότητας). Η κουλτούρα θα πρέπει να αλλάξει προς την κατεύθυνση της κατανάλωσης τοπικών προϊόντων από τους κατοίκους και πρώτων υλών από τις επιχειρήσεις του νησιού μας. Πρέπει να ακολουθούμε τις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται σε ξένες χώρες. Θα αναφέρω ένα παράδειγμα από πρόσφατο ταξίδι του τεχνικού συμβούλου της εταιρείας μας, στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στη Φιλαδέλφεια των Ηνωμένων Πολιτειών, όταν ζήτησε ένα ποτήρι χυμό πορτοκάλι με την επισήμανση να είναι φυσικός χυμός. Ο σερβιτόρος του έφερε αντί ένα ποτήρι μια κανάτα με φρέσκο χυμό και του εξήγησε ότι κατά την περίοδο παραγωγής πορτοκαλιών, υποχρεωτικά σε όλα τα ξενοδοχεία της περιοχής σερβίρεται μόνο φρέσκος χυμός λόγω μεγάλης παραγωγής και ανάγκης κατανάλωσης των παραγομένων πορτοκαλιών,  που παράλληλα ικανοποιεί τις γευστικές απαιτήσεις των τουριστών της περιοχής.
Δυστυχώς μέχρι σήμερα μεγάλο μέρος από τα πορτοκάλια μας παραμένουν στα δέντρα και σαπίζουν στα περιβόλια. Ο Ομιλος της Συνεταιριστικής Τράπεζας Χανίων ως γνωστόν αγόρασε πρόσφατα το πλειοψηφικό πακέτο της εταιρείας «ΒΙΟ.ΧΥΜ. Α.Ε.» και στα άμεσα σχέδιά της είναι ο εκσυγχρονισμός της εταιρείας με στόχο να τονώσει την παραγωγή και τη διάθεση του προϊόντος αυτού.
Οπως όλοι μας γνωρίζουμε, η σημερινή επιχειρηματική και καταναλωτική κουλτούρα προσδιορίζεται στη βάση των χαμηλότερων ανταγωνιστικών τιμών των ξένων προϊόντων, δηλ. παραβλέπεται η ποιοτική διάσταση των δικών μας προϊόντων παρά την αποδεδειγμένη ποιοτική τους υπεροχή σε σύγκριση με τα εισαγόμενα. Ξεχνάμε, παράλληλα ότι με τις επιλογές μας αυτές ουσιαστικά αυξάνουμε την ύφεση και την ανεργία των δικών μας παιδιών.
Λαμβάνοντας υπόψη τα προηγηθέντα, είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθεί άμεσα μελέτη με επίκεντρο κυρίως τις ξενοδοχειακές μονάδες με στόχο να προσδιοριστούν τα είδη και οι ποσότητες τροφίμων που χρησιμοποιούνται και καταναλώνονται, ποιά από αυτά είναι εισαγόμενα, ποιοί είναι οι παράγοντες επιλογής και ανάλωσης και πώς θα μπορούσε να διαμορφωθεί μία νέα καταναλωτική πολιτική, χωρίς να παραγνωρίζονται οι  παράγοντες ανταγωνιστικότητας των τιμών των προσφερομένων τοπικών ειδών σε σχέση με τα ξένα.
Τα ευρήματα μίας τέτοιας έρευνας, θα οδηγήσουν στη διαμόρφωση άμεσων ή μακροπρόθεσμων πολιτικών όπως π.χ. βελτίωση και αύξηση των κτηνοτροφικών μονάδων στο νησί μας, νέες μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας και νέους τρόπους παραγωγής γεωργικών ειδών διατροφής.
Οι τουριστικές μονάδες του νησιού χρειάζονται ταυτόχρονα για τις δραστηριότητές τους και φυσικές πρώτες ύλες για την παραγωγή ειδών καθαρισμού που καταναλώνουν, όπως είναι τα σαπούνια κ.λπ. Υπενθυμίζω, π.χ. την κατεδάφιση του παλαιού σαπωνοποιείου Στεφανίδη στο Ηράκλειο και “έσβησε” ένα πολυχρησιμοποιούμενο προϊόν που θα μπορούσε κατάλληλα διαμορφωμένο στις σημερινές απαιτήσεις των τουριστών, επισκεπτών και κατοίκων του νησιού μας να είναι ένα “προϊόν πρεσβευτής” με ταυτόχρονη αξιοποίηση των πρώτων υλών που έχουμε σε αφθονία στην Κρήτη. Θυμίζω ότι το εργοστάσιο αυτό είχε δώσει εργασία σε 300 εργάτες της περιοχής και δεκάδες φορτηγά μετέφεραν κατσίγαρο και λάδι ραφινέ το οποίο επεξεργαζόταν για να κατασκευαστεί στη συνέχεια το σαπούνι, ύλες οι οποίες σήμερα δεν αξιοποιούνται.

Ενεργεια και Καυσιμα
Για τις επιχειρήσεις και τον τοπικό πληθυσμό η Ενέργεια και τα Καύσιμα αποτελούν σημαντικό στοιχείο κόστους. Οι συνεχείς αυξήσεις στις τιμές των υλών αυτών αποτελούν παράγοντα δημιουργίας εναλλακτικής κουλτούρας κατανάλωσης και διαμόρφωσης πολιτικών αποτελεσματικότερης χρήσης. Ενα πρόσφατο παράδειγμα σε αυτές τις δύσκολες οικονομικές συγκυρίες, είναι η ολοκλήρωση της συμφωνίας συγχώνευσης της γραμμής Χανιά – Ηράκλειο – Χανιά μεταξύ των ΚΤΕΛ Χανίων και Ηρακλείου που έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα εκτός των άλλων τη σημαντική εξοικονόμηση καυσίμων (περιορισμός και συγχώνευση δρομολογίων, αποτελεσματικότερη διαχείριση των γραμμών, εντός και εκτιμώ μελλοντικά εκτός Κρήτης).
Δράσεις προς την κατεύθυνση της ορθολογικής χρήσης και εξοικονόμησης ενέργειας απαιτούνται πέρα από τις μεταφορές, στις επιχειρήσεις καθώς και για οικιακή χρήση. Λόγω της δεσπόζουσας γεωγραφικής θέσης του νησιού μας, του τεράστιου ηλιακού και αιολικού δυναμικού του αρκετοί Κρήτες πρωτοπορούν σε επιχειρήσεις αξιοποίησης, παραγωγής και διαχείρισης των ανανεώσιμων και εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Ενδεικτικά αναφέρεται η εξοικονόμηση ενέργειας με βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης μέσα από τη χρήση ενεργειακών συστημάτων μειωμένης κατανάλωσης ενέργειας, όπως είναι οι ηλιακοί θερμοσίφωνες για τον οικιακό κτηριακό τομέα, η εγκατάσταση πάνελ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά πάρκα κ.λπ.
Στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας και υπό το πρίσμα της τρέχουσας χρηματιστηριακής κρίσης που η χώρα μας διανύει η επιβάρυνση  από την αγορά αυτών των ενεργειακών πόρων είναι υπέρογκη. Συνεπώς, απαιτούνται δραστικές περικοπές χρήσης εξαιτίας του επιβαρυμένου κόστους λειτουργίας και κατά συνέπεια δημιουργείται η ανάγκη άμεσης εξεύρεσης εναλλακτικών πηγών ενέργειας και καυσίμων. Κάτοικοι χωρών, όπως η Ινδία, χρησιμοποιούν ηλιακές κουζίνες για το καθημερινό φαγητό. Στη Γερμανία η χρήση ειδικών πάνελ στις στέγες των σπιτιών, σε συνθήκες μειωμένης ηλιοφάνειας, οδήγησε στη θέρμανση των σπιτιών και στη μείωση της χρήσης ενέργειας για τον σκοπό αυτό.

Παρακμη στα Οικολογικα Συστηματα
Οι φωτιές στα ελληνικά δάση, περιλαμβανομένης της Κρήτης, η άναρχη οικοδόμηση, η έλλειψη σωστής διαχείρισης σκουπιδιών, η μη αξιοποίηση και έλλειψη εποπτείας της πολιτείας σε πολεοδομικές παραβάσεις στις όμορφες παραλίες μας, η κατασκευή σφαγείων σε δασώδεις περιοχές απαράμιλλου φυσικού κάλλους είναι ορισμένοι από τους αρνητικούς παράγοντες που οδηγούν στην παρακμή και διατάραξη των οικολογικών συστημάτων του νησιού η οποία μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει στη μείωση του αριθμού των τουριστών με αλυσιδωτές δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία του νησιού και επιδείνωση της παρούσας χρηματοοικονομικής κρίσης.
Πρόσφατα συζητούσα -και βρέθηκα σε αδυναμία αξιοπρεπούς αιτιολόγησης- με Νορβηγό λάτρη της Κρήτης, ο οποίος έχει αγοράσει σπίτι και ζει τους καλοκαιρινούς μήνες στον Αποκόρωνα και δεν μπορούσε να διανοηθεί, όπως μου έλεγε, μια περιοχή κατ’ εξοχήν τουριστική όπως η Κρήτη και ιδιαίτερα τα Χανιά με τις θαυμάσιες παραλίες και τις καθαρές θάλασσες, τις θαυμάσιες κλιματολογικές συνθήκες, το γαλάζιο της θάλασσας και τον ήλιο, γιατί οι δρόμοι και τα parking των εθνικών οδών σε αρκετά σημεία να έχουν σκουπίδια, γιατί να επιτρέπεται η διέλευση και η στάθμευση αυτοκινήτων Ι.Χ. μέσα στο ιστορικό μνημείο των Χανίων, το παλιό λιμάνι (ως γνωστόν αυτό το θέμα το έχει λύσει ήδη ο Δήμος Χανίων) γιατί να μην χορηγείται γαλάζια σημαία σε σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς των Χανίων, γιατί δεν υπάρχει μεγαλύτερη επιστασία από τους επαρχιακούς Δήμους για εφαρμογή και τήρηση των κανόνων τάξης στις παραλίες και προστασία της ηχορρύπανσης ειδικά τις μεταμεσονύκτιες ώρες. Αυτό φυσικά δεν είναι συνέπεια της οικονομικής κρίσης, αλλά μιας άλλης πολιτικής και κουλτούρας η οποία επιβάλλεται να αλλάξει.
Η “πράσινη ανάπτυξη” αποτελεί ένα σύγχρονο πλαίσιο αναπτυξιακής πολιτικής βασισμένο στην εναρμόνιση των σχέσεων μεταξύ οικονομίας και φυσικού περιβάλλοντος που αποτελεί σημαντικό μοχλό ανάπτυξης. Η ανάδειξη αυτού του αναπτυξιακού προτύπου δημιουργεί νέες προοπτικές στον πρωτογενή τομέα και τον τουρισμό, στον τομέα της ενέργειας, ανοίγει νέες δυνατότητες από το μεταποιητικό μέχρι τον κατασκευαστικό κλάδο, με γνώμονα την εξοικονόμηση φυσικών πόρων, αλλά και την ανασυγκρότηση της παραγωγικής βάσης. Για τις δύο ανωτέρω προαναφερόμενες επιχειρηματικές δράσεις θα πρότεινα συνεργασία ιδιωτικού τομέα επιμελητηρίων και τραπεζών για διερεύνηση και αξιολόγηση προγραμμάτων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και σε διάφορα άλλα προγράμματα του Υπ. Οικονομικών. (π.χ. προγράμματα Σ.Δ.Ι.Τ. για διαχείριση αποβλήτων κ.λπ.).

Συμπερασμα
Οι προοδευτικές επιχειρήσεις δεν παραμένουν παθητικές στα επιμέρους προαναφερόμενα θέματα που συνοπτικά αναπτύξαμε. Τα συμπεράσματα από την παρούσα χρηματοοικονομική κρίση δείχνουν ότι η παγκοσμιοποιημένη διάσταση της οικονομικής δραστηριότητας έχει σημαντικές απειλές ταυτόχρονα όμως προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες στο πλαίσιο μιας νέας ολοκληρωμένης στρατηγικής.
Σήμερα όπου η επιστροφή της χώρας σε τροχιά ανάπτυξης αποτελεί επιτακτική εθνική ανάγκη, η θωράκιση των στρατηγικών αναπτυξιακών πλεονεκτημάτων της Κρήτης στον τουρισμό, στην αγροτική παραγωγή, στο περιβάλλον αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση, ώστε να τεθούν στέρεες δομές ανάπτυξης για την Κρήτη του μέλλοντος. Σε αυτή την προσπάθεια ο τόπος μας έχει τη δυναμική, αλλά και τα κατάλληλα ενεργειακά και περιβαλλοντικά αγαθά για να γίνει άλλη μια φορά πρωτοπόρος στην εθνική προσπάθεια, συνιστώντας βασικό στρατηγικό πυλώνα ανάπτυξης.
Καιρός είναι να ενεργήσουμε όλοι μέσα από μια συντονισμένη προσπάθεια με στόχο να αποφύγουμε τις αρνητικές επιδράσεις του μακροχρόνιου «χειμώνα» της πτωτικής πορείας του χρηματοοικονομικού κύκλου και της ύφεσης που διανύουμε, ξεπερνώντας δομικές αδυναμίες και αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που προσφέρονται στο πλαίσιο μιας νέας αναπτυξιακής προοπτικής.

*ορκωτός ελεγκτής – εκπρόσωπος της εταιρείας UHY ΑΞΩΝ Ορκωτοί Ελεγκτές