«…Επίσημη ημέρα έναρξης του Κρητικού Αγώνα θεωρείται η 14 Ιουνίου 1821, ημέρα κατά την οποία σημειώθηκε η πρώτη νικηφόρα μάχη στο Λούλο Χανίων. Την ημερομηνία αυτή παρέχει και η πρώτη επίσημη προκήρυξη της ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ:
«Οι κάτοικοι της νήσου Κρήτης, πλήρεις από το υψηλόν και ευγενές της ελευθερίας αίσθημα, έλαβον κατά της Οθωμανικής τυραννίας τα όπλα περί την 14 του μηνός Ιουνίου 1821…».
όπου είχε εξορμήσει ο αιμοβόρος Ιμπραήμ Ταμπουρατζής, εκ του φρουρίου των Χανίων.
Εκεί αντιμετωπίσθει από οπλαρχηγούς Σφακίων, Αποκορώνου, Κεραμειών και Θερίσου : Α. Παναγιώτου, Γ. Δασκαλάκη, Παπανδρέα, Χάλη, Μουτσογιάννη, Γερανιώτη, Σήφακα και Βαρδουλομανούσο.
Οι Τούρκοι μετά από σκληρή ολοήμερη μάχη, κατεδιώχθησαν μέχρι τις παρυφές της πόλεως των Χανίων, ο δε περιβόητος Ταμπουρατζής εφονεύθει.
Την επομένη έκλεισαν οι πύλες της πόλης των Χανίων και σφαγιάστηκαν περί τους 300 Χανιώτες από τους Κρητότουρκους και πολλά γυναικόπαιδα επωλήθησαν σκλάβοι.
Τόσο ήτο το μίσος των Κρητών Μουσουλμάνων και ο φανατισμός του όχλου, που κρέμασαν ως προδότη, τον μετριοπαθή μουσουλμάνο εκ Σελίνου Τσουρουνογλού Αγά.
Ο Κασίμ Αγάς, μόλις που γλύτωσε κρυπτόμενος, ενώ εσφάγιασθησαν 80 Χριστιανοί που είχαν καταφύγει στην οικία του.
Γράφει ο Νικόλαος Ρενιέρης (πρόεδρος Ελληνικής Βουλής) :
«κατά τα 17 έτη που έκανα τον ιατρόν εις Χανιά (προ του 1821) εφονεύθησαν και απηγχονίσθησαν εντός και εκτός της πόλεως των Χανίων, δηλ. εις τας 4επαρχίας (τότε ήσαν 4), άνω των 4000 χριστιανών. Αυτό το βεβαιώ επί τω λόγω της τιμής μου εις τας μέλλουσας γενεάς. Εάν δε η επανάστασις ανεβάλλετο επί μίαν ακόμη δεκαετίαν σήμερον δεν θα υπήρχε χριστιανός εν Κρήτη».
Πως περνούσαν οι πρόγονοί μας κατά την Οθωμανική κατοχή : z
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Οι ΚΡΗΤΕΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ – ΕΞΩΜΟΤΕΣ ήταν η ρίζα του κακού, η αφορμή των δεινών, ο φόβος και ο τρόμος, για τους Έλληνες Χριστιανούς της Τουρκοκρατούμενης Κρήτης.
Άριστοι σκοπευτές, φοβεροί καβαλάρηδες, έξω από τα τζαμιά έτρωγαν χοιρινό, έπιναν κρασιά και τσικουδιές, μεθούσαν, βίαζαν και σκότωναν.
Στη περιοχή της Σητείας το 1821, στη Μεσαρά, στο Αρκάδι και αλλού, κατέσφαξαν τους ομοχώριους των χριστιανούς.
Δεν υπολόγιζαν, ούτε Αλλάχ, ούτε Πασά, ούτε Σουλτάνο. Γι αυτό κι ο τελευταίος τους έστειλε το 1812, τον Χατζή Οσμάν Πασά ή Πνιγάρη.
Γράφει ο περιηγητής F. Richardl, τόση ήταν η φτώχεια των χωρικών, οι οποίοι για να εξοφλήσουν τα χρέη τους, πωλούσαν τα παιδιά τους, 4 γρόσια το ένα, τον επόμενο χρόνο επιστρέφουν στο παζάρι και πουλούν τις γυναίκες τους με το ζύγι και τέλος πουλούν τους εαυτούς τους και έτσι γίνονται όλοι Τούρκοι.
Έπαιρναν τους Έλληνες κοπαδιαστά, κατά εκατοντάδες, άνδρες και γυναικόπαιδα, και τους κατανάγκαζαν με μύριες στερήσεις και κακώσεις, με καύσωνα ή χιόνι, να τους θερίζουν, να τους αλωνίζουν, να τους συλλέγουν τις ελιές, να τους καλλιεργούν τα χωράφια, να τους κόβουν ξύλα, να τους χτίζουν τα κονάκια, κλπ.
Ολόκληρα χωριά στην απελπισία των απάνω, έδιδαν προθεσμία εις το Χριστό να τα συνδράμει και να τους έλθει αρωγός. Κατά την ημερομηνία που είχαν ορίσει και δεν έβλεπαν το Χριστό, απαρνούταν την αρχική τους πίστη και προχωρούσαν σε περιτομή.
Το παράδοξο της όλης υπόθεσης είναι ότι την επομένη της εξωμόσεως των, ορμούσαν με μεγάλη μανία, εναντίων αυτών που την προηγούμενη ημέρα είχαν την ίδια θρησκεία.
ΟΤΑΝ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΜΗΝΟΣ ΦΟΝΕΥΟΝΤΟ ΠΟΛΛΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΡΗΤΕΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΥΣ, ΟΙ ΟΥΛΕΜΑΔΕΣ ΤΟΥΣ , ΕΞΕΔΙΔΑΝ ΑΠΟΦΑΣΗ , ΟΤΙ ΔΕΝ ΦΤΑΙΝΕ ΟΙ ΦΟΝΙΑΔΕΣ ΝΤΕΛΗΚΑΝΛΗΔΕΣ, ΑΛΛΑ Η ΣΕΛΗΝΗ, Η ΟΠΟΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΕΚΕΙΝΗ ΕΙΧΕ ΠΟΛΥ ΑΙΜΑ.
Οι ιστορικοί που έζησαν από κοντά την κατάσταση γράφουν:
«….η ζωή των Κρητογενίτσαρων ήταν συνεχής περιφορά, άλλοτε με ίππους και άλλοτε πεζοί, ατομικώς και καθ’ ομάδας, ακατάπαυστος μέθη και κραιπάλη, ημέραν και νύχτα, διασκέδασις και χορός, φόνοι, βιασμοί και παντοειδής ατιμίαι. Πανδαιμονία, κόλασις του σατανά. Αηδιαστικόν και σιχαμερόν ανθρωπομάζωμα».
Ο δε Κ. Φουρναράκης γράφει: «Γιανιτσαρισμός όνομα το οποίον και τώρα ακόμη εμπνέει την φρίκην και τον τρόμον εις πάντα ανεξαιρέτως….. ατιμώσεις, εξευτελισμοί και τα λοιπά εγκλήματα… δια την περιγραφήν αυτών ολόκληροι τόμοι δεν επαρκούν. Και η ιστορία των φανταστικότερων τερατουργημάτων ωχριά προ της ιστορίας των πραγματικών τοιούτων της μαύρης εκείνης εποχής».
Την 26 Ιουνίου 1782 ενώ έφευγε ο Πασάς των Χανίων, Μελέκ Μεχμέτ, ένεκα δυσαρεσκειών εναντίον του, αναστατώθηκαν οι γενίτσαροι και αιματοκύλησαν το λιμάνι των Χανίων. Μπροστά από το τζαμί φόνευσαν 28 ανθρώπους του Πασά, 5 χριστιανούς και 7 υδραίους λαδέμπορους. Ο πασάς εσώθει μόλις και μετά βίας.
Όμως ο Σουλφικάρ πασάς δεν τα κατάφερε. Όταν επεχείρησε να κλείσει τους γενιτσάρους σε σταθμό της συνοικίας της Σπλάτζιας, εκείνοι δεν εδείλιασαν να τον σφάξουν και να ρίψουν το πτώμα του εις τους κύνας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΜΕΡΙΚΟΙ ΦΟΝΙΑΔΕΣ
Στην Ιεράπετρα, ο Κοπανάς όστις στο χωριό Μεσελέρους σε μία ημέρα εφόνευσε 23 χριστιανούς.
Ο Σακίρ αγάς, όστις εφόνευσε άνω των 200 χριστιανών, ο δε φοβερός Ντέρνες εφόνευσε εις το χωριό Σκινιά Μονοφατσίου αυθημερόν 16 χριστιανούς.
Στο Μεσονήσι ο Αλής Χουσάκης, ο οποίος οπότε φόνευε ένα χριστιανό εφύτευε ένα μουρέλο και όπως ο ίδιος εκαυχάτω σε 30 χρόνια εφύτευσε 80 μουρέλα.
Οι γενίτσαροι Μπαϊράμ Αλήδες, 21 αδελφοί και 13 αδελφαί, είχαν γεννηθεί όλοι από χριστιανές μητέρες. ……. Από τον Κεφαλά ο Γέρ Αγάς ο οποίος είχε αποκτήσει δύο γιούς και 19 κόρες από 20 χριστιανές γυναίκες.
Ο Ομέρ Καμαρινός από Κουμούλι Κισάμου, εφόνευσε την παραμονή ενός Κουρμπάν-Μπαϊράμ 17 χριστιανούς από τα Χανιά μέχρι το Μακρύ Τοίχο, για να προσφέρει τη θυσία του στον Αλλάχ ως έλεγε. Τους έθαψε ο παπάς Σταυράκης σε ομαδικό τάφο στον Αγ. Λουκά.
Ο Μεχμέτακας αρχηγός των γενιτσάρων (ουστάς=ταγματάρχης), της περιοχής Χανδρά, Ετιάς Σητείας, κλπ, γνωστός ως και Σεραγιανός, (κατοικών εις σεράγιον-βίλλα Ντε Μέτζο) είχε διακορεύσει πάνω από 100 παρθένους ίσως και πολύ περισσότερες. Κρεμάστηκε στο Ηράκλειο με Σουλτανικό φιρμάνι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΩΜΟΤΗΤΕΣ ΚΑΤΑ
ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1866
ΖΑΡΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Εκάησαν οι εκκλησίες και 80 από τις 130 οικίες.
Τον 100 ετή χατζή Ντουλμέρη αποκεφάλισαν, αφού απέκοψαν τας χείρας του, την σύζυγο του Σοφία 80 ετών αφού ατίμασαν εφόνευσαν.
Τον Χατζή Γεωργ. Καραντινό, ετών 90 βασανιζόμενο κατέσφαξαν.
Ξέθαψαν τρία νήπια, προ ολίγων ημερών ενταφιασμένα, προς βοράν των κυνών.
Εκατόν χιλ. κιλά γεννήματα εκάησαν, όπως και 4 ελαιοτριβεία και 4 νερόμυλοι.
Τις Ε.Τ. ετών 80, Μ.Τ., Μ.Λ., Ε.Λ., και Π.Κ. εβασάνισαν, ητίμασαν και την τελευταία στο τέλος εφόνευσαν. Τα ονόματα υπάρχουν. Εφόνευσαν 4 άνδρες, ορφανά 22.
ΓΕΡΓΕΡΗ
Εκ των 105 οικιών οι 102 εκάησαν, όπως και οι 4 εκκλησίες και 5 εκ των 7 ελαιοτριβείων.
Κατεστράφησαν 800 ελαιόδεντρα, 300 στρ. αμπέλια, και 350 κυψέλαι, στις 26/9/1867. Έκαψαν ζώντες, έσφαξαν, και αποκεφάλισαν ανθρώπους ηλικίας 80, 100, (τυφλό) 105 και 110 ετών.
ΠΑΝΑΣΟΣ
Εκάησαν 25 οικίες, 2 ελαιοτριβεία, και τας εκκλησίας. Κατεστράφησαν 200 ελαιόδεντρα, 100 στρ. αμπέλια, άλλα δένδρα, και 100 κυψέλες.
Συνέλαβαν την Αικ. Μ. και την Ελ. Κ. τις οποίες ητίμασεν όλος ο στρατός και τις εγκατέληψαν ημιθανείς.
………………
ΛΑΣΙΘΙΟΝ
…………….
ΕΠΑΡΧΙΑ ΣΗΤΕΙΑΣ
Ουδεμίας άλλης επαρχίας νομίζομεν οι κάτοικοι υπέστησαν τοσούτον την βάρβαρον θρησκομανίαν των τούρκων, ως οι κάτοικοι της επαρχίας ταύτης. Η ζωή αυτών λογίζεται μηδέν……
…………………
Ως μας διαβεβαίωσαν πλείσται παρθένοι εφθάρισαν και υπέρ τας 100 ευρίσκονται έγκυοι ……..
Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΕΛΟΣ ΑΝΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΑ ΤΑ ΧΩΡΙΑ
Εν Λασιθίω 27 Αυγούστου 1867
ΚΑΤΙΝΑ ΤΣΑΤΣΑΡΩΝΑΚΗ
(Από το αρχείο του Αρχπ. Κρήτης
Τ. Βενέρη)
ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ «ΚΡΗΤΕΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ – ΙΧΝΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΣ» που θα κυκλοφορήσει σύντομα.
*O Mιχάλης Κατσανεβάκης είναι αρχιτέκτων μηχανικός, Συγγραφέας Ιστ. Ερευνητής
