Κρητικοί προεπαναστατικοί αγώνες και λαϊκά άσματα

Τα γεγονότα που έχουν σημαδέψει την ιστορία μας είναι πολλά και σημαντικά. Ο δικός μας λαός έχει πολλά να θυμηθεί και να εξιστορήσει γιατί αγωνίσθηκε για την ελευθερία. Διαθέτει ιστορία και είναι υπερήφανος γι’ αυτή.
H  Λευτεριά δε χαρίζεται αλλά κερδίζεται και όχι μόνο μια φορά και για πάντα αλλά διαρκώς και από κάθε γενιά και από κάθε άτομο.
Με αφετηρία τον εορτασμό του κορυφαίου γεγονότος της Νεότερης Ιστορίας του Έθνους, την Επανάσταση του ’21, κινητοποιούμε την ιστορική μνήμη μας να τιμήσουμε «ανδρών αγαθών έργω γενομένων», κατά τον Θουκυδίδη, αλλά και να εμπνεύσουμε θάρρος, τόλμη, αποφασιστικότητα στη νέα γενιά που αποτελεί τον προμαχώνα του Έθνους και το μέλλον της Πατρίδας μας. Η περίοδος της Τουρκοκρατίας χαρακτηρίζεται από μεγάλες καταστροφές, σκληρούς και ανήλεους διωγμούς του χριστιανικού στοιχείου, σφαγιασμούς και κτηνωδίες σε βάρος των Ελλήνων, τόσο στο τοπικό επίπεδο της Κρήτης όσο και σ’ ολόκληρο τον Ελληνικό χώρο.
Η αντοχή των προγόνων μας υπήρξε αξιοθαύμαστη τα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς και η αγωνιστικότητα τους παρομοιώδης για την ελευθερία.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ
Πρώτο λαμπρό παράδειγμα η Επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770 με ορμητήριο τα Σφακιά που αποτέλεσε τον προάγγελο της Ελληνικής Επανάστασης και λάμπρυνε τις σελίδες της τοπικής Κρητικής και συνάμα Ελληνικής Ιστορίας.
Ο Ιωάννης Βλάχος γεννήθηκε στην Ανώπολη Σφακίων το 1725 και ήταν γόνος εύπορης οικογένειας των Βλάχων, ονομαστής από την εποχή της Βενετοκρατίας. Ο πατέρας του πλούσιος πλοιοκτήτης φρόντισε για την ανατροφή του και τις σπουδές του στο εξωτερικό. Λόγω της μόρφωσής του οι συμπατριώτες του τον αποκαλούσαν δάσκαλο – Γιάννη και έτσι απέκτησε το προσωνύμιο Δασκαλογιάννης.
Στις παραμονές του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1770), την εποχή συγκεκριμένα που η Ρωσία σε αντιπερισπασμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ενεργούσε στην υποκίνηση των χριστιανικών υπόδουλων της Βαλκανικής, οι πρίγκιπες Ορλώφ, συνεργάτες της Μεγάλης Αικατερίνης συνδέθηκαν με τον οπλαρχηγό Δασκαλογιάννη που οραματιζόταν ένα απελευθερωτικό αγώνα στην Κρήτη με τη βοήθεια της Ρωσίας.
Ο Δασκαλογιάννης πείστηκε από τις υποσχέσεις των Ορλώφ για την αποστολή ρωσικής βοήθειας στην επαναστατημένη Κρήτη και εμψύχωσε τους συμπατριώτες του να κινήσουν απελευθερωτικό αγώνα, αφού ταυτόχρονα μερίμνησε για την οργάνωση και τη στρατολόγησή του. Συγκεκριμένα την άνοιξη του 1770, χίλιοι τριακόσιοι Κρητικοί επιτέθηκαν κατά των τουρκικών στρατιωτικών τοπικών φρουρών αλλά στη συνέχεια ενισχυμένες τουρκικές δυνάμεις κατέπνιξαν τις εστίες των επαναστατών, διαπράττοντας μάλιστα θηριωδίες και σφαγές σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών και αιχμαλωτίζοντας μεγάλο αριθμό των επαναστατημένων.
Παρότι ο κλεφτοπόλεμος των Σφακιανών συνεχίστηκε, η απογοήτευση «της μη έλευσης της πολλά υποσχόμενης ρωσικής βοήθειας» οδήγησε τους επαναστάτες σε διαπραγμάτευση με τους Τούρκους, αφού οι τελευταίοι δεσμεύτηκαν για χορήγηση αμνηστίας στους εξεγερμένους. Επιπρόσθετα, την ίδια χρονική στιγμή είχαν συλληφθεί η σύζυγός του Δασκαλογιάννη και οι κόρες του. Οι Τούρκοι όμως δεν τήρησαν την υπόσχεσή τους και εκβίασαν τον Δασκαλογιάννη να παραδοθεί. Ο Δασκαλογιάννης μεταφέρθηκε στον Πύργο των Αληδάκηδων στο Μπρόσνερο όπου ανακρίνετο επί 20μερο και κατόπιν μεταφέρθηκε στο Ηράκλειο, όπου την 17η Ιουνίου του 1771 στην πλατεία Ατ Μεϊντάν από τους Τούρκους βασανιστές και δυνάστες εγδάρθηκε ζωντανός.

Το λαϊκό άσμα “Δασκαλογιάννης” (απόσπασμα)

– Θέ μου, και δώσ’ μου φώτιση, καρδιά σαν το καζάνι,
να κάτσω να συλλογιστώ το Δάσκαλο το Γιάννη.
– Θέ μου, και δώσ’ μου λογισμό και μπόρεση, ν’ αρχίξω,
το Δάσκαλο τον ‘ξακουστό πικρά να τραγουδήξω·
– Απού ‘τόνε ξεχωριστός σε πλούτη κ’ αξιωσύνη,
με την καρδιά του ήθελε τη Κρήτη Ρωμιοσύνη.
– Να τα συδράμει τα Σφακιά τσοι Τούρκους να ζυγώξουν,
και για τη Κόκκινη Μηλιά δρόμον να των εδώσουν.
– Μα κ’ όποιοι των εθέλουσι ‘ς την Κρήτη ν’ απομείνουν,
σταυρό να προσκυνήσουσι και χρισθιανοί να γίνουν.
– Μα ‘λέγε κ’ ο Πρωτόπαπας «Δάσκαλε ίντα λογιάζεις,
θα τα σκλαβώσεις τα Σφακιά μ’  αυτά που λογαριάζεις.
– Δάσκαλε Γιάννη, σώπασε, τη Κρήτη μη ξεβγάλεις,
τα παλληκάρια των Σφακιών εις τη φωθιά θα βάλεις».
– Σώπαιν’ εσύ Πρωτόπαπα μ’ ακόμη δε σου το ‘πα,
εγώ θα πάω το σταυρό εις των Χανιώ τη πόρτα.
– Έχουσιν άντρες τα Σφακιά άξιους και παλληκάρια,
ούλης τση Κρήτης τη Τουρκιά να την εφάν τα ψάρια.

(Από απαγγελία της μαθήτριας Μπελιβάνη Αναστασίας σε εκδήλωση του Γενικού Λυκείου Σούδας. Αποσπασματική παραλλαγή).

Ο Πύργος των Αληδάκηδων και η καταστροφή εν σωτηρίω έτει 1774
Οι Σφακιανοί με τη συνδρομή των Αποκορωνιωτών θα καταλάβουν και θα πυρπολήσουν τον Πύργο και το Μετόχι του αιμοσταγή Τούρκου Αρχιγενιτσάρου, Ιμπραήμ Αληδάκη, στο Εμπρόσνερο Αποκορώνου. Ως αντεκδίκηση του γεγονότος ότι στον Πύργο αυτό, φυλακή, ανεκρίνετο επί εικοσαήμερο ο Δασκαλογιάννης μετά τη σύλληψή του στην Ανώπολη Αλλά και εξ αιτίας του γεγονότος ότι ο Αληδάκης έδειχνε διάθεση να ξεκληρίσει τους Σφακιανούς μετά την αποτυχημένη Επανάσταση του Δασκαλογιάννη (1770) και να τους διαγουμίσει.

Τραγούδι Αληδάκη το 1774

Ήτο στον Αποκόρωνα ακούνιστο χαράκι
ο πύργος του Γενίτσαρου του τρομερού Αληδάκη,
που ‘χε κοπάδια αλάλητα και κάμπους και λιβάδια
και μιτατοκαθίσματα με βρύσες και πηγάδια…
Οι Σφακιανοί αποφάσισαν να τονε φοβερίσουν
να κατεβούν στον Μπρόσνερο να τονε εξευτελίσουν…
Εσηκωθήκαν και πολλές γυναίκες κι ακλουθούσι
κι ανε και γίνει πόλεμος κι αυτένες να βοηθούσι…
Μια φορά θα ποθάνουμε και τες ξεκουρασιάναι
μα ‘πο τη ζήση την κακή ο θάνατος καλλιά ‘ναι.
Κι αυτόνος ο Μπραήμ Αγάς έχασε τη ζωή του
μόνο πεντέξε μπαλωτές έφαε το κορμί του…
Έφαε, το κεφάλι του, πάσιν ούλοι του οι κόποι
των ακριβώ τα πράγματα τα τρώνε οι χαροκόποι…
Ο ποιητάρης