Ο “ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΜΑΣ” αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και κριτικής για πολλούς δημιουργούς της εποχής του. Μείζονες και ελάσσονες λογοτέχνες ασχολήθηκαν με την προσωπικότητά του…
Μας είναι όμως, αδιανόητο να μην αναφέρουμε ένα εμβληματικό σύγχρονο βιογραφικό έργο· ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα τεκμηριωμένο και γραμμένο από ένα βαθύ γνώστη του Εθνάρχη, ως απλού ανθρώπου και ως ηγέτη. Εννοούμε το ογκώδες σύγγραμμα “Ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο άνθρωπος, ο ηγέτης”: ίσως τη σημαντικότερη ελληνική βιογραφία για τον Ελ. Βενιζέλο. Δουλεμένη επί χρόνια από τον γεν. δ/ντή του “Εθνικού Ιδρ. Ερ. και Μελ. Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”, Νικόλαο Παπαδάκη (Παπαδή), νομίζουμε ότι θα έπρεπε να είχε βραβευτεί ξεχωριστά από την Ακαδημία Αθηνών. Ωστόσο, η περσινή διάκριση του Εθνικού Ιδρύματος από την Ακαδημία Αθηνών αντανακλά και τη συγγραφική δραστηριότητα του κυρίου Παπαδάκη.
… ΕΝΑΣ από τους ελάσσονες ποιητές, ίσως ο πιο ενθουσιώδης φιλοβενιζελικός στα πρώτα χρόνια της πολιτικής δραστηριότητας του Ελ. Βενιζέλου, υπήρξε ο Ιωάννης Κωνσταντινίδης (1848-1917). Γεννημένος στην Κρήτη (Ηράκλειο, 1848) έζησε και έδρασε στη Σύρο, έπειτα στην τουρκο-βουλγαρο-κρατούμενη ανατολική Μακεδονία (Καβάλα, 1872)). Σημαντικός “τοπικός” λυρικός ποιητής (τέλη 19ου, αρχές 20ου αιώνα), μέχρι το 1978 ήταν παραγνωρισμένος. Έδρασε την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908) εξεγείροντας τις συνειδήσεις των συμπατριωτών του με ομιλίες και πατριωτικά ποιήματα.
ΓΝΩΡΙΣΕ, το 1897, στην Αθήνα τον Ελευθέριο Βενιζέλο με τον οποίο ανέπτυξε στενούς δεσμούς. Έτσι, το Δεκέμβρη του 1898 κλήθηκε στην Κρήτη για να προσφωνήσει τον πρίγκιπα της Ελλάδας Γεώργιο, ως Ύπατο Αρμοστή… Ο ποιητής ενίσχυε τον αγώνα της δεύτερης πατρίδας του (Καβάλα) εναντίον των Τούρκων και των Βούλγαρων κομιτατζήδων φέρνοντας παλικάρια από την Κρήτη, που έκρυβε στο σπίτι του με κίνδυνο της ζωής του!
ΟΝΤΑΣ ανήσυχο πνεύμα, ενεργός πατριώτης και διαμορφωμένος Έλληνας πολίτης (citoyen), επεδίωξε να γνωρίσει σημαντικές προσωπικότητες του καιρού του, πλήν του Βενιζέλου· όπως, τους Στέφανο Δραγούμη, Νικόλαο Μαυροκορδάτο (γιο του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, πρωθυπουργού του Όθωνα), Β. Ουγκώ, Αχ. Παράσχο κ.ά. Στόχος του, σύμφωνα με τον Κώστα Ι. Χιόνη, μελετητή του έργου του (1), “η διαμόρφωση ορθών πολιτικών αποφάσεων, με το να παρέχει σε σημαίνοντα πρόσωπα αξιόπιστη πληροφόρηση σχετικά με τα τεκταινόμενα στην περιοχή (ανατολική Μακεδονία)”. Χρησιμοποιούσε τη δύναμη του λόγου του για να εκφράσει την αγάπη του προς τη μητέρα Ελλάδα, τις λαϊκές παραδόσεις και την Κρήτη.
ΠΛΗΝ των παραπάνω, (κατά τον Κ.Ι. Χιόνη) η οργή του ποιητή κατευθυνόταν και εναντίον καθε αντι-Κρητικού, όπως ενός ιταλού δημοσιογράφου (ονόματι Σκαρφόλια) που χαρακτήριζε τους Κρητικούς κακούργους (3). Τον “στολίζει ποητικά” με ποικίλα ανείπωτα επιθετα, διότι τόλμησε να λιθοβολήσει την Κρήτη (με «ύβρεις και κατάρες») και τον γενναίο λαό της. Προκαλεί δε τους Ιταλούς να του δείξουν κι αυτοί κανένα Αρκάδι (1866):
• Ναι! Δείξατέ μας, Ιταλοί, και σεις κανένα Αρκάδι,
να χύνει φως ελευθερίας στων δούλων το σκοτάδι.
Καταφέρεται εναντίον και των τότε Τριών Μεγάλων Δυνάμεων που υποστήριζαν την Τουρκία:
• Καταραμένοι τρεις φορές αχάριστη τριάδα,
που για να σώσεις την Τουρκία, σταυρώνεις την Ελλάδα.
ΤΟ ΕΡΓΟ του Κωνσταντινίδη (ποίηση, ομιλίες, επιστολές) που εξέφραζε κυρίως την ευχή για μια εθνική αναγέννηση υπό τον Ελ. Βενιζέλο, παρέμεινε ανέκδοτο επί δεκαετίες. Δυστυχώς, δεν έχουμε πολλές πληροφορίες σχετικά με την άμεση ή έμμεση φιλία του με τον Ελ. Βενιζέλο. Όμως, ο ποιητής Κωνσταντινίδης, γνωστός για την εθνολατρεία του και την αγάπη του προς τις τοπικές παραδόσεις, πιθανόν να οδηγήθηκε “ποιητικώ τω τρόπω” στον Βενιζέλο, ως μια πανεθνική προσωπικότητα! Θα υπήρχαν, υποθέτουμε, επιστολές των δυο ανδρών, που φυλάσσονταν από τη Βασιλική (σ.σ. δεύτερη σύζυγό του ποιητή) σ΄ ένα χρηματοκιβώτιο που κατέστρεψαν, δυστυχώς, οι βούλγαροι κομιτατζήδες (1).
…ΓΡΑΦΑΜΕ στα “Χ.ν.” (26-8-19, “Κάρτες και ποιήματα για τον Ελ. Βενιζέλο”) και τα εξής: “Δεν ξέρω να υπάρχουν άλλοι ηγέτες στον κόσμο για τους οποίους να κυκλοφόρησαν, πλην βιβλίων και άλλων δημοσιευμάτων, τόσα «επιστολικά δελτάρια» (cartes-postaleς), ποιήματα, μουσικές, τραγούδια, μαντινάδες, λιθογραφίες, ή να στήθηκαν τόσοι ανδριάντες! Μια από εκείνες τις καρτποστάλ σχολίαζε ο Γ.Π.Εκκεκάκης (2) σε παλιό κρητικό περιοδικό (“Εποχές”;): “Η κάρτα από το αρχείο Γ. Ζουρμπάκη με την εικόνα του Ελευθερίου Βενιζέλου (1α), θα πρέπει να κυκλοφορούσε από το 1905”. Και συμπλήρωνε ο “Κρητολόγος” Εκκεκάκης: “Ανάμεσα στα φύλλα ενός κρητικού φυλλαδίου των αρχών του 20ου αιώνα βρήκα κάποτε ένα χαρτί ξεχασμένο. Στο χαρτί ήταν γραμμένο με το χέρι ένα ποίημα (…) Στην προκειμένη περίπτωση όμως είδα πως οι στίχοι προερχονταν από ποιητή λόγιο που δεν του έλειπε η έμπνευση. (…) Αργότερα έμαθα πως το στιχούργημα είχε κυκλοφορήσει κατά χιλιάδες το 1905, ακόμα και σε… καρτ-ποστάλ και μάλιστα από διάφορους εκδότες. Η δημοσιευμένη εδώ κάρτα είναι μία από τις πολλές. Έμαθα επίσης πως η σύνθεση αποδίδεται στον κρητικής καταγωγής ποιητή Ιωάννη Κωνσταντινίδη (3α), που ζούσε στην Καβάλα. Το εύρημά μου προκάλεσε τότε εντύπωση. Ακόμα κι αν δεν πρόκειται για το ιδιόγραφο του ποιητή, το θεωρώ και τώρα εύρημα αξιόλογο, όπως αξιόλογο είναι και το ίδιο το στιχούργημα.»
ΤΟ “ΣΤΙΧΟΥΡΓΗΜΑ”, σε δημοτικοφανές δεκαπεντασύλλαβο στίχο με διαδοχική ομοιοκαταληξία και τίτλο «Ο Βενιζέλος μας» (2α), λέει:
«Πάρε πτερά του αετού, καρδιά από λιοντάρι
Και την αγάπην του Χριστού και την οργήν του Άρη
Του Κόδρου αυταπάρνησιν ορμήν του Λεωνίδα
Τον πόνον που ησθάνετο ο Ρήγας στην Πατρίδα
Του Σφακιανάκη σύνεσι, παράπονο απ’ τον Διάκο
Λιγνής Νεράιδας λίγισμα, φτερούγισμα από Δράκο,
Σκότος βαθύ, φως άπλετον, τ’ ωκεανού το κύμα
Του Μιραμπώ τον κεραυνό, του Περικλή το βήμα,
Από τ’ αηδόνι τη λαλιά, τσ’ αυγής το χαμογέλιο,
Παν ό,τι η φύσις έπλασεν αρμονικό και τέλειο
Και του Εικοσιένα μας τον τολμηρόν αγώνα
Του Β ε ν ι ζ έ λ ο υ της ψυχής να έχης την Εικόνα»
ΣΤΑ εκατόχρονα της απελευθέρωσης της Καβάλας (“Ελευθέρια 1917-2017”) ο ποιητής Ιωάννης Κωνσταντινίδης, επιτέλους, τιμήθηκε από την πόλη του με την έκδοση του ποιητικού του έργου από το τοπικό Δημοτικό Μουσείο καθώς και με την τοποθέτηση της προτομής του σε περίοπτη θέση. (4-4-25)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
-(1) Σπουδαίος μελετητής του έργου του Ιωάννη Κωνσταντινίδη, ο Κ. Ι. Χιόνης (στο “Ο ποιητής Ι. Κωνσταντινίδης και το έργο του” | Χρονόμετρο, 2013)
-(2) Γεώργιος Εκεκάκης (1934-2017), Ρεθεμνιώτης ιστοριοδίφης/ συγγραφέας.
-(3) Θυμίζει τον “γνωστό μας” γερμανό ιστορικό Heinz Richter (1939-2024), με τις φιλοναζιστικές, ανιστόρητες και προσβλητικές απόψεις του για τη “Μάχη της Κρήτης” και την απίθανη αντίσταση του κρητικού λαού.
* Οφείλω άπειρες ευχαριστίες στον φίλο, συμφοιτητή και συνάδελφό μου, καθηγητή φιλόλογο/σεναριογράφο, Νίκο Καραπιπερίδη (Καβάλα), καθώς και στον Παπακοσμά Κωνσταντίνο, Ερευνητή της Τοπικής Ιστορίας (Καβάλα), για τη συμβολή τους στο παρόν κείμενο. (Στ.Γ.Κ.)
