Θεωρείται πολύ σημαντικό οι υποψήφιοι να διαβάζουν το Πρόγραμμα Σπουδών και να εκφράζουν το μέτρο του ενδιαφέροντός τους, αφού έχουν λάβει όλη την αναγκαία πληροφόρηση για τα επιμέρους χαρακτηριστικά του
Από την Παρασκευή 22 Ιουνίου και μέχρι τη Δευτέρα 16 Ιουλίου 2018, οι υποψήφιοι ΓΕΛ & ΕΠΑΛ μπορούν να επισκέπτονται την ηλεκτρονική διεύθυνση http://exams.it.minedu.gov.gr και να υποβάλλουν ηλεκτρονικά το Μηχανογραφικό Δελτίο (Μ.Δ.).
Υπενθυμίζεται ότι η προθεσμία είναι αποκλειστική και μετά την παρέλευσή της κανένας υποψήφιος δεν θα μπορεί να οριστικοποιήσει το Μ.Δ. Από τις 22-6-2018 οι υποψήφιοι θα μπορούν να κάνουν μόνο πρόχειρο Μ.Δ. (Προσωρινή Αποθήκευση) και μετά την ανακοίνωση των βαθμών των ΓΕΛ, θα μπορούν να κάνουν την τελική Οριστικοποίηση του Μ.Δ, ως και την Δευτέρα 16 Ιουλίου.
Η παραπάνω πληροφόρηση του Υπουργείου Παιδείας αφορά πάνω από 100.000 τελειόφοιτους και απόφοιτους μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων υποψήφιους για εισαγωγή στις σχολές και τα τμήματα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Καλούνται, λοιπόν, έπειτα από τη συμμέτοχή τους στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, να συμπληρώσουν και να υποβάλουν το Μηχανογραφικό Δελτίο με τις Σχολές της προτίμησής τους σε φθίνουσα κατάταξη.
Η λήψη απόφασης για την επιλογή σπουδών από τον υποψήφιο προϋποθέτει την γνώση των ικανοτήτων, δεξιοτήτων, κλίσεων, αξιών και ενδιαφερόντων του (αυτογνωσία), όπως εξίσου και την έγκυρη πληροφόρησή του. Για τον επαγγελματικό και εκπαιδευτικό προσανατολισμό των μαθητών χρησιμοποιούνται αξιόλογα εργαλεία με στόχο την αυτογνωσία και την πληροφόρηση, τα οποία παρέχονται κατά τη συμβουλευτική διαδικασία σε διαφορετικούς χρόνους. Επιπρόσθετα, τα ψυχομετρικά εργαλεία, που αξιολογούν τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα, εκδίδουν αποτελέσματα προτείνοντας Σχολές & Τμήματα των ΑΕΙ αγνοούν, όμως, σημαντικούς άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την τελική λήψη απόφασης από τον υποψήφιο.
Το πλήθος των κριτηρίων επιλογής σπουδών, η πολυπλοκότητα των μεταξύ τους σχέσεων και ο περιορισμός -στη λογική επεξεργασία και σύγκριση πολλών δεδομένων- από τον ανθρώπινο νου επηρεάζουν το σύστημα προτιμήσεων του υποψηφίου με αποτέλεσμα την αδυναμία έκφρασης ξεκάθαρων επιλογών. Ακολουθώντας μια διεπιστημονική προσέγγιση επίλυσης του προβλήματος της επιλογής σπουδών, έχουν ληφθεί υπόψη και συνδυαστεί θεωρίες και μοντέλα του κλάδου της επαγγελματικής συμβουλευτικής. Με βάση τον τρόπο λειτουργίας των ήδη χρησιμοποιούμενων εργαλείων στο επαγγελματικό προσανατολισμό και της δομής του εκπαιδευτικού συστήματος αναπτύχθηκε μια νέα μεθοδολογία εμπνευσμένη από τις θεωρίες της πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων. Η μεθοδολογία αυτή βασίστηκε σε ένα πολυκριτήριο μοντέλο η εφαρμογή του οποίου επεξεργάζεται τις προτιμήσεις του υποψηφίου με σκοπό την ταύτιση του προφίλ του με τα προφίλ των πλέον προτιμώμενων σχολών. Προφανώς, η μεθοδολογία δε θα μπορούσε να αναλυθεί στα πλαίσια του παρόντος κειμένου και πολύ περισσότερο η ανάλυσή της θα ενδιάφερε ελάχιστα αυτή τη στιγμή τους υποψηφίους.
Σκοπός του άρθρου είναι να επικεντρωθεί και να παρουσιάσει όσο το δυνατόν με απλό, κατανοητό και δομημένο τρόπο τα κριτήρια που χρησιμοποιεί η μεθοδολογία. Στόχος είναι να αποτελέσουν ένα χρήσιμο οδηγό για τη διευκόλυνση του υποψηφίου στην ορθότερη συμπλήρωση του Μηχανογραφικού Δελτίου ακολουθώντας ένα ορθολογικό τρόπο σκέψης και επιλογής.
Τα κριτήρια για την επιλογή σπουδών εντάσσονται σε τρεις άξονες προτίμησεις: 1. Εκπαιδευτικών Προτιμήσεων, 2. Επαγγελματικών Προτιμήσεων και 3. Οικονομικών/Προσωπικών Προτιμήσεων .
Στις Εκπαιδευτικές Προτιμήσεις εντάσσεται αρχικά ως κριτήριο οι επιδόσεις του υποψηφίου σε συγκεκριμένα μαθήματα κι είναι άμεσα συνυφασμένα με το γνωστικό αντικείμενο κάθε Σχολής ή Τμήματος που μπορεί να δηλώσει ο υποψήφιος στο μηχανογραφικό του. Αν για παράδειγμα οι επιδόσεις ενός μαθητή στο μάθημα της Φυσικής είναι άριστες σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας του αλλά και των μαθητικών του χρόνων θα πρέπει να επικεντρώσει την προσοχή του σε σχολές που το γνωστικό τους αντικείμενο βασίζεται στην επιστήμη της φυσικής ή κλάδων αυτής (ηλεκτρισμός, μηχανική, θερμοδυναμική κ.α.). Σε αυτή την περίπτωση θα ήταν καλό να προσανατολιστεί σε τμήματα που εξειδικεύονται μέσω των κατευθύνσεων του προγράμματος σπουδών τους στους κλάδους αυτούς, όπως οι Σχολές των Ηλεκτρολόγων, Πολιτικών, Μηχανολόγων Μηχανικών, μεγιστοποιώντας έτσι το ενδιαφέρον του. Σε μια άλλη περίπτωση αν η επίδοση ή το ενδιαφέρον του υποψηφίου για το μάθημα των Αρχαίων είναι σε μέτριο ή χαμηλό επίπεδο τότε πολύ πιθανό να δυσκολευτεί να παρακαλουθήσει το πρόγραμμα σπουδών ενός τμήματος κλασικής Φιλολογίας. Αντίθετα η επίδοση στα Αρχαία δε θα επηρέαζε τη ενδεχόμενη προτίμησή του στη Δημόσια Διοίκηση του Πάντειου Πανεπιστημίου που επίσης ανήκει στο 1ο Επιστημονικό Πεδίο.
Στο ίδιο άξονα των εκπαιδευτικών προτιμήσεων εντάσσονται και τα κριτήρια του ενδιαφέροντος του υποψηφίου για το Πρόγραμμα Σπουδών των Σχολών και της αξιολόγησης του Ιδρύματος στο οποίο ανήκουν.
Θεωρείται πολύ σημαντικό οι υποψήφιοι να διαβάζουν το Πρόγραμμα Σπουδών και να εκφράζουν το μέτρο του ενδιαφέροντός τους, αφού έχουν λάβει όλη την αναγκαία πληροφόρηση για τα επιμέρους χαρακτηριστικά του. Τα χαρακτηριστικά αυτά περιλαμβάνουν στοιχεία όπως: ο σκοπός της σχολής ή του τμήματος, η διάρκεια σπουδών και οι απαιτήσεις για τη λήψη του πτυχίου, οι κατευθύνσεις σπουδών που προσφέρονται, η δυνατότητα πρακτικής άσκησης, τα μεταπτυχιακά αλλά κυρίως το ενδιαφέρον του υποψηφίου για το γνωστικό αντικείμενο και τα διδασκόμενα μαθήματα του τμήματος. Τα χαρακτηριστικά «σκοπός της σχολής», «διάρκεια σπουδών» και «διδασκόμενα μαθήματα» δεν εμφανίζουν σημαντική διαφοροποίηση σε αντίστοιχα τμήματα (π.χ. στα 11 Τμήματα Οικονομικών Επιστημών ή μεταξύ των 3 της Νομικής). Τα χαρακτηριστικά «κατευθύνσεις σπουδών» και «μεταπτυχιακά» παρουσιάζουν μια διαφοροποίηση ακόμα και σε αντίστοιχες σχολές. Ωστόσο, σε όσα προγράμματα σπουδών υπάρχουν διαφορετικές κατευθύνσεις, αυτές προσφέρονται κυρίως για να διευρύνουν τις επιλογές των φοιτητών και να δηλώνουν μαθήματα από τομείς και ομάδες των ενδιαφερόντων τους, γεγονός το οποίο ο υποψήφιος εμμέσως αξιολογεί στο χαρακτηριστικό των διδασκόμενων μαθημάτων. Επίσης, ο ορισμός των μεταπτυχιακών, που προσφέρονται σε κάθε σχολή, ως ένα ακόμα ξεχωριστό κριτήριο θα αύξανε το βαθμό δυσκολίας στη λήψη απόφασης, εξαιτίας της αδυναμίας από πλευράς των υποψηφίων να το αξιολογήσουν ορθά, βρισκόμενοι ακόμα σε ένα στάδιο ελλιπών ακαδημαϊκών εμπειριών και γνώσεων.
Αρκετά σημαντικό κριτήριο αποτελεί και η «Αξιολόγηση του Ιδρύματος». Στη λήψη της απόφασης επιλογής σχολών, πολλοί υποψήφιοι ενδιαφέρονται να μάθουν ή επηρεάζονται από το κύρος του Ιδρύματος. Το κύρος ενός Ιδρύματος καθορίζεται κυρίως από τις διεθνείς λίστες κατάταξης των Πανεπιστημίων, τις εξωτερικές αξιολογήσεις, τα μέλη του Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού, την ερευνητική του δραστηριότητα και γενικότερα από την ιστορική του αναδρομή και φήμη. Σε πολλές περιπτώσεις υποψήφιοι επέλεξαν να φοιτήσουν σε σχολές που ανήκουν σε Ανώτατα Ιδρύματα με διεθνή ακαδημαϊκή αναγνώριση, με σκοπό τη συνέχιση των σπουδών τους στο εξωτερικό καθώς επίσης προτίμησαν Ιδρύματα που χαίρουν αναγνώρισης και αποδοχής από επαγγελματικούς φορείς, ώστε να πετύχουν ευκολότερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
Επίσης, η παροχή υπηρεσιών του Ιδρύματος προς τους φοιτητές, για τις οποίες ο υποψήφιος μπορεί να ενημερώνεται επαρκώς μέσω των ιστοσελίδων των Ιδρυμάτων και των Οδηγών Σπουδών των Τμημάτων, αποτελεί ένα ακόμα κριτήριο, έστω και ασθενέστερο έναντι των άλλων. Στο κριτήριο αυτό αξιολογούνται από τον υποψήφιο οι υποστηρικτικές δομές του Ιδρύματος (βιβλιοθήκη, αίθουσες Η/Υ και τηλεκπαίδευσης, μηχανοργάνωση, eclass, γραφείο διασύνδεσης), οι παροχές προς τους φοιτητές (υγειονομική περίθαλψη, φοιτητικό δάνειο, υποτροφίες, συγγράμματα, Erasmus), η φοιτητική μέριμνα (εστίες, σίτιση, δωρεάν μετακίνηση), οι εγκαταστάσεις, οι εξωδιδακτικές δράσεις και εκδηλώσεις, οι αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, οι φοιτητικοί σύλλογοι κ.α..
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ
Όπως έχει αναφερθεί, η επιλογή σπουδών για του υποψήφιους είναι άμεσα συνυφασμένη με το μελλοντικό τους επάγγελμα. Επομένως η επιλογή μια κατεύθυνσης σπουδών από τον υποψήφιο έχει επιπτώσεις στα πιθανά επαγγέλματα, που του δίνεται το δικαίωμα να ασκήσει ως πτυχιούχος κάποιας σχολής ή τμήματος, και στις θετικές ή αρνητικές επαγγελματικές προοπτικές αυτών στην αγορά εργασίας. Κατά συνέπεια, ο άξονας προτίμησης ΄Επαγγελματικές Προτιμήσεις΄ ορίζεται από τα κριτήρια Ενδιαφέρον για Επαγγέλματα και Επαγγελματικές Προοπτικές – Αποκατάσταση της σχολής ή του τμήματος.
Οι υποψήφιοι αξιολογούν τα σχετικά με τη σχολή πιθανά επαγγέλματα που μπορούν να ακολουθήσουν. Συγκεκριμένα εκφράζουν συνολικά το βαθμό ενδιαφέροντος τους για το αντικείμενο της εργασίας, το περιβάλλον και τις συνθήκες εργασίας και τις απαιτούμενες ικανότητες / δεξιότητες για την επιτυχή άσκηση των επαγγελμάτων αυτών. Στη περίπτωση αυτή η αξιολόγησή τους θα βασίζεται στην πλήρη πληροφόρησή τους από έγκυρες πηγές ενώ τα ψυχομετρικά τεστ επαγγελματικών ενδιαφερόντων βοηθούν αρκετά τον υποψήφιο.
Το δεύτερο κριτήριο του άξονα Επαγγελματικές Προτιμήσεις καθορίστηκε από τις επιπτώσεις που έχει η επιλογή σχολής στις μελλοντικές ‘Επαγγελματικές Προοπτικές- Αποκατάσταση’. Το κριτήριο αυτό, αξιολογείται από τον υποψήφιο λαμβάνοντας πληροφόρηση για τα επαγγελματικά δικαιώματα των σχολών, τους τομείς εργασίας στους οποίους μπορεί να απασχοληθεί (δημόσιος, ιδιωτικός, επιχειρηματικότητας), τις προοπτικές απασχόλησης σε Ελλάδα και εξωτερικό, την απορρόφηση αποφοίτων των σχολών από την αγορά εργασίας και την μισθολογική και επαγγελματική τους εξέλιξη, τις πιθανότητες αποκατάστασης, την ετεροαπασχόληση και γενικά τις οικονομικο-πολιτικές συνθήκες που επικρατούν. Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό οτί οι επαγγελματικές προπτικές είναι κι αυτό ένα υποκειμενικό κριτήριο, το οποίο έχει να κάνει με τις εργασιακές αξίες του κάθε ατόμου. Για παράδειγμα όσο καλές επαγγελματικές προοπτικές και να δίνει ο τουριστικός κλάδος, δε σημαίνει τίποτα για κάποιον που επιθυμεί να παραμείνει και να εργαστεί στον τόπο καταγωγής του, όταν ανήκει σε μια μη τουριστική περιοχή.
Ο τρίτος άξονας προτίμησης καθορίζεται από τις οικογενειακές/οικονομικές και προσωπικές επιπτώσεις λόγω της πόλης που εδρεύει κάθε σχολή. Σε πολλές περιπτώσεις επιλογής σχολών από τους υποψηφίους, σημαντικό κριτήριο αποτελεί η πόλη στην οποία βρίσκεται το τμήμα σπουδών, καθώς υπεισέρχεται ο παράγοντας «κόστος». Το κόστος περιλαμβάνει τα έξοδα στέγασης, σίτισης, μετακίνησης και τις προσωπικές δαπάνες του φοιτητή. Επομένως, στις περιπτώσεις αυτές λαμβάνεται υπόψη η οικονομική κατάσταση της οικογένειας, αν υπάρχουν αδέρφια που ήδη σπουδάζουν σε κάποια πόλη, η δυνατότητα φιλοξενίας σε συγγενικό πρόσωπο, η πιθανότητα συγκατοίκησης με άλλους φοιτητές κ.α.. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά η πιθανότητα μετεγγραφής σε αντίστοιχο τμήμα, που σε πολλές σχολές και τμήματα είναι αρκετά εφικτή. Το κριτήριο της έδρας του τμήματος διατηρεί τη δυναμική του ακόμα και σε υποψηφίους χωρίς οικονομικές δυσκολίες. Πολλοί είναι αυτοί που θα επηρεαστούν από το μέγεθος της πόλης σπουδών, τις ευκαιρίες διασκέδασης και ψυχαγωγίας που προσφέρονται, τη φοιτητική ζωή και το αριθμό των σχολών και των φοιτητών που φιλοξενεί, καθώς και της δυνατότητας να συνεχίσουν ή να ασχοληθούν με μια εξωσχολική δραστηριότητα. Οπότε, καταλήγουμε στο τελευταίο ποιοτικό κριτήριο ΄Έδρα Τμήματος – Πόλη φοίτησης΄
Κάθε χρόνο η πλειοψηφία των μαθητών λυκείου και ιδιαίτερα των δύο τελευταίων τάξεων έρχεται αντιμέτωπη με τη λήψη σημαντικών αποφάσεων, που αφορούν αρχικά την κατεύθυνση μαθημάτων που επιθυμούν να διδαχθούν στο σχολείο και έπειτα την τελική επιλογή σπουδών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι εκπαιδευτικές αυτές αποφάσεις είναι άμεσα συνυφασμένες με τη μελλοντική επαγγελματική σταδιοδρομία των εφήβων μαθητών καθιστώντας, έτσι, την όλη διαδικασία λήψης αποφάσεων περισσότερο περίπλοκη και απαιτητική. Στη διαδικασία αυτή κάθε μαθητής ενεργεί και προσεγγίζει το θέμα με διαφορετικό τρόπο, που στηρίζεται στο προσωπικό του σύστημα αξιών και αρχών, στον τρόπο με τον οποίο γενικότερα λαμβάνει αποφάσεις αλλά και σε εξωτερικούς παράγοντες, που συμμετέχουν παράλληλα και υποστηρικτικά στη διαδικασία, διαδραματίζοντας εξίσου σημαντικό και ενεργό ρόλο σε αυτήν.
* Ο Δημήτρης Μαρτίκας είναι Εκπαιδευτικός – Σύμβουλος Σπουδών & Σταδιοδρομίας, Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού (ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π.), ΜSc Οργάνωση & Διοίκηση –Ειδίκευση στην πολυκριτήρια ανάλυση αποφάσεων επιλογής σπουδών και επαγγέλματος – Πολυτεχνείο Κρήτης
