Κίνδυνοι στον κυβερνοχώρο, ψευδείς ειδήσεις, περισπασμός – τρεις σοβαρές «επιδημίες» που μας απειλούν παράλληλα με τον κορωνοϊό
Νάμαστε πάλι σε καθεστώς ελεγχόμενης κυκλοφορίας λόγω του κορωνοϊού. Ευτυχώς στα Χανιά τα πράγματα δεν είναι τόσο καταθλιπτικά όσο σε μεγαλύτερες πόλεις αφού το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ζει σε ημιαστικές ή και σε αγροτικές περιοχές. Φυσικά, πολλές οικονομικές δραστηριότητες έχουν ανασταλεί και αυτό σίγουρα απειλεί πολλές οικογένειες που θα αντιμετωπίσουν ακόμη και προβλήματα επιβίωσης. Ευτυχώς, εκτός από την στήριξη της πολιτείας δράση έχουν αναλάβει και οι πολυάριθμες δομές αλληλεγγύης.
Παράλληλα με τον κορωνοϊό η κοινωνία μας πρέπει να αντιμετωπίσει και μια σειρά από άλλες απειλές, που θολώνουν το τοπίο και επιτείνουν το αίσθημα ανασφάλειας και φόβου των πολιτών. Αφορούν στο σύνολό τους το σύγχρονο τρόπο ζωής, που στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην χρήση της πληροφορικής και των επικοινωνιών.
Κυβερνοασφάλεια. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Κυβερνοασφάλεια (ENISA) δημοσίευσε πρόσφατα έκθεση για το τοπίο των απειλών στην κυβερνοχώρο. Σε αυτήν επισημαίνει ότι λόγω και του κορωνοϊού που ευνοεί την τηλεργασία έχουν αυξηθεί οι επιθέσεις με στόχο την αποκόμιση οικονομικού οφέλους.
Αυτό γίνεται με την διασπορά κακόβουλου λογισμικού και μηνυμάτων, που αποβλέπουν είτε στην υποκλοπή δεδομένων και κωδικών πρόσβασης (ιδίως σε τραπεζικούς λογαριασμούς), είτε το μπλοκάρισμα υπολογιστών προκειμένου να ζητηθούν λύτρα (λυτριμικό). Οι στόχοι είναι κατοικίες, επιχειρήσεις, κυβερνητικές υπηρεσίες και υποδομές ζωτικής σημασίας. Μπορούμε να μιλήσουμε για μια πραγματική επιδημία!
Οι μέθοδοι προστασίας θυμίζουν λίγο-πολύ τα μέτρα προστασίας από τον κορωνοϊό. Εξειδικευμένο λογισμικό προστασίας από ιούς και κακόβουλο λογισμικό (μάσκα), αποφυγή ανοίγματος ύποπτων μηνυμάτων ακόμη και φαινομενικά γνωστή προέλευσης (αποστάσεις), καθώς και συχνός έλεγχος και καθαρισμός υπολογιστή και κινητού τηλεφώνου με τη βοήθεια του εξειδικευμένου λογισμικού προστασίας (πλύσιμο χεριών).
Παράλληλα, ποτέ κανείς δεν πρέπει να δίνει στοιχεία ταυτότητας και τραπεζικών λογαριασμών τηλεφωνικά σε αγνώστους – ιδίως αν επικαλούνται επείγοντες λόγους (π.χ. ατύχημα στενού συγγενούς). Οι απατεώνες μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για να αδειάσουν τραπεζικούς λογαριασμούς και έχουν εφεύρει πολυάριθμες και καινοτόμες μεθόδους για να το πετύχουν …
Ψευδείς ειδήσεις. Έχουμε αναφερθεί κατ’ επανάληψη από αυτήν εδώ τη στήλη στις ψευδείς ειδήσεις και τις εκστρατείες παραπληροφόρησης του κοινού από εταιρείες αλλά και από κρατικούς φορείς με αμφιλεγόμενους κάθε φορά στόχους. Φυσικά, η τέχνη της παραπλάνησης με ψευδείς ειδήσεις, παραπληροφόρηση και προπαγάνδα είναι πανάρχαια. Δυστυχώς, στην εποχή μας οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται αστραπιαία με τη βοήθεια του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – πρόκειται για μια εξίσου επικίνδυνη επιδημία με εκείνη του κορωνοϊού.
Ο έλεγχος των ψευδών ειδήσεων δεν είναι εύκολη υπόθεση και όλοι, ακόμη και οι πιο υποψιασμένοι, έχουμε πέσει θύματα ψευδών ειδήσεων και θεωριών συνωμοσίας. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να προφυλαχτούμε. Όπως γράψαμε και παλιότερα (βλ. ΧΝ 12/4/2017) θα πρέπει, πρώτον, να εξετάσουμε την πηγή και τον συντάκτη, β) να μην διαβάζουμε μόνο τον τίτλο της είδησης και γ) να επαληθεύσουμε την αναφερόμενη τεκμηρίωση (ιδίως τις στατιστικές) και την ημερομηνία και τέλος δ) μήπως πρόκειται για σατιρική είδηση …
Ευτυχώς, υπάρχουν πλέον εξειδικευμένοι ιστότοποι που ελέγχουν τις ψευδείς ειδήσεις και τις απάτες και παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση. Στην Ελλάδα το ellinikahoaxes.gr κάνει πολύ καλή δουλειά, ενώ σε διεθνές περιβάλλον αξιόπιστα θεωρούνται τo snopes.com, το truthorfiction.com και το hoax-slayer.com. Επιπλέον τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook. Twitter) έχουν πλέον θεσπίσει κανόνες ενημέρωσης των χρηστών για τις ψευδείς αναρτήσεις ή και για την διαγραφή της.
Δυστυχώς, σε αυτόν τον τομέα μεγάλο ρόλο παίζουν και οι προκαταλήψεις μας αφού έχουμε την τάση να πιστεύουμε περισσότερο τις ειδήσεις που ανταποκρίνονται στα πιστεύω μας (βλ. ΧΝ 21/3/2017). Έτσι, ο αντικειμενικός έλεγχος μιας είδησης γίνεται εξαιρετικά δύσκολος αν τα πιστεύω μας είναι ακλόνητα και προτιμούμε να πιστέψουμε κάτι που αντιβαίνει στους νόμους της φύσης, παρά να δεχτούμε πως πρόκειται για ψευδή είδηση ή απάτη.
Σκεφτείτε μόνο ότι υπάρχουν άνθρωποι στις μέρες μας έτοιμοι να σκοτώσουν και να σκοτωθούν για την πίστη τους, ελπίζοντας ότι μετά θάνατον θα ανταμειφτούν με 72 παρθένες και βουνά από πιλάφι … κάτι που κι αυτό είναι ψευδές, αφού οφείλεται σε λάθος μετάφραση των σχετικών εδαφίων του Κορανίου!
Περισπασμός. Ένας από τους βασικούς στόχος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μηχανών έρευνας στο διαδίκτυο είναι να μας κάνουν να τα χρησιμοποιούμε, αν είναι δυνατόν συνέχεια! Κι αυτό γιατί τα έσοδά τους προέρχονται από τις διαφημίσεις που μας προωθούν με βάση την καταγραφή των προτιμήσεών μας, όπως αυτές προκύπτουν από την χρήση που κάνουμε. Τι αγοράζουμε από ηλεκτρονικά καταστήματα, τι διαβάζουμε στο διαδίκτυο, τι σελίδες, αναρτήσεις ή προϊόντα δηλώνουμε πως μας αρέσουν – με βάση τα like ή τον χρόνο που περνούμε χαζεύοντας τα. Όταν λοιπόν περνά πολλή ώρα χωρίς να τα χρησιμοποιούμε, ενεργοποιούνται οι σχετικοί αλγόριθμοι και μας στέλνουν μηνύματα που μας παροτρύνουν να κοιτάξουμε το κινητό ή την ταμπλέτα μας. Στόχος είναι να αποσπάσουν την προσοχή μας έτσι που να ξαναρχίσουμε την χρήση. Δημιουργείται έτσι εθισμός, ιδίως στους ανήλικους, με αποτέλεσμα κατάθλιψη και άλλα ψυχολογικά προβλήματα, καθώς και κακές επιδόσεις σε σχολείο ή εργασία.
Οι τρόποι με τους οποίους οι εταιρείες πετυχαίνουν τα παραπάνω περιγράφονται στο ντοκιμαντέρ «Το κοινωνικό δίλημμα» (The social dilemma). Κάποιες μέθοδοι αντιμετώπισης αυτής της «επιδημίας» περιγράφονται σε ένα πρόσφατο βιβλίο με τίτλο «In-distracta-ble» (Απερίσπαστος). Για προχωρημένες περιπτώσεις απαιτείται προσφυγή σε ψυχοθεραπευτή, ειδικευμένο στις εξαρτήσεις…
Γενικά πάντως θα πρέπει να παίρνουμε έγκαιρα μέτρα προφύλαξης και να ενεργούμε αμέσως σε περίπτωση προσβολής από τις παραπάνω τρεις «επιδημίες», που αποδεικνύονται εξίσου σοβαρές με τον κορωνοϊό … ιδίως για τους απρόσεκτους και τους αδαείς!
