Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι Cynoglossum officinale L. (Κυνόγλωσσο το φαρµακευτικό) και στη χώρα µας το συναντούµε µε τις ονοµασίες κυνόγλωσσο, σκυλόγλωσσο, κυνόγλωσσα, γουργουγιάννης, γοργόγιαννι.
Στον χώρα µας υπάρχουν πέντε είδη του φυτού, τα τέσσερα εκ των οποίων συναντούµε και στο νησί µας. Πρόκειται για το (Cynoglossum columnae Ten (Κυνόγλωσσο) , το Cynoglossum creticum Miller (Κυνόγλωσσο το κρητικό), το Cynoglossum lithospermifolium (Κυνόγλωσσο το ασιατικό) και το Cynoglossum sphacioticum (Κυνόγλωσσο το σφακιανό).
Ανήκει στην οικογένεια των Βοραγινοειδών.
Είναι φυτό διετές, µε ρίζα κάθετη και φτάνει σε ύψος τα 80 εκατοστά. Τα φύλλα του είναι µαλακά, χνουδωτά, πλατιά, λογχοειδή, µε σταχτί χρώµα, τα οποία αναδύουν µία δυνατή µυρωδιά όταν τα τρίψουµε. Η µυρουδιά τους θυµίζει ποντικό. Άλλοι αναφέρουν ότι η µυρωδιά του φυτού θυµίζει τράγο ή σκύλο. Τα άνθη του είναι µικρά, καστανοκόκκινα και σχηµατίζουν ταξιανθία βόστρυχο. Τα άνθη είναι ερµαφρόδιτα (έχουν αρσενικά και θηλυκά όργανα) και επικονιάζονται από τις µέλισσες. Περιέχουν πλούσιο νέκταρ και προσελκύουν τις µέλισσες.
Φυτρώνει σε όλη την Ευρώπη. Το συναντούµε σε ξέφωτα δασών και βραχώδεις πλαγιές.
Ιστορικά στοιχεία
Το Κυνόγλωσσο έχει χρησιµοποιηθεί από την αρχαιότητα ως θεραπευτικό βότανο. Το θεωρούσαν παράλληλα ναρκωτικό και δηλητηριώδες φυτό. Γνώριζαν όµως, πως όταν το βότανο αποξηρανθεί δεν ήταν πλέον επικίνδυνο και το χρησιµοποιούσαν ως αντιβηχικό, µαλακτικό, για διάρροιες και κολικούς.
Στην Κρήτη το ονόµαζαν και Καλοβενετίδι. Ήταν γνωστό στην περιοχή των Σφακίων στο νοµό Ρεθύµνου και στο Αλάγνι Μονοφατσίου. Οι Κρητικοί χρησιµοποιούσαν τα φύλλα του φυτού για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Τα χρησιµοποιούσαν ως κατάπλασµα πάνω σε επιπόλαια τραύµατα για να αποφεύγουν τις µολύνσεις. Όταν είχαν βλοητό στη µύτη (εξέλκωση του ρινικού βλεννογόνου µε εξοίδηση των πτερυγίων) καίγανε στα κάρβουνα τα φύλλα του φυτού και εισέπνεαν τον καπνό. Το αφέψηµα των φύλλων το χρησιµοποιούσαν κατά των πόνων της εµµήνου ροής.
Συστατικά – χαρακτήρας
Η ρίζα και οι σπόροι του βοτάνου περιέχουν ένα αιθέριο έλαιο, ταννίνη και τα αλκαλοειδή κυνογλωσσίνη, και κονσολιδίνη τα οποία ανακουφίζουν από τον πόνο, επηρεάζουν όµως το κεντρικό νευρικό σύστηµα.
Η ρίζα περιέχει επίσης λιπαρή χρωστική ουσία, ρητινώδη ουσία, ινουλίνη, κοµµιώδη ύλη, πιµελικό οξύ, υποξαλικό κάλιο, οξεϊκό ασβέστιο και ξυλώδεις ίνες.
Τα φύλλα του περιέχουν αλλαντοίνη, η οποία αποτελεί σηµαντικό παράγοντα που επιταχύνει την θεραπευτική διαδικασία στο σώµα µας. Η γεύση του βοτάνου είναι στυφή και προκαλεί ναυτία.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή
Το φυτό ανθίζει από τον Μάιο µέχρι τον Αύγουστο. Οι σπόροι του φυτού ωριµάζουν Αύγουστο και Σεπτέµβριο. Τα φύλλα συλλέγονται την άνοιξη του πρώτου χρόνου του φυτού. Την ρίζα την µαζεύουµε την άνοιξη του δεύτερου χρόνου. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιµοποιούνται τα αέρια µέρη του φυτού και η ρίζα του (ιδιαίτερα η καρδιά της ρίζας).
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το φρέσκο φυτό περιέχει την κυνογλωσσίνη η οποία είναι τοξική για τα ψυχρόαιµα ζώα, ενώ αντίθετα είναι λίγο τοξική για τα θηλαστικά και τον άνθρωπο. Το φρέσκο φυτό όπως προαναφέραµε είναι δηλητηριώδες, αλλά το ξερό δεν είναι.
Σε ξερή κατάσταση τα φύλλα και οι ρίζες είναι αντιβηχικά και µαλακτικά. Βοηθούν πολύ σε προβλήµατα ξερού και νευρικού βήχα, σε πρόβληµα καταρροής καθώς και σε διάρροια µε κολικούς, ανακουφίζει από τους πόνους. Βοηθά σε προβλήµατα αιµορροΐδων. Θεωρείται πολύ αποτελεσµατικό στην αντιµετώπιση της αϋπνίας. Σήµερα στην οµοιοπαθητική χρησιµοποιείται η ρίζα του βοτάνου.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυµα (τα φύλλα) ή ως αφέψηµα (η ρίζα). Η ποσότητα που χρησιµοποιούµε για 1 λίτρο νερού είναι 30 έως 60 γραµµάρια. Πίνουµε ένα φλιτζάνι κρύο την ηµέρα πριν µας πιάσει ο βήχας.
Τα φύλλα χρησιµοποιούνται εξωτερικώς ως κατάπλασµα και σε πυκνό βραστάρι ως κοµπρέσες πάνω σε εγκαύµατα.
Προφυλάξεις
Χρειάζεται προσοχή στην λήψη του βοτάνου γιατί παρουσιάζονται οι ναρκωτικές του ιδιότητες µετά την εσωτερική λήψη µεγάλης ποσότητας. Παράλληλα ενδέχεται να έχει καρκινογόνες ιδιότητες (αν και το φυτό έχει χρησιµοποιηθεί σε έρευνες για τη θεραπεία του καρκίνου).
Σήµερα το κυνόγλωσσο έχει την φήµη ότι βοηθά στην αντιµετώπιση των καρκινικών όγκων. Λόγω της τοξικότητάς του πρέπει να γίνεται µόνο φαρµακευτική χρήση.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr
