Σήμερα Παρασκευή (19/12) προ-προεόρτια ημέρα των Χριστουγέννων, η στήλη μας νοιώθει χρέος της ν’ αφιερώσει τον χώρο της στα λαογραφικά της Χριστού Γεννήσεως!
Τα έθιμα του λαού μας γι’ αυτές τις Μεγάλες Ωρες του Δωδεκαημέρου, τα θέλει ο κόσμος μας, γιατί, πολύ σωστά, τα συνδέει με τη βιωματική χριστιανική ζωή και πίστη των πατέρων μας, με τα πατρογονικά μας έθιμα, π’ ανάθρεψαν κι εμάς κι ανάσταισαν γενεές γενεών, στον αγιασμένο τόπο μας!
Κι εδώ στα χωριά μας προπάντων, μα και στην πόλη μας μέσα όσο γίνεται το ακοίμητο τζάκι με το πελώριο πρινοκούτσουρο να καίει, βαστά μερόνυχτα ζωντανή τη φωτιά στο σπίτι και μαζί την οικογενειακή ζεστασιά, που μας θέλει χειμωνιάτικα σπιτάρηδες αφοσιωμένους στη θαλπωρή των παιδιών κι εγγονιών μας, στην ευτυχισμένη παρουσία των γιαγιάδων και των παππούδων μας, στο σπίτι μας το τρισευλογημένο!
Κι ας συνεχίζεται η νηστεία του Σαρανταημέρου ως τις 24/12 αρχινησμένη από τ’ Αϊ Φιλίππου (14/11) καθώς γράφαμε ανήμερα της γιορτής Του, σ’ αυτήν εδώ τη στήλη. Τα Χριστούγεννα μεταλαβαίνουμε, ύστερα από το “ξαγόρεμά” μας (= εξομολόγηση) και το χριστουγεννιάτικο τραπέζι στη συνέχεια, μας ανημένει με όλα τα καλά του Θεού, παρά τις δυσκολίες των καιρών μας.
Τα χριστόψωμα με σταυρό και καρύδι στη μέση, ζυμώθηκαν και ψήθηκαν στον φούρνο του σπιτιού μας ή εδώ στην πόλη αγοράστηκαν απ’ τον φουρνάρη της γειτονιάς μας!
Τα χοιροσφάγια στα χωριά τελειώνουν κεφάτα και χαρίζουν πλούσιους μεζέδες και ομμαθιές στο νοικοκυριό, γιατί το χοιρινό κρέας χειμωνιάτικα κυριαρχεί στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Τα κάλαντα είναι παραμονή Χριστουγέννων στο φόρτε τους. Η μια παρέα φεύγει κι η άλλη έρχεται. Κι η εθιμοτυπία των, τα ωραία λόγια των, τα απαραίτητα φιλοδωρήματα στα παιδιά που μας τα λένε, είναι η ευτυχισμένη νότα, σήμερα, στο σπίτι μας!
Ας τα σιγοψιθυρίσουμε κι εμείς, οι αναγνώστες των “Χανιώτικων νέων”, συνοδευόμενοι, αν γίνεται, με τα παιδιά κι εγγόνια μας, έτσι, για το καλό:
«Καλήν εσπέραν άρχοντες αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη θείαν γέννησιν να πω στ’ αρχοντικό σας
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει
Οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η κτίσις όλη
5. Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων
ο βασιλεύς των ουρανών και ποιητής των όλων.
Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι το δόξα εν υψίστοις
και τούτο αξιώνεται η των ποιμένων πίστις.
Εκ της Περσίας έρχονται τρεις Μάγοι με τα δώρα
10. άστρον λαμπρόν τους οδηγεί χωρίς να λείψει ώρα.
Ηλθον εις Ιερουσαλήμ, με πόθον ερωτώσι
Πού εγεννήθη ο Χριστός, να παν να τον ευρώσι.
Διά Χριστόν ως ήκουσεν ο βασιλεύς Ηρώδης
Αμέσως εταράχθηκε κι έγινε θηριώδης.
15. Οτι πολλά φοβήθηκε διά την βασιλείαν
μη του την πάρει ο Χριστός και χάσει την αξίαν.
Κράζει τους Μάγους κ’ ερωτά πού ο Χριστός γεννάται
εις Βηθλεέμ ηξεύρωμεν ως η Γραφή διηγάται.
Τους είπε να υπάγωσι και όπου τον ευρώσι.
20. Αφού τον προσκυνήσωσι να παν να του ηπώσι
όπως υπάγει και αυτός για να προσκυνήσει.
Με δόλον ο μισόθεος για να τον αφανίσει
Φεύγουν οι Μάγοι τρέχοντας και τον Αστέρα βλέπουν.
Φως θεϊκόν κατέβαινε και με χαράν προστρέχουν
25. εν τω σπηλαίω έρχονται βλέπουν την Θεοτόκον.
Κ’ εκράτ’ εις τας αγκάλας της τον άγιόν της τόκον
γονατιστοί τον προσκυνούν και δώρα του χαρίζουν
σμύρνα, χρυσόν και λίβανον, θεόν τον ευφημίζουν.
Την Σμύρναν μεν ως άνθρωπον, χρυσόν ως βασιλέα
30. τον λίβανον δε ως θεόν, σ’ όλην την ατμοσφαίραν.
Αφού τον επροσκύνησαν ευθύς πάλιν μισεύουν
και τον Ηρώδην μελετούν να πάγουν να τον εύρουν.
Πλην άγγελος εξ ουρανού βγαίνει τους εμποδίζει
άλλην οδόν να πορευθούν κι αυτός τους διορίζει.
35. Και πάλιν άλλος άγγελος τον Ιωσήφ προστάζει
εις Αίγυπτον να πορευθεί και κει να ησυχάζει.
Να πάρει και την Μαριάμ μαζί με τον υιόν της
ότι Ηρώδης μεν ζητεί τον τόκον τον δικόν της.
Σωματικά και ψυχικά να είσθε πλουτισμένοι»
(καθ’ υπαγόρευση Εμμ. Περράκη (γεν. 1894) Κακοδίκι Σελίνου)
και συμπληρώνουν κεφάτα: «Κι αν είναι με το θέλημα, άσπρη μου περιστέρα, ανοίξετε την πόρτα σας να πούμε: Καλησπέρα!».
Μετά τα φιλοδωρήματα δε καθώς αποχωρούν, ψάλλουν:
«Τέσσερα, πέντε γράμματα έχει η άλφα βήτα,
κι όσ’ απομένετε ν’ επά, να ’χετε: Καλή νύχτα!».
«Καλή νύχτα και σε έτη πολλά!».
Είπαμε λίγο πιο πάνω για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Δεν θα μπορέσουμε ν’ αρχίσουμε να τρώμε, αν πιο πρώτα δεν ετοιμάσουμε να πάμε το απαραίτητο “σκουτελικό” στον γεροντή τον ολομόναχο γείτονά μας, στο διπλανό σπίτι με παιδιά, που ανήμποροι οι γονείς τους και χωρίς μεροκάματο, δεν εξασφάλισαν τα απαραίτητα για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι τους!
Δεν την ξεχνώ στο πατρικό μας σπίτι, τη φράση των γονιών μου (Ο Θεός να τους αγιάσει): «-Αμέ παιδί μου Σταμαθιό το σκουτελικό που ετοιμάσαμε (= βαθύ μεγάλο πιάτο με ό,τι είχε το εορταστικό τραπέζι μας) στον γείτονά μας τον τάδε… κι ύστερα γάυρε, απού να ’χεις την ευκή μας, να πάεις τ’ άλλο στον τάδε που δεν έσφαξεν οφέτος γουρουνόπουλο και δεν έκαμε μεροκάματα στη φάμπρικα κ’ είντα θα φάνε τα κοπέλια ντου… χρονιάρα μέρα!». Κι εμέναμε όλοι μας σύμφωνοι πως «των εννιά το φαητό, τσι φτάνει και τσι δέκα», που ’λεγε, πάνω στην ώρα, η λάλη μας!…
Με την επιστροφή του Σταμαθιό στο σπίτι, το τραπέζι μας… ανημένει.
Ζεστασιά, θαλπωρή, πλούσια η τράπεζα και το κρασί -για τσι μεγάλους μόνο- σπιρτάδο, μα παν’ απ’ όλα η αγάπη «των συνδαιτυμόνων» είναι που φέρνει την ευτυχία.
Χρονιάρα μέρα. Χριστούγεννα! Οι ξενιτεμένοι μας ήρθανε, ο στρατιώτης γιος έχει την ολιγοήμερη άδειά του κι είναι μαζί μας, το σπιτίσιο τραπεζοκύκλωμα είναι πληρέστατο και το κέφι έρχεται μόνο του με το ριζίτικο και τη μαντινάδα, με το κέφι που ξεσηκώνει τις καρδιές μας. Και τ’ απόβραδο έχουμε τις συγγενικές επισκέψεις και τις γιορτές του Μανώλη και του Χρίστο…
Να τα Χριστούγεννα της παράδοσης, η λεβεντιά, το μεγαλείο κι η ανθρωπιά του τόπου μας. Σταθήκαμε σε λίγα, μα χαρακτηριστικά. Κι άλλη φορά περισσότερα! Καλά Χριστούγεννα με υγεία σε όλους και χρόνια πολλά στους εορτάζοντες!
Μη βλέπων δε ο βασιλεύς τους Μάγους να γυρίσουν
40. εις Βηθλεέμ επρόσταξε παιδί να μην αφήσουν.
Χιλιάδες δεκατέσσαρες σφάζουν εις μιαν ημέραν
θρήνον, κλαυθμόν και οδυρμόν είχε κάθε μητέρα
και το ρηθέν να πληρωθεί προφήτου Ησαΐου
μετά των άλλων προφητών και του Ιερεμίου.
45. Φωνή ηκούσθη εν Ραμά Ραχήλ τα τέκνα κλαίει
Παραμυθών ουκ ήθελε ότι αυτά ουκ έχει
Ιδού οπού σας είπαμεν όλην την υμνωδίαν
του Ιησού μας του Χριστού γέννησιν την αγίαν.
Και σας καληνυκτίζομεν πέσετε κοιμηθείτε
50. ολίγον ύπνον πάρετε κι ευθύς να σηκωθείτε
βάλτε καλά φορέματα, εύμορφα ενδυθείτε
στην εκκλησίαν τρέξατε προθύμως να εμβήτε.
Να ’κούσητε με προσοχήν όλην την υμνωδίαν
και με πολλήν ευλάβειαν τη θείαν λειτουργίαν.
55. Και άμα επιστρέψητε εις το αρχοντικό σας
ευθύς τραπέζι στρώσατε βάλτε το φαγητόν σας.
Και τον σταυρό σας κάμετε, γευθείτε, ευφρανθείτε,
δόσατε κανενός πτωχού όστις να υστερείται.
Δότε κι εμάς τον κόπον μας ότ’ είναι ορισμός σας
και ο Χριστός μας πάντοτε ας είναι βοηθός σας.
Χρόνους πολλούς να χαίρεσθε πάντα ευτυχισμένοι
