Λαογραφική ξενάγηση στην Κρήτη

Ενα δώρο παραμονές Χριστουγέννων έλαβα φέτος. Ενα βιβλίο, καλαίσθητο, με μια ευχή για το νέο χρόνο.
O  τίτλος του “Λαογραφική ξενάγηση στην Κρήτη – Εμμετρη και σκιτσογραφημένη, μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα”. Ο συγγραφέας του, γνωστός από χρόνια και συγγενής -εκ γυναικός, ο Κανάκης Γερωνυμάκης.
Εντύπωση προκαλεί από την αρχή, η λίαν συναισθηματική αφιέρωση που κάνει:
«Ετούτο το βιβλίο μου είν’ αφιερωμένο
στο πιο μικρό ‘γγονάκι μου, το καινουργιοφερμένο
και που μου κάναν την τιμή, αυτό μου το ‘γγονάκι
να το ονοματίσουνε προς χάρη μου Κανάκη».
Ενα καλοστημένο Ανθολόγιο από την πλουσιότατη Κρητική λαογραφία, με επίκεντρο βέβαια την περιοχή των Σφακίων – πατρίδα του συγγραφέα.
Ενας αειθαλής άνθρωπος ο Κανάκης, που έχει συμπληρώσει εννέα (9) ολόκληρες δεκαετίες ζωής κι όμως δεν το βάζει κάτω.
Ολη η ζωή του μια προσφορά στην οικογένειά του, στον τόπο που γεννήθηκε και στους ανθρώπους του. Γεννήθηκε σ’ ένα απόμακρο χωριό πίσω από τη Μαδάρα, τα χρόνια εκείνα τα παλιά.
Πάλεψε με όλες τις αντιξοότητες της ζωής, τις φτώχειες, τις κακουχίες, τα βάσανα.
Μ’ αυτά ζυμώθηκε από μικρό παιδί κι όμως άντεξε και τα κατάφερε.
Δεν έμαθε πολλά γράμματα σε σχολεία, ίσα που τελείωσε το Δημοτικό στο χωριό του.
Σπούδασε όμως στο μεγάλο σχολείο της ζωής και είχε έμφυτες ικανότητες.
Στον πρόλογο του βιβλίου του, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ολο το βιβλίο είναι δική μου στιχουργική, δικά μου σκίτσα, δικές μου μνήμες, δικές μου εμπειρίες και βιώματα».
Για να καταφέρω κάτι συνετέλεσαν:
«Οτι έζησα σε εποχή και περιοχή με πλούσια πολιτιστικής και ιστορική κληρονομιά.
Οτι είχα άριστο μνημονικό.
Οτι τα καταφέρνω στη στιχουργική και στο σκιτσάρισμα.
Οτι είμαι 92 ετών».
Είναι απόλυτα ειλικρινής και στην εισαγωγή του βιβλίου, λέει ο ίδιος:
«Σε χρόνια πολυτάραχα πέρασα τη ζωή μου
κι όσα ‘ζησα δε θα ‘θελα να φύγουνε μαζί μου,
γι’ αυτό τα γράφω στο χαρτί να τα διαβάσουν άλλοι
και εύχομαι ολόψυχα να μην ξανάρθουν πάλι.
Εις το Δημοτικό σχολειό τέλειωσα τις σπουδές μου
εις τα τριάντα πέντε μου εις την Κοινότητά μου,
Γραμματικό με βάλανε λίγα τα γράμματά μου.
Εις το Γυμνάσιο εγώ καθόλου δεν επήγα
τα βόλεψα κι ας ήτανε τα γράμματά μου λίγα.
Είναι σχολή και η ζωή κι αν ξέρεις να διαβάζεις
δίχως Πανεπιστήμιο εις τη ζωή σπουδάζεις».
Το βιβλίο χωρίζεται σε 12 κεφάλαια.
Το πρώτο κεφάλαιο αρχίζει με τα παιδικά παιχνίδια εκείνης της εποχής.
Ονόματα παιχνιδιών, που στους παλιότερους ίσως γεννούν ποικίλες αναμνήσεις και συναισθήματα: πινακωτή, το σκραφνί, το χωστό πουλί, το μελισσάκι, κ.ά., ενώ οι νεότεροι δεν γνωρίζουν καν ούτε τα ονόματά τους.
Τα σημερινά παιδιά, τα εγγονάκια μας, συναγωνίζονται πιο σετ παιχνιδιών θα πάρουν, για να έχουν κάτι παραπάνω από τι διπλανό τους. Τα σημερινά παιχνίδια, είναι κυρίως πλαστικές κατασκευές, συνήθως φθηνά και λιγότερα και ακριβότερα ξύλινα, καλαίσθητα, πιο ποιοτικά και έξυπνα, που κινητοποιούν τη φαντασία και την κριτική ικανότητα του παιδιού.
Συγκρίνοντάς τα γενικά με τα παλαιότερα, μπορούμε να πούμε πως εκείνα ήσαν πιο δημιουργικά, πιο ζωντανά, πιο βιωματικά…
Στο επόμενο κεφάλαιο αναφέρεται στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο και την Κατοχή και συνέχεια στον Εμφύλιο, κυρίως ιστορικά γεγονότα και περιστατικά από την πολυτάραχη εκείνη εποχή.
Από το 4ο κεφάλαιο έως το 11ο, ασχολείται με θέματα κοινωνικά, ανθρώπινες σχέσεις, τη γυναίκα και τις ασχολίες της, οικοδομικά, κτηνοτροφία, ελαιοκομία, διάφορες γεωργικές εργασίες, τεχνίτες στα χωριά τα χρόνια εκείνα τα παλιά.
Αφήνει το τελευταίο κεφάλαιο για τις λαϊκές δοξασίες, που τα χρόνια εκείνα κι αν ανθούσαν!…
Χαρακτηριστικά αναφέρει: «Τη μαντεία της κουτάλας, το “δέσιμο” του κριγιού και του τράγου, το ποδαρικό, την αγοραπωλησία παιδιού, διάφορες γητειές, την ευθανασία, κ.ά.»
Γενικά, το βιβλίο του Κανάκη είναι μια λαογραφική αφήγηση με πλούσιο περιεχόμενο, καθαρή και κρυστάλλινη σαν το νερό της Μαδάρας. Αποπνέει πλούσιο άρωμα της Κρητικής παράδοσης και ανεβάζει τον άνθρωπο…
Ευτυχώς και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που έχουν τάξει σκοπό της ζωής τους να διασώσουν αυτά τα διαμάντια της παράδοσης και του λαϊκού μας πολιτισμού.
Η προσφορά τους είναι σημαντική και άξια κάθε επαίνου και αναγνώρισης.
Ευχόμεθα ο αιωνόβιος χαρισματικός εργάτης της πένας Κανάκης Γερωνυμάκης, να συνεχίσει για πολλά – πολλά χρόνια ακόμα, να μας χαρίζει ευχάριστες εκπλήξεις με τα δημιουργήματά του.