Μία στη μοναξιά και μία στον έρωτα. Άλλοτε κυριευμένος από το ανικανοποίητο κι άλλοτε παραδομένος στον ενθουσιασμό που γεννά κάθε νέα προσδοκία. Η ποίηση του Λεωνίδα Κακάρογλου μοιάζει με ένα εκκρεμές, που τον μηχανισμό του κινητοποιεί η μνήμη. «Ποίηση είναι η καθημερινότητα γραμμένη με γράμματα που ήταν χαμένα στο παρελθόν κι ο ποιητής τα ανασύρει», μού είπε ο ίδιος όταν τον συνάντησα την περασμένη Πέμπτη με αφορμή το νέο του βιβλίο “Η πρωτεύουσα τον δακρύων”, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις “Βιβλιπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ”.
Μια κουβέντα που έγινε στο φιλόξενο πατάρι του βιβλιοπωλείου “Το Βιβλίο” και περιστράφηκε γύρω από την ποίηση, την ποιητικότητα, το “βάσανο” της μνήμης, την απεύθυνση των στίχων και τις σύγχρονες αγωνίες του Χανιώτη δημιουργού.
Θα ήθελα να ξεκινήσουμε την κουβέντα μας από τον τίτλο της νέας ποιητικής συλλογής σου “Η πρωτεύουσα των δακρύων”. Ποια είναι αυτή η πρωτεύουσα; Η μοναξιά, η απώλεια;
Μέσα στο βιβλίο υπάρχουν διάφορες εκδοχές αυτής της πρωτεύουσας. Είναι η συνάντηση με ένα αγαπημένο σου πρόσωπο, είναι η μοναξιά που μπορεί να αισθανθείς άλλες φορές και περιμένεις να απελευθερωθείς από αυτήν, είναι το ανικανοποίητο και το “γκρέμισμα” των προσδοκιών που γεννιούνται πριν από μια τέτοια συνάντηση. Είναι αυτό που λέει το ομότιτλο ποίημα: «Τριγυρίζω / Ψάχνω να σε βρω / Στην πρωτεύουσα των δακρύων σου / Για να με ελεήσεις». Είναι να γυρνάς μέσα σου, περιμένοντας αυτό που θα σου δώσει δύναμη. Είναι οι προσδοκίες που άλλοτε δικαιώνονται κι άλλοτε ματαιώνονται.
Αν σκιαγραφούσα το ποιητικό σου σύμπαν θα χρησιμοποιούσα λέξεις και συναισθήματα όπως μοναξιά, λύπη, μνήμη, νοσταλγία, ματαίωση αλλά και έρωτας. Τι βρίσκεται στον πυρήνα του δικού σου ποιητικού κόσμου;
Είναι σίγουρα ο έρωτας αλλά και το ανικανοποίητο που ελλοχεύει στη συνάντηση με αυτόν ή αυτήν που περιμένεις. Το ανεκπλήρωτο. Είναι όλα αυτά τα συναισθήματα που δεν εκφράστηκαν.
Στην ποίηση δηλαδή βρίσκουν έκφραση όλα αυτά που δεν ειπώθηκαν στον καιρό τους;
Είναι κι αυτό. Για εμένα πάντως η ποίηση είναι η ζωή η ίδια. Η ζωή και τίποτα άλλο, όπως ήταν και ο τίτλος ενός άλλου βιβλίου μου. Δεν θα μπορούσα να κάνω χωρίς την ποίηση.
Τι κάνει κάτι ποιητικό;
Νομίζω ότι είναι καθετί. Ένα βιβλίο, μια κρεμασμένη πετσέτα στον τοίχο, ένα οποιοδήποτε αντικείμενο. Θα πρέπει όμως να προσέξεις τις λεπτομέρειες. Η ποίηση είναι το όχημα που μεταμορφώνει κάτι, που σε μεταφέρει από την εξωτερική, υλική πραγματικότητα μέσα σου, στον κόσμο των συναισθημάτων. Στο ποίημά μου “Ατλαντικός” περιγράφω μια συνθήκη όπου περιμένοντας την αναχώρηση του Υπερωκεάνιου, φεύγουν σιγά – σιγά όλα τα αντικείμενα, όλα τα πράγματα και στο τέλος μένεις ενώπιος ενωπίω με αυτό που δεν φεύγει: τη μνήμη. Εκεί κατοικεί η ποίηση.
Διαβάζοντας τα ποιήματά σου αισθάνομαι ότι η μνήμη είναι κάτι σε βασανίζει. Ενώ είναι κομμάτι του εαυτού σου συγχρόνως είναι σαν να έχεις μια σχέση τυραννική μαζί της…
Έτσι είναι. Θυμάμαι μια ταινία που είχα δει ενός Ελβετού που έδειχνε ένα ζευγάρι που χάνονταν και βρίσκονταν συνέχεια και το οποίο ζωγράφιζε τη μνήμη στις συζητήσεις που έκανε, αλλά πάντα κάτι έλειπε…
Η ποίηση είναι για όλους; Απευθύνεται σε όλους;
Θυμάμαι κάποτε ήμουν στη Θεσσαλονίκη και με είχαν καλέσει σε μια εκπομπή να μιλήσω για μια ποιητική συλλογή μου. Στο ταξί που ήμουν είπα στον οδηγό να βιαστεί για να προλάβουμε. Εκείνος με ρώτησε για τι θα μιλήσω και του απάντησα για το βιβλίο μου. Τον ρώτησα λοιπόν αν διαβάζει ποίηση και μού είπε όχι. Μού ζήτησε όμως να του διαβάσω λίγους στοίχους όπως ήμασταν στο αμάξι. Του διάβασα λοιπόν το πρώτο, μετά το δεύτερο, μετά το τρίτο κ.λπ. και λέει στο τέλος: “Θα μου δώσεις κι εμένα ένα βιβλίο”. Φαίνεται ότι εκείνα τα ποιήματα τον άγγιξαν και τον έκαναν να πιάσει στα χέρια του ένα βιβλίο ποίησης που δεν είχε ξαναπιάσει. Νομίζω λοιπόν ότι η ποίηση μπορεί να θεωρείται δύσκολη αλλά απευθύνεται σε όλους, θα μπορούσε να μιλήσει στον καθένα. Από εκεί και πέρα, η ποίηση για όσους γράφουν είναι ένα παιχνίδι με τον εαυτό σου που ίσως δεν βγάζει πουθενά, αλλά πρέπει να το υπερασπιστείς, όπως θα υπερασπιζόσουν και μια οποιαδήποτε άλλη υπόθεση…
Υπάρχουν λέξεις αντι-ποιητικές που δεν χωράνε στα ποιήματα;
Δεν νομίζω. Αρκεί να ξέρεις να τις χρησιμοποιήσεις και να τις επεξεργαστείς. Να μιλήσεις γι’ αυτές και με αυτές, όπως θα μίλαγες για οτιδήποτε άλλο στην καθημερινότητά σου. Άλλωστε ποίηση είναι η καθημερινότητα γραμμένη με γράμματα που ήταν χαμένα στο παρελθόν κι ο ποιητής τα ανασύρει.
Υπάρχουν σήμερα μεγάλοι ποιητές και σημαντικοί ποιητές όπως το παρελθόν;
Όπως το παρελθόν δεν ξέρω αλλά υπάρχουν σημαντικοί ποιητές και σήμερα. Στην Ελλάδα υπάρχει μια παράδοση, υπάρχει μια συνέχεια…
Τι σε ανησυχεί περισσότερο στις μέρες μας;
Με ανησυχεί αυτό το “βεβαιωμένο τέλος”. Με ανησυχεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ρητορική των Τούρκων ότι “θα έρθουμε κάποιο βράδυ”. Ζούμε δηλαδή μια πολιτική αβεβαιότητα διεθνώς και δεν υπάρχει μια βεβαιωμένη απάντηση απέναντι σε όλο αυτό και το πως μπορείς να αντιμετωπίσεις το “ξύπνημα” των πολεμοχαρών φωνών.
Και σε επίπεδο ανθρωπίνων σχέσεων τι σε προβληματίζει;
Οι δυσκολίες της επιβίωσης, οι δυσκολίες να υπάρξεις, αλλά και η απελπισία που σε πιάνει διαβάζοντας στα νέα όλα αυτά τα φρικώδη εγκλήματα και τη βία που υπάρχει γύρω μας. Οι άνθρωποι έχουν εξαχρειωθεί.
Η πρωτεύουσα
των δακρύων σου
Νύχτα αφόρητη
Με αγκαλιάζει
Χωρίς εσένα
Νύχτα αφόρητη
Σκαρφαλώνει στα φυλλαράκια των δέντρων
Σκουπίζει την υγρασία
Να μην με πάρει η ομίχλη
Να μην με κάνει δικό της
Νύχτα αφόρητη
Τριγυρίζω
Ψάχνω να σε βρω
Στην πρωτεύουσα των δακρύων σου
Για να με ελεήσεις
Είσαι
Είσαι το σύννεφο που φεύγει δυτικά
Κυνηγημένο από τον ξαφνικό βοριά
Είσαι η στάλα της υγρασίας που ποτίζει
Τα μικρά ανθάκια της βερικοκιάς
Είσαι ο ψίθυρος του απογεύματος
Το τελευταίο φως της μέρας
Είσαι το ξέφωτο της μνήμης
Η μυστική διάβαση των λέξεων
Πριν γίνουν ποίημα
Είσαι το ποίημα
Ο Λεωνίδας Κακάρογλου γεννήθηκε το 1952 στα Χανιά. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ. Έχει εκδώσει δέκα ποιητικές συλλογές και δύο μυθιστορήματα. Ποιήματά του έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά, έχουν παρουσιαστεί στο θέατρο και έχουν μελοποιηθεί.
Το εξώφυλλο του βιβλίου η “Η πρωτεύουσα τον δακρύων” έχει φιλοτεχνήσει ο Χανιώτης ζωγράφος Μιχάλης Μανουσάκης.
