Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι LEVISTICUM officinale (Λεβιστικό το φαρμακευτικό). Ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων. Το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες Λεβιστικό, Πορδόχορτο ή Αγριοσέλινο. Φύεται στη νότιο Ευρώπη και την Μικρά Ασία.
Στη χώρα μας υπάρχουν τα είδη Βαλιαριδικόν, Ρητινώδες και Σελινοειδές. Με το τελευταίο αυτό ομοιάζει πολύ το φαρμακευτικό στο οποίο αναφερόμαστε. Το Σελινοειδές όμως δεν έχει την ίδια αποτελεσματικότητα ως βότανο
Είναι ριζωματώδης πολυετής πόα. Ανθικό στέλεχος στρογγυλό, κούφιο εσωτερικά, ύψους 1 έως 2 μέτρα. Φύλλα μακρύμισχα, διαταγμένα σε ρόδακα, κοντά στη βάση του φυτού. Τα φύλλα είναι δις ή τρις πτεροεοδή. Τα ανώτερα φυλλάδια είναι μικρότερα. Ανθη πράσινα – κιτρινωπά, κατά χαλαρά σκιάδια.
Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχει τόσο αρσενικά όσο και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τα έντομα.
Ανθη, φύλλα, ρίζα και σπόροι του φυτού είναι βρώσιμα.
Στις αρχές του καλοκαιριού εμφανίζονται δέσμες από πρασινοκίτρινα άνθη τα οποία μετατρέπονται σε ραβδωτούς σπόρους που φυτρώνουν μόνοι τους, ώστε να εμφανίζονται συνεχώς νέα φυτά. Ένα φυτό είναι υπεραρκετό για βοτανική χρήση, καθώς χρειάζεται πολύ λίγο για να αρωματίσει κανείς σάλτσες και σούπες. Οι σπόροι έχουν την ίδια γεύση αλλά είναι πιο γλυκείς. Χρησιμοποιούνται για τη γεύση τους σε λικέρ και ως βασικό συστατικό στη βιομηχανία αρωμάτων.
Στην κουζίνα χρησιμεύουν για να καρυκεύουν τις σαλάτες και τον πουρέ. Τα φύλλα που μαγειρεύονται στον ατμό μέχρι να μαλακώσουν μπορούμε να τα φάμε ως λαχανικό, οι μίσχοι μπορούν να γίνουν γλασέ, ενώ οι ρίζες μπορούν να ξεφλουδιστούν και να μαγειρευτούν επίσης ως λαχανικό.
Είναι μελισσοτροφικό φυτό και οι μέλισσες τα λατρεύουν. Το φυτό αναδίδει έντονη αρωματική οσμή.
Ιστορικά στοιχεία
Είναι φυτό γνωστό από την αρχαιότητα. Το καλλιεργούσαν την εποχή του Πλίνιου (23-79μ.Χ.). Το χρησιμοποιούσαν για τον πονόλαιμο και ως αφροδισιακό.
Στο φυτό αυτό κατά τον Γεννάδιον (Φυτ. Λεξ. Σελ 614) πρέπει να αναφέρεται η Πανάκεια ή Πάνακες του Διοσκουρίδου, ο οποίος λέγει ότι «φύεται το πλείστον εις Λιγυρίας εν τω καλουμένω Απεννίνω».
Στη λαϊκή ιατρική θεωρούσαν ότι προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες σε περίπτωση ανωμαλίας του αίματος και το πρήξιμο του ήπατος και της σπλήνας. Επίσης πίστευαν ότι ένα ποτήρι βραστάρι όταν ληφθεί μία ώρα πριν επαναληφθεί η κρίση καταπολεμά επιτυχώς τους διαλείποντες πυρετούς.
Επιπλέον του απέδιδαν ότι προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στην καταστολή του υγρού άσθματος, την αφωνία και τον χρόνιο πνευμονικό κάταρρο.
Ο Κούλπεπερ θεωρούσε ότι θεραπευτικά, οι σπόροι είχαν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από τη ρίζα του φυτού.
Ο Γκέραρντ θεωρούσε το βότανο σχεδόν πανάκεια για κάθε ασθένεια. Το χρησιμοποιούσε σε ίκτερο, κολικούς, πυρετούς και σε κάθε λοιμώδη διαταραχή. Το φυτό ο Χέλδράϊχ το ονόμασε εκφυσητικό, διότι έχει την ιδιότητα εκτός από τα άλλα του προτερήματα να απαλλάσσει τα έντερα από τα αέρια.
Συστατικά – χαρακτήρας
Η ρίζα του φυτού είναι αρτυματική, αρωματική και φαρμακευτική. Το αιθέριο έλαιο του φυτού περιέχει βουτυλφθαλιδίνη, ουμπελλιφερόνη και βεργαπτένιο, διάφορα οξέα, ρητίνη και σάκχαρα.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει Ιούλιο και Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα αέρια μέρη και η ρίζα.
Οι ρίζες συλλέγονται από φυτά 3 έως 4 ετών Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Τα φύλλα συλλέγονται πριν το φυτό ανθίσει και αποστάζονται για την παραγωγή αιθέριου ελαίου ή αποξεραίνονται για μελλοντική χρήση. Οι σπόροι συλλέγονται μόλις αρχίσουν να μαυρίζουν. Το φυτό πεθαίνει κατά τη διάρκεια του χειμώνα για να επανεμφανισθεί και πάλι την άνοιξη.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Ρίζα, φύλλα και σπόροι δρουν ως διεγερτικά της χώνεψης, αντισπασμωδικά, αποχρεμπτικά, διουρητικά και αντιφυσώδη. Είναι βότανο που τονώνει το πεπτικό και το αναπνευστικό σύστημα.
Το έγχυμα σπόρων, φύλλων και ιδίως της ρίζας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως διουρητικό για την ανακούφιση των προβλημάτων από τους ρευματισμούς και την ούρηση. Το βότανο ανοίγει την όρεξη, βοηθά την πέψη και αποτρέπει τη δημιουργία αερίων. Δρα θετικά σε κολικούς και βρογχίτιδα. Η ξερή ρίζα χρησιμοποιείται στη σύνθεση διουρητικών ζεστών ποτών. Το ψήσιμο όμως μειώνει πολύ την αποτελεσματικότητά της.
Επίσης χρησιμοποιείται το βότανο σαν αποχρεμπτικό και εμμηναγωγό.
Εξωτερικά, η ρίζα χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του πονόλαιμου και σε αφθώδη έλκη.
Το αιθέριο έλαιο από τους σπόρους χρησιμοποιείται στην αρωματοθεραπεία για να αφαιρέσει φακίδες και κηλίδες από το πρόσωπο.
Παρασκευή και δοσολογία
Το βραστάρι του γίνεται με ένα κουταλάκι του τσαγιού ξηρό βότανο σε ένα φλιτζάνι νερό. Πίνουμε τρία φλιτζάνια την ημέρα.
Για εξωτερική χρήση (πλύσιμο αποστημάτων) βράζουμε 50 γραμμάρια ρίζας σε 5 λίτρα νερού.
Προφυλάξεις
Το πτητικό έλαιο είναι ερεθιστικό. Αντενδείκνυται σε περιπτώσεις νεφρικής ανεπάρκειας ή φλεγμονής του ουροποιητικού συστήματος.
Δεν χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Υ.Σ.: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr
