• -“Θράσος ή Αλήθεια;”
(δίλημμα εκλογών που θέτει ο ΣΥΡΙΖΑ
εναντίον της ΝΔ)
– “Αλήθεια και Ευθύνη!”
(η απάντηση της ΝΔ)
Ο ΣΥΝΤΟΜΟΣ προεκλογικός αγώνας ξαναφέρνει στο προσκήνιο την αιώνια διαμάχη ανάμεσα στις λέξεις και σ’ αυτό που το σώμα αποκαλύπτει.
ΤΟ ΣΩΜΑ αποδεικνύεται ειλικρινέστερο από τα λεγόμενά μας. Σύμφωνα με Ψυχολόγους και Επικοινωνιολόγους, η λεκτική επικοινωνία βαραίνει ελάχιστα στη ζυγαριά των κοινωνικών σχέσεων (μόλις το 7%). Το υπόλοιπο 93% το αναλαμβάνει το σώμα!
ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ που δεν γνωρίζουν τη “γλώσσα” του σώματος προσφεύγουν σε ειδικούς που τους τη μαθαίνουν, με το αζημίωτο φυσικά. Οι ηθοποιοί και κυρίως οι χορευτές, χειρίζονται το σώμα τους, σαν δεύτερη φύση. Όσοι ασχολούνται με τις πωλήσεις προϊόντων (marketing) ή και με τη διαχείριση “ανθρωπίνων πόρων”, ενστερνίζονται με πάθος τις ερμηνείες της “χρήσης” του σώματος. Τόσο για την προώθηση ενός προϊόντος, όσο και για τον επαγγελματικό προσανατολισμό των νέων.
ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ, ειδικά οι ασχολούμενοι με μικρές ηλικίες, χρησιμοποιούν τη γλώσσα του σώματος, για την ευκολότερη “επαφή” με τους μαθητές: χορός, μορφασμοί προσώπου, κινήσεις δακτύλων και χεριών, σώματος και ποδιών, αφηγούνται περισσότερα από τις λέξεις. Είναι επίσης γνωστό, από παιδαγωγικής άποψης, πόσο εύκολα ένας ψευδόμενος ή παραβατικός μαθητής “προδίδεται” από τη στάση του σώματος, ή τις εκφράσεις του προσώπου του! Αλλά και πόσο εύκολα “χάνει τα λόγια του” πέφτοντας σε αντιφάσεις.
ΟΛΟΙ μας χρησιμοποιούμε καθημερινά τη γλώσσα του σώματος, συνειδητά ή ασυνείδητα. Έτσι, ο τρόπος που τοποθετούμε τα χέρια όταν μιλάμε, ή τα πόδια όταν καθόμαστε, η χειραψία και ο τόνος της φωνής μας όταν συναντιόμαστε με γνωστούς ή αγνώστους, μια απότομη κίνηση του σώματος προς τα εμπρός ή πίσω, ένα βλέμμα ή ένα χαμόγελο, μια υβριστική ή περιφρονητική κίνηση, με τα δάκτυλα ή την παλάμη μας…, όλα είναι ικανά να αποκαλύψουν πολύ περισσότερα για το χαρακτήρα και τις προθέσεις μας απ’ ό,τι ατέλειωτες ώρες συζήτησης. «Υπάρχουν μικρές κινήσεις, που επιφανειακά φαίνεται πως δε συσχετίζονται, και που στην πραγματικότητα εκφράζουν με ακρίβεια την ψυχική κατάσταση της στιγμής», εξηγούν ειδικοί ψυχολόγοι. Ακόμη και στο κινητό, όταν μιλάμε, δεν παραλείπουμε να κάνουμε “συνοδευτικές” κινήσεις του σώματος ή γκριμάτσες του προσώπου. Που υπό άλλες συνθήκες θα ερμηνεύονταν ως παράλογες, ακατανόητες ή και αστείες.
…ΣΤΗΝ πολιτική πιο παλιά, όταν στα μπαλκόνια και τις πλατείες διεξαγόταν η μεγάλη “κόντρα” μεταξύ των τότε “εραστών” της εξουσίας, λέξεις και σώμα είχαν το ίδιο βάρος! Ποιος λησμονεί το ευθυτενές του “γέρου της Δημοκρατίας” (του Γεωργίου Παπανδρέου), με την απαράμιλλη ευφράδεια λόγου και τον “ανένδοτό” του; Το αρρενωπό του Κ. Καραμανλή (του πρεσβύτερου), με το “ανήκομεν εις την Δύσιν”; Το ατημέλητο του Ανδρέα με το ζιβάγκο, την πίπα και την “Αλλαγή”; Το σωματικά άβολο του Κ. Σημίτη, με τον “εκσυγχρονισμό” του; Το ανοικονόμητο του Κ. Καραμανλή (του μικρού), με την “επανίδρυση του κράτους”; Ποιος παραβλέπει σήμερα το άγαρμπο στις κινήσεις του Αντ. Σαμαρά και το βραχνό και πάντα θυμωμένο ύφος στην ομιλία του; Ή, το νεανικό και ωραιοπαθές του Τσίπρα, με ένα λόγο που έχει πολλά παλιά στοιχεία του Ανδρέα;
ΣΙΓΟΥΡΑ, ένας έμπειρος πολιτικός που γνωρίζει να διαχειρίζεται τις κινήσεις του σώματός του όσο και τις εκφερόμενες λέξεις, έχει πάντα επιτυχίες. Βέβαια, στην εποχή μας, με την αποθέωση της τηλεοπτικής “σενιαρισμένης” εικόνας των πολιτικών στα ΜΜΕ, αλλά και την άνεση των αντιρρήσεων (ή και ύβρεων) στο διαδίκτυο, οι λεκτικοί διαξιφισμοί δεν χάνουν την αξία τους. Τελικά είναι αυτοί που πείθουν.
ΕΣΤΩ κι αν ο πολιτικός λόγος χρησιμοποιεί την παλιά φρασεολογία με νέους ανανεωμένους όρους (φόβος/ελπίδα, συντήρηση/ρήξη, παλιό/νέο, οργή/έξοδος απ’ το ευρώ, κ.λπ.), οι λέξεις του παραμένουν κενές περιεχομένου: η πραγματικότητα με τη δεινή κρίση που μαστίζει για 6η χρονιά τη χώρα μας διαψεύδει κάθε ωραιοποιημένο πρόγραμμα “λύτρωσης”, κάθε επένδυση στην ελπίδα. Οποθενδήποτε κι αν προέρχεται ένας τέτοιος λόγος.
Ο ΛΑΟΣ, από την πλευρά του, δεν έχει λέξεις για να διαμαρτυρηθεί ή να επιβάλλει τις απόψεις του: έχει τους αγώνες του, τους δρόμους και τις πλατείες για να εκφρασθεί. Έχει τη δράση, το “πεζοδρόμιο” για να ακουσθεί. Οι πολιτικοί έχουν τις λέξεις. Που τις παραμορφώνουν κατά το δοκούν για να δικαιολογήσουν υπαναχωρήσεις, μεταπηδήσεις, αναπροσαρμογές ή αφαιρέσεις νομοσχεδίων, πολιτικές αποφάσεις κ.λπ.
ΠΟΣΟ απαραίτητες όμως είναι οι λέξεις σε μια επικοινωνία; Όχι πολύ. Το διαπιστώνουμε στις καθημερινές “πολιτικές” εκπομπές, με τα “παράθυρα” και τους πανελίστες. Ιδιαίτερα για τους παλαιοπολιτικούς μας, η σημασία των λέξεών τους αλλοιώνεται ευκολότερα, αφού τους δίνουν άλλη χροιά μη πιστεύοντας σ’ αυτές (1). Τις χρησιμοποιούν ως δολώματα για ψηφοθηρία. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι «αυτό που λένε οι λέξεις δεν έχει διάρκεια, οι λέξεις έχουν διάρκεια· γιατί οι λέξεις μένουν πάντα ίδιες, ενώ αυτό που λένε δεν είναι ποτέ το ίδιο» (2)
ΓΕΝΙΚΑ οι άνθρωποι κρίνουν πιο πολύ το τι βλέπουν στους πολιτικούς και λιγότερο τις πράξεις τους. Κι αυτό, επειδή όλοι μας βλέπουμε κι ακούμε το ίδιο πράγμα (στην τηλεόραση ή στις συγκεντρώσεις), αλλά λίγοι αντιλαμβανόμαστε την ουσία αυτού που βλέπουμε ή ακούμε. Κι ακόμη πιο λίγοι, είμαστε σε θέση να ερμηνεύσουμε αυτό που βλέπουμε. Στους πολιτικούς, ο καθένας μας βλέπει το “φαίνεσθαι”. Όχι το “είναι” που συνήθως μας προκύπτει μετεκλογικά.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Γενική πεποίθηση: «Σημασία δεν έχει τι λες, αλλά πώς το λες».
-(2) Antonio Porchia, Αργεντινός ποιητής ιταλικής καταγωγής, 1866-1966, στο «Voces» (=Φωνές).
