Οι Έλληνες χριστιανοί έπεφταν καθημερινά θύματα της κάθε είδους εκμετάλλευσης από τους Τούρκους μουσουλμάνους κατακτητές και όσους τους αβάνταραν. Ξεσηκώθηκαν, λοιπόν, πολλές φορές για ν’ αποτινάξουν τον οθωμανικό ζυγό και να αποκαταστήσουν τις περισσότερο πληγείσες χαμηλές κοινωνικές τάξεις.
Όπως όλοι ξέρουμε, η σπουδαιότερη, ίσως επειδή εστάθη και η αποτελεσματικότερη για σημαντικό μέρος του Ελληνισμού, εξέγερση ήταν στα 1821. Η με πολλές θυσίες Επανάσταση και ο με άφθονο αίμα πατρωτών Αγώνας μετά από οχτώ περίπου χρόνια, το 1829, έφεραν στο προσκήνιο ένα ελεύθερο από τον Σουλτάνο και τύποις αυτόνομο, αφού εξαρτιόταν εν πολλοίς από τους Ευρωπαίους “φίλους”, ελληνικό κράτος. Βέβαια, δεν έλειψαν και όσοι, προς ίδιον συμφέρον, καπηλεύτηκαν εντός συνόρων τη θυσία των πολλών για την ελευθερία και την ανεξαρτησία.
Δεν ξέρω να σας γράψω με σιγουριά πόσοι από τους Έλληνες αγωνιστές του 1821, απ’ όσους δηλαδή πολέμησαν άδολα και ανιδιοτελώς για την πατρίδα και τα ιδανικά της, ήξεραν τους αρχαίους μας κλασικούς συγγραφείς. Παρολαυτά, επειδή πιστεύω ότι οι ιδέες και οι αξίες των αρχαίων, διαμέσου του Νεοελληνικού και του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού είχαν έρθει και στο σκλαβωμένο Ελληνισμό στον 18ο και 19ο αιώνα, σκέφτηκα στο παρόν σημείωμα ν’ αφιερώσω από την Αρχαιοελληνική Γραμματεία δύο αποσπάσματα στους φανερούς και στους αφανείς ήρωες του 1821.
Συγκεκριμένα, ας ξεκινήσω με ένα απόσπασμα από τον Επιτάφιο που βάζει ο πασίγνωστος Αθηναίος ιστορικός Θουκυδίδης στον Περικλή, τον αρχηγέτη της Αθηναϊκής Ηγεμονίας, για τους πρώτους συμπατριώτες του νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου (431 π.Χ.): “[… ] λαχταρώντας περισσότερο απ’ ολ’ αυτά να εκδικηθούν τον εχτρό, και πιστεύοντας πως απ’ όλους τους κιντύνους τούτος είναι ο πιο ωραίος τα παράτησαν όλα κι όρμησαν ν’ αντικρύσουν τον εχτρό, ελπίζοντας μόνο από το αβέβαιο μέλλον τη νίκη και την επιτυχία τους, αλλ’ αξιώνοντας να στηριχτούνε μόνο στον εαυτό τους απάνω στην πράξη που έβλεπαν κι όλας μπροστά τους· κι απάνω στη μάχη, πιστεύοντας πως χρέος έχουν κάλλιο να χαθούν παρά να σωθούν υποχωρώντας, ξέφυγαν τη ντροπή της κατηγόριας, κι ανεβάσταξαν την πράξη τους με τη ζωή τους, και σε μια σύντομη συντυχιά στην υψηλότερη κορφή, όπου προσδοκούσαν τη δόξα μάλλον παρά το φόβο, έδωσαν τη ζωή τους [ μετάφραση Έλλη Λαμπρίδη, Θουκυδίδη “Ιστορία”, Βιβλίο 2, κεφάλαιο 42]”.
Το δεύτερο επιλεγμένο απόσπασμα προέρχεται από τον Αθηναίο ρήτορα του 4ου αιώνα Υπερείδη στον επιτάφιο λόγο του (παράγραφοι 41 – 42) για συμπατριώτες του που είχαν βρει στον πόλεμο κατά των Μακεδόνων ηρωικό θάνατο. Η μετάφραση είναι του Τυφλόπουλου: “[…] Πρέπει, όμως, να φανούμε θαρραλέοι και να διώχνουμε τη λύπη όσο το δυνατόν, και να μην θυμόμαστε μόνο τον θάνατο των νεκρών αλλά και την αρετή που μας άφησαν κληρονομιά. Aν ο θάνατός τους αξίζει, βέβαια, τον θρήνο, τα κατορθώματά τους απαιτούν μεγάλους επαίνους. Παρότι δεν γέρασαν, όπως αναλογεί σε κάθε θνητό, απέκτησαν ωστόσο αγέραστη δόξα και απόλυτη μακαριότητα. Kαι όσοι πέθαναν άκληροι, θα έχουν για παιδιά τους τους επαίνους των Eλλήνων.[…]”…
Έχοντας, λοιπόν, στο νου μας την ηρωική θυσία των Ελλήνων στο 1821, τα διδάγματα που σχετίζονται με αυτήν, τα πολιτικά λάθη και τα συμφέροντα που οδήγησαν κάποιους στη συνεργασία με τους δυνάστες αφενός και αφετέρου στους παραλίγο ολέθριους για την Επανάσταση εμφυλίους πολέμους και τις επεμβάσεις του ξένου παράγοντα στην εξέλιξη του Αγώνα, ας σκύψουμε, όπως θα έλεγε και ο πατέρας μου, όλοι μας με τον αρμόζοντα σεβασμό το κεφάλι στη μνήμη όλων όσοι έδωσαν τη ζωή τους στους εθνικοαπελευθερωτικούς και τους κοινωνικούς αγώνες του Ελληνισμού ώστε να (λέμε ότι) είμαστε εμείς, οι έκγονοί τους, σήμερα ελεύθεροι. Κι ας έχουμε τις αξίες και τις αρχές τους και τους ίδιους ως φωτεινά παραδείγματα προς μίμηση πάντα, ιδίως δε στους σκοτεινούς καιρούς μας…
