Ούτε σπίτια, ούτε καλύβια, ούτε τσαντίρια στο μεγάλο αφεντοπάλατο της πλάσης μια
μονάκριβη σκεπή μου ο ουρανός!
(Κωστής Παλαμάς, Απόσπασμα από το Δωδεκάλογο του Γύφτου)
Θυμός, οργισμένες διαμαρτυρίες και γενικός ξεσηκωμός στις τάξεις των Ρομά της χώρας μας τούτες τις μέρες, με αφορμή το σοβαρότατο τραυματισμό του δεκαεξάχρονου Κώστα Φραγκούλη στη Θεσσαλονίκη από τα πυρά του αστυνομικού. Ένα τραγικό γεγονός που ενώνει σφιχτά τους τσιγγάνους και τους κάνει μια γροθιά, γιατί σχετίζεται με τη ζωή, αλλοίμονο, ενός νέου ανθρώπου! Και ας τους έχουμε δει σε άλλες περιπτώσεις να έχουν διαφορές μεταξύ τους.
Μια οργή επαναλαμβανόμενη ωστόσο, με βαθύτερα αίτια που σιγοβράζει και έρχεται στην επιφάνεια, κάθε φορά που δίνεται κάποια σοβαρή αφορμή τα τελευταία χρόνια, με παρόμοια ανθρώπινα τραγικά περιστατικά να φέρνουν στα όρια της αυτήν την πολυπληθή και ταυτόχρονα ευπαθή κατηγορία πολιτών της χώρας μας.
ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΑΛΥΤΑ ΘΕΜΑΤΑ
Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης οι Ρομά στην Ελλάδα είναι 175.000, με επιφύλαξη, βέβαια, ως προς τον ακριβή αριθμό τους, αφού τα απογραφικά δεδομένα δεν είναι εύκολο να συλλεχθούν με ακρίβεια στην περίπτωση αυτή. Πρόκειται, λοιπόν για μια πολυπληθή κατηγορία Ελλήνων πολιτών που με βάση το Σύνταγμα της χώρας μας έχουν ισότιμα κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά και πολιτικά δικαιώματα με τους υπόλοιπους Έλληνες.
Από την άλλη οι Ρομά ( στον ενικό αριθμό Ρομ), γνωστοί και ως Τσιγγάνοι, προσφέρουν στην πατρίδα μας, υπηρετούν στο στρατό και διεκδικούν δικαιώματα, αλλά και λύσεις εδώ και χρόνια στα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Και είναι πολλά και δυσεπίλυτα τα προβλήματα τους με βασικότερο τη δυσκολία της κοινωνικής ένταξης και ενσωμάτωσής τους, λόγω των αρνητικών διαμορφωμένων πολλές φορές στερεοτύπων και προκαταλήψεων σε βάρος τους, γεγονός που ανιχνεύεται και στις αναπαραστάσεις που έχουν και οι ίδιοι για τον εαυτό τους.
Χαρακτηριστικό είναι ακόμα ότι η τελευταία καταγραφή από τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας εντοπίζει 117. 495 χιλιάδες Ρομά σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας και εξαθλίωσης. Ξεχωρίζει το οικιστικό πρόβλημα, καθώς μια μεγάλη μερίδα αυτών ζουν σε χωροταξική απομόνωση σε παράνομους αυτοσχέδιους καταυλισμούς στα όρια των Δήμων που σε κάποιες περιπτώσεις γίνονται εστίες μόλυνσης και παραβατικότητας κάτω από άθλιες συνθήκες υδροδότησης, ηλεκτροδότησης, αποχέτευσης και πρόσβασης στις αστικές συγκοινωνίες.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο νομαδικός τρόπος ζωής των τσιγγάνων εκπίπτει με την πάροδο του χρόνου, αφού ήδη το 50% περίπου του πληθυσμού τους ζει πάνω από 20 χρόνια στον ίδιο τόπο.
Σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζουν, επίσης και οι περιφερόμενοι σκηνίτες Ρομά, που δεν ζουν πια σε σκηνές, αλλά στα αυτοκίνητα τους, με κυριότερο εμπόδιο τη φοίτηση των παιδιών τους σε ένα σχολείο, για όσους, βέβαια από τους ίδιους το εκλαμβάνουν ως πρόβλημα στην καθημερινότητά τους.
Σύμφωνα μάλιστα, με έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) το 43% των παιδιών Ρομά δεν φοιτούν στην υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση με τα κορίτσια να πλήττονται περισσότερο από τη μαθητική διαρροή, ως θύματα πρόωρων προσχεδιασμένων γάμων σε παιδική σχεδόν ηλικία. Είναι χαρακτηριστικό επίσης ότι πολλοί γονείς δεν διαθέτουν τα απαραίτητα δικαιολογητικά, ακόμα και τη ληξιαρχική πράξη γέννησης για την εγγραφή των παιδιών τους στο σχολείο.
Βέβαια υπάρχουν και οι εξαιρέσεις νέων κυρίως Ρομά που κατόρθωσαν, όχι μόνο να σπουδάσουν, αλλά και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο με σεβασμό πάντοτε στην κουλτούρα της φυλής τους. Αυτή την κουλτούρα προσπαθούν να τη διαφυλάξουν μέσα από τη συμμετοχή τους στα κέντρα λήψης των αποφάσεων που έχουν κλειστές τις πόρτες στην ουσία για τους Ρομά, αφού το κράτος τους θυμάται κυρίως σε προεκλογικές περιόδους.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΛΥΣΕΙΣ
Και έχουν διαχρονική ευθύνη εδώ τα κόμματα και η Ελληνική πολιτεία, που πρέπει να έχουν συνέχεια στην ατζέντα τους το θέμα αυτό και όχι σποραδικά και ευκαιριακά, γιατί έχουν χαθεί στο παρελθόν πολύτιμα κοντύλια της ευρωπαϊκής ένωσης που αφορούν την κοινωνική ένταξη των Ρομά και το οικιστικό τους πρόβλημα.
Άργησαν επίσης πολύ η Ελληνική Πολιτεία και οι αρμόδιοι φορείς , παρά τη συνταγματική τους υποχρέωση, να ασχοληθούν με αυτή την ευάλωτη πληθυσμιακή κατηγορία των Ελλήνων πολιτών.
Αρκεί να αναφερθεί ότι μόλις το 1996 καταρτίστηκε μετά από πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης επίσημο κρατικό πρόγραμμα αντιμετώπισης των προβλημάτων τους, ως εξέλιξη των προγραμμάτων της Γενικής Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης που υλοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1980 και στόχευαν κυρίως στο αλφαβητισμό τους.
Σε πολλές περιπτώσεις επίσης δόθηκαν χρήματα από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους που δεν άλλαξαν την εικόνα τους, λόγω του αποσπασματικού σχεδιασμού των δράσεων αυτών, της έλλειψης συντονισμού μεταξύ των συναρμοδίων Υπουργείων και φορέων και της μη συμμετοχής των Ρομά στα κέντρα διαβούλευσης.
Χαρακτηριστική είναι και η έλλειψη συνεννόησης μεταξύ Δήμων και Περιφερειών στο θέμα αυτό, καθώς πολλοί Δήμοι δεν ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα των αρμοδίων υπουργείων για την κατάρτιση ολιστικών σχεδίων δράσης που σχετίζονται με την αστεγία, την κοινωνική ένταξη, την υγεία και την εκπαίδευση της ευπαθούς αυτής πληθυσμιακής κατηγορίας.
Στο νομό μας για παράδειγμα δεν έχει προχωρήσει το στεγαστικό θέμα, ενώ πρέπει να ομολογήσουμε ότι γίνονται προσπάθειες που αφορούν στη διευκόλυνση των συναλλαγών τους με τις υπηρεσίες, τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους , την υγεία τους και την εκπαίδευση τους μέσω το Κέντρου Κοινότητας του Δήμου Χανίων, στον οποίο ζουν περίπου εξήντα πέντε οικογένειες σε δύο καταυλισμούς σε παραπήγματα και σε σπίτια διάσπαρτα σε αυτόν, χωρίς μισθωτήρια.
ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ
Με δεδομένο λοιπόν ότι λόγω των ακραίων οικονομικών συνθηκών που επικρατούν πια στη νεοελληνική κοινωνία οι αναλφάβητοι και ανειδίκευτοι Ρομά θα περιθωριοποιηθούν ακόμα περισσότερο με απρόβλεπτα αποτελέσματα, θα πρέπει άμεσα να ληφθούν μέτρα.
Το κράτος κατανοώντας τις ιδιαιτερότητες τους δεν έχει περιθώρια να περιμένει χωρίς ουσιαστικό σχεδιασμό και δράσεις που θα συντελέσουν στην κοινωνική τους ένταξη προς όφελος των ιδίων και της κοινωνίας συνολικά.
Ευτυχής συγκυρία αποτελεί επίσης το γεγονός ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει καταρτισθεί σχέδιο για τη στήριξη των Ρομά στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την περίοδο 2020-2030 που δίνει δυνατότητες σε αυτή την κατεύθυνση.
Σε κάθε περίπτωση επίσης η εκπαίδευση της νέας γενιάς των Ρομά είναι η λύση που θα ανοίξει τις πόρτες της κοινωνικής ενσωμάτωσης της περιθωριοποιημένης αυτής ομάδας, που είναι μύθος η αντίληψη ότι η ίδια δεν επιθυμεί αυτήν.
Τα ΜΜΕ από την άλλη που εστιάζονται κυρίως σε θέματα παραβατικότητας των Ρομά, καιρός είναι να προβάλλουν και τις καλές πλευρές αυτών των ανθρώπων, όπως την πολιτιστική τους ταυτότητα, την πίστη τους στο θεσμό της οικογένειας, τα ήθη, τα έθιμα τους και τη μητρική τους γλώσσα, τη Ρομανί με τις πολλές διαλέκτους της, ως θεμελιώδες στοιχείο της πολιτισμικής τους ταυτότητας, που δεν είναι γραπτή, αλλά παραδίδεται από γενιά σε γενιά.
*Οι φωτογραφίες είναι από το διαδίκτυο
* Τώρα που στέλνω αυτό το σημείωμα ο Κώστας δεν ζει πια… και όλες οι μάνες του κόσμου πονάνε το ίδιο δυνατά.
* Η Μαρία Μαράκη είναι Φιλόλογος,
ΜΔΕ στην Εκπαίδευση Ενηλίκων
