»… αφιερωµένες στη φύση, το νερό αλλά κυρίως σ’ εµάς
Από σηµειώσεις του Πλίνιου που συνόδευε ρωµαϊκές Γαλέρες στην Κρήτη, είναι γνωστό ότι την Κρήτη τη µύριζες µπλια µακριά από τα πολλά πεύκα και κυπαρίσσια, πριν από τα πλοία δεις τις κορυφές των βουνών. Είναι επίσης γνωστή µια τεράστια πυρκαγιά που αναζωπυρούµενη κράτησε δυο χρόνια κατακαίγοντας όλα τα παλαιά δέντρα σε Λευκά Όρη και Ψηλορείτη. Αναφέροντας και λίγο το συστηµατικό κάψιµο των κρησφύγετων. Επίσης κακό, αλλά µικρότερο ρόλο έπαιξε η πώληση ξύλων και η παραγωγή κάρβουνων.
Για πολλά καλοκαίρια -πριν περίπου 75 χρόνια- συνεργεία κυρίως από Ικαρία, έκοψαν εκατοντάδες δέντρα σε µικρές κοιλάδες και ποτάµια, πληρώνοντας ψίχουλα στις εκάστοτε κοινότητες. Όµοια καταστροφή µε τις βελανιδιές. ∆όθηκε η πληροφορία ότι ο δάκος διαχειµάζει στον φλοιό της βελανιδιάς. Ελάχιστες επιβίωσαν κυρίως επειδή τα βελανίδια είναι σπουδαία ζωοτροφή. Βέβαια ακολούθησε ή µάλλον συνεχίστηκε η υπερβόσκηση και βέβαια οι πυρκαγιές, τυχαίες ή ηθεληµένες. Το αποτέλεσµα είναι να υπολογίζεται η έκταση δασών στην Κρήτη στο 20% περίπου της επιφάνειας. ∆ηλαδή όλα τα δάση χωρούν χοντρικά σε περίπου µια επαρχία π.χ. την Κίσσαµο. Είναι λοιπόν φυσικό το νερό σιγά σιγά και απ’ αυτούς τους λόγους να µειώνεται. Εδώ δεν πρέπει να ξεχνούµε ότι Κρήτη και Γαύδος είναι οι νοτιότερες περιοχές της Ευρώπης. Ακόµα και η γειτνίαση της Σαχάρας παίζει σίγουρα ένα σηµαντικό αρνητικό ρόλο.
∆εν είναι βέβαια µόνο οι λίγες βροχές αλλά συνολικά η αλλαγή του κλίµατος. Και µάλλον µεγαλύτεροι ρυπαντές υπάρχουν περισσότερο αλλού, σε βαριές βιοµηχανίες, κατανάλωση ορυκτών καυσίµων, µεγάλες πόλεις, πόλεµοι κλπ.
Αλλά! Αλλά και εάν η Κρήτη ήταν όλος ο κόσµος, µάλλον δεν θα ‘ταν βιώσιµος, λαµβάνοντας υπ’ όψιν και τις υπάρχουσες τάσεις. Η µαντινάδα: «Μαζί µου παίρνω φεύγοντας/ χώµα απ’ τον Ψηλορείτη,/ να το σκορπίσω να γενεί/ όλος ο κόσµος Κρήτη», έχει βέβαια άλλη έννοια, όχι οικολογική.
Μάλλον και κυρίως είναι θέµα συνείδησης και νοοτροπίας. Των αρχών βεβαίως αλλά περισσότερο του κόσµου, γιατί απ’ εκεί κυρίως µπορούν να προέλθουν οι απαραίτητες ιδέες και στάσεις ζωής για να λύσει προς το καλύτερο. Είναι γνωστό το πρόβληµα που προέκυψε από την συσσώρευση από κλαριά και φύλλα στους δρόµους µετά από την υποχρεωτική οδηγία για καθαρισµό οικοπέδων κλπ. ∆εν υπήρχαν καλύτερες λύσεις; Σωστότερο π.χ. ίσως θα ‘ταν οι ∆ήµοι και (ή) οι Συνεταιρισµοί µε υποχρεωτικό νόµο σε όλη την χώρα ν’ αγοράσουν θρυµµατιστικά µηχανήµατα να θρυµµατίζουν όλα αυτά όπως και τα κλαδιά από το κλάδεµα της ελιάς. Τέτοια προγράµµατα επιδοτούνται σίγουρα και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το περιβάλλον είναι ενιαίο και η προστασία δεν ενδιαφέρει πού πραγµατοποιείται. Μια γνωστή µου απ’ ένα χωριό, µου έλεγε πέρυσι ότι µετά το κλάδεµα απασχολούσε δύο Αλβανούς 10 ηµέρες, για να κάψει τα κλαδιά από τις ελιές!
Σιγά βρε παιδιά, εδώ δεν θα µας φάνε λάχανο, θα φάµε εµείς τους εαυτούς µας!
Το έγκληµα εδώ είναι διπλό. Αφενός το καυσαέριο και απ’ την άλλη η απώλεια του θρυµµατισµένου οργανικού υλικού που χρειάζεται το έδαφος. Έδαφος χωρίς οργανικές ουσίες στην επιφάνεια του, καθίσταται σιγά – σιγά άγονο. Και οι αγρότες το τόνισαν αυτό πριν υπάρξουν τα δίκτυα ελαιοσυλλογής. Με την αλάνθαστη διαίσθηση τους και την στενή επαφή τους µε την γη.
Πριν λοιπόν επικρατήσουν τα δίκτυα συλλογής ελαιοκάρπου πάρα πολλοί αγρότες σκούπιζαν τις ελιές -µαζί φυσικά µε φύλλα και λίγο χώµα- τις οποίες έπλεναν µετά σε δεξαµενές νερού ή σε ρυάκια. Η σκέψη λοιπόν που επικράτησε ήταν ότι αν αυτό συνεχιστεί, το έδαφος χάνοντας τα φύλλα από τις ελιές και λίγο επιφανειακό χώµα (µαύρο) θα χάσει σιγά σιγά και την ευφορία του. Όµοιο δεν συµβαίνει και τώρα; Έχοντας η επιφάνεια του εδάφους οργανικές ουσίες -όπως π.χ. τα δάση- εκεί εργάζονται µικροοργανισµοί· σκουλήκια κλπ., δηµιουργώντας τροφή για τα δέντρα, κανάλια σε βάθος, το νερό εισέρχεται εύκολα στο χώµα, η εξάτµιση του νερού παρεµποδίζεται κτλ. κτλ.
Σίγουρα γράφονται πολλά άρθρα τον τελευταίο καιρό. Αλλά αυτά µόνα τους, όπως και οι ανάλογες συσκέψεις ίσως δεν αρκούν. Πρέπει παράλληλα να συλλεχθούν και αξιοποιηθούν προτάσεις δράσεων απ’ όλους τους πολίτες. Γιατί όπως λένε και οι Φιλόσοφοι: Η σπουδαιότερη στιγµή είναι η παρούσα, ο σπουδαιότερο άνθρωπος (για σένα) είναι ο διπλανός σου τώρα, η σπουδαιότερη πράξη είναι η αγάπη. Σαφώς δηλαδή την αγάπη µας προς την φύση πρέπει να την εκφράσουµε µε πράξεις. Στην συλλογή προτάσεων θα µπορούσαν ίσως να συµβάλλουν α αγαπητά µας «Χ.Ν.». ∆εν χρειάζονται προτάσεις, ξέρουν πώς να το οργανώσουν.
Αναφέρω ενδεικτικά λίγες προτάσεις σαν αρχή:
– Αγορά επαρκών θρυµµατιστικών από ∆ήµους (ή) και Συνεταιρισµούς. Με επιδότηση; Ίσως από την Ε.Ε.;
– Απαγόρευση καύσης όλο τον χρόνο! Όλη η επιφάνεια της Κρήτης υποφέρει από έλλειψη οργανικής ύλης.
– Απαγόρευση τσιµεντόστρωσης ή ασφαλτόστρωσης επιφανειών όταν δεν υπάρχει απόλυτη ανάγκη. Εν ανάγκη υπάρχει κάτι σαν πυρόλιθος που απορροφά και διοχετεύει το νερό στο έδαφος.
– Και µια πρόταση που απευθύνεται περισσότερο στην συνείδηση του κόσµου. Περιορισµός (ή όχι σπατάλη) στο κρέας. Γιατί τα πολλά κοπάδια εκτός από τα πολλά κοινωνικά προβλήµατα (της αδεσποτίας κλπ.) κοντεύει να φάνε και τις πέτρες.
Θα προσπαθήσω να επανέλθω υπογραµµίζοντας µερικά σηµεία ακόµα. Και απευθύνοµαι στον κάθε ένα που έχει να πει έστω και µία πρόταση (µέσω των “Χ.Ν.”) να το κάνει. Μόνο µια συλλογική προσπάθεια µπορεί ίσως να βοηθήσει ουσιαστικά. Η λέξη λειψυδρία ακούγεται σχεδόν καθησυχαστικά µπροστά στο τεράστιο πρόβληµα που υπάρχει. Όχι µόνο µειωµένες σοδειές, µικροκαρπία κλπ. Με βάση το Ακρωτήρι Χανίων -που µένω- τα χρόνια 2023-2024 έβρεξε ουσιαστικά µόνο δυο φορές. Η µία βροχή ήταν καλή η άλλη σύντοµη και απότοµη και το νερό έφυγε.
Όλες τις άλλες φορές -και παρά τις ανακοινώσεις για κακοκαιρία κλπ., η βροχή ήταν τόσο µηδαµινή που ποτέ το νερό δεν κατέβηκε στην γη, πάνω από δύο πόντους. Συγχρόνως επικρατούσαν συνήθως παρατεταµένοι άνεµοι που στέγνωναν υπάρχουσα υγρασία σε δέντρα και έδαφος, µάλλον περισσότερο απ’ ότι έφερνε η βροχή. Η γη λοιπόν είναι στεγνή και δεν µπορούµε να αναµένουµε τελείως υγιή δέντρα και καλές σοδειές. Θα προσπαθήσω να επανέλθω λίγο διευρύνοντας και συµπληρώνοντας το ένα ή το άλλο.
Πιο σπουδαίο όµως θα ‘ταν τα «Χ.ν.» να συνδράµουν την προσπάθεια συλλογής – αργότερα και αξιολόγησης – προτάσεων συµπολιτών µας και φίλων και… εµείς όλοι να κάνουµε σκέψεις και προτάσεις. Όπου πολλοί φτύνουν, πηλός γίνεται!
