Η πλεονεξία είναι σύνθετη λέξη. Από το “έχω”, που σημαίνει “είμαι κύριος κάποιου πράγματος, κατέχω κάτι” και από το “πλέον” που είναι ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου “πολύς” και σημαίνει “περισσότερος”.
Αρα, πλεονεξία είναι η αχαλίνωτη επιθυμία να έχω περισσότερα πράγματα. Πιο πολλά από τους άλλους γύρωθέ μου. Περισσότερα υλικά “αγαθά” (χρήματα, αξιώματα, κινητή και ακίνητη περιουσία π.χ.), που είναι ορατά και απτά και συγκρίσιμα ως προς την ποσότητα ή την αξία ή το μέγεθος.
Παρά τα όσα κατά καιρούς λέγονται ή γράφονται εναντίον του, ο πλεονέκτης το μεγαλύτερο κακό δεν το κάνει στους άλλους, αλλά στον ίδιο του τον εαυτό. Να σας το εξηγήσω: Βλάπτει, βεβαίως, και εκείνους που τον περιβάλλον στερώντας τους όσα θα μπορούσαν να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη, αλλά και καταπονεί το σώμα του σε μεγάλο βαθμό και φθείρει την ψυχή του ανεπανόρθωτα με το μόνιμο ψυχοφάγο άγχος του να τον σπρώχνει να σωριάζει, όπως ο άφρονας πλούσιος της Καινής Διαθήκης ή ο Μίδας της Μυθολογίας, όσο μπορεί πιο πολλά από τους άλλους.
Ο ακόρεστος πλεονέκτης, όμως, καταστρέφει τον ψυχικό του κόσμο ανίατα, οσάκις θεωρεί ως ανταγωνιστές του όλους τους άλλους ανθρώπους ως προς την ποσότητα και την κτήση των υλικών “αγαθών” και στενοχωριέται βαθύτατα πιστεύοντας πως υστερεί αυτών. Η χωρίς πραγματική αυτογνωσία και εγκράτεια πλεονεξία, λοιπόν, διαφθείρει τον άνθρωπο καθώς αυτός μηχανεύεται πράγματα άτιμα και βλαβερά σε βάρος των άλλων, προκειμένου να τους υπερκεράσει και ν’ αποχτήσει όσα ορέγεται, και τελικά το μόνο που καταφέρνει ο κάθε, όπως τον λέει ο λαός, “φαταούλας” είναι το να “χαλάσει” την ψυχή του με ατιθάσευτα νοσηρά πάθη, να ξεστρατίζει από τους δρόμους του Θεού, ν’ αποξενώνεται ψυχικά από τους άλλους και να απομονώνεται εν γνώσει του από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο, εφόσον οι άνθρωποι – μέλη μιας οργανωμένης κοινωνίας, όπως είναι παγκοίνως γνωστό, εκείνον που θα δουν πως άδολα σκέφτεται από τη μια και έμπρακτα και ανιδιοτελώς φροντίζει από την άλλη και για το δικό τους συμφέρον, μ’ αυτόν με μεγάλη ευχαρίστηση συναναστρέφονται.
Χρήζει, εντούτοις, ιδιαίτερης διευκρίνισης στο παρόν σημείο και το ότι το “πολλά” και το “λίγα” είναι έννοιες σχετικές ανά εποχή ή κοινωνία ή μεμονωμένο άνθρωπο. “Πολλά”, όπως λέει ο Ιέρωνας στον Σιμωνίδη (βλ. Ξενοφώντος “Ιέρων”) είναι όσα υπερβαίνουν σε αριθμό όσα χρειάζονται σε έναν συγκεκριμένο άνθρωπο καθημερινά για να ζήσει και “λίγα” εκείνα που είναι λιγότερα από τα αναγκαία. Έτσι, όσα φαίνονται “πολλά” για έναν άνθρωπο ίσως να είναι “λίγα” για κάποιον άλλον διαφορετικό από τον προηγούμενο στην ηλικία, το φύλο, την παιδεία, την εργασία και τανάπαλιν!
Μα στον επίλογο ετούτου του σημειώματός μας, ένα θα σας παρακαλέσω να θυμάστε πάντα: Όλα τα κακά στη ζωή των ανθρώπων ξεκινούν από το ότι πολλοί εξ ημών συχνά θεωρούμε ότι όλα γύρωθέ μας είναι ή πρέπει να γίνουν δικά μας. Στην πραγματικότητα, είναι θεόπεμπτα δώρα για όλους μας!
*Από την ανέκδοτη συλλογή δοκιμίων “Ηθοποιών Γεύμα”
