Ένα ταξίδι συναισθηµάτων και προσωπικής αναζήτησης αποτελεί η αγιογραφία για τον ανερχόµενο αγιογράφο από τον Βόλο, Μενέλαο Χρ. Κουρκουβέλα, ο οποίος ζει στα Χανιά καθώς είναι αξιωµατικός του Πολεµικού Ναυτικού και υπηρετεί στον Ναυτικό Σταθµό Κρήτης.
Τον Μάρτιο συµµετείχε στην πρώτη του έκθεση εκτός συνόρων και συγκεκριµένα στην διεθνή έκθεση εικαστικών τεχνών EuroExpoArt 2024 στο Φορλί της Ιταλίας.
Ο Μενέλαος Κουρκουβέλας, συµµετείχε µε τα έργα “Ανάσταση”, µε επιρροές από την Επτανησιακή Σχολή, και “Αρχάγγελος Μιχαήλ”, µε επιρροές από την Κρητική Σχολή, τα οποία είναι φιλοτεχνηµένα µε την τεχνική της αυγοτέµπερας και φύλλα χρυσού 22 καρατίων.
Με αφορµή τη συµµετοχή του αυτή µιλάει στις “διαδροµές” για το “ταξίδι” του µε την αγιογραφία και τα µελλοντικά του σχέδιά.
Πώς ξεκινήσατε την αγιογραφία και πόσα χρόνια ασχολείστε;
Από µικρό παιδί µου άρεσε η ζωγραφική, η ξυλογλυπτική και οτιδήποτε είχε να κάνει µε την δηµιουργικότητα µέσω των κατασκευών. Όλο αυτό µεγαλώνοντας έµεινε πίσω λόγω των σπουδών αλλά και λόγω της επαγγελµατικής µου ιδιότητας ως αξιωµατικός του Πολεµικού Ναυτικού. Ωστόσο, σε µια περίοδο εσωτερικής αναζήτησης το καλοκαίρι του 2019, ήρθε πάλι να µε βρει αυτό που είχα αφήσει πίσω όλα αυτά τα χρόνια. Έτσι, ξεκίνησα να δηµιουργώ τις πρώτες µου εικόνες, άπειρος µεν, ενθουσιώδης δε. Την περίοδο της καραντίνας λόγω του Covid-19, µιας και υπήρχε άπλετος χρόνος, προτίµησα να τον ξοδέψω σε κάτι δηµιουργικό και ταυτόχρονα σε κάτι που µέσα στην µαυρίλα εκείνης της περιόδου µου έφερνε γαλήνη και ηρεµία. Έτσι, όταν άρχισαν να χαλαρώνουν κάπως τα περιοριστικά µέτρα, αποφάσισα να παρακολουθήσω κάποια µαθήµατα αγιογραφίας. Τον Αύγουστο του περασµένου έτους συµµετείχα στην πρώτη µου έκθεση. Ήταν η έκθεση “Τέχνης Φως”, η οποία φιλοξενήθηκε στην ενετική εκκλησία του Αγ. Ρόκκου. Σε αυτή την πρώτη µου δηµόσια παρουσίαση εισέπραξα θετικά σχόλια τόσο από το κοινό που επισκέφτηκε την έκθεση όσο και από ανθρώπους σχετικούς µε την ιερή τέχνη της αγιογραφίας. Αυτό µου έδωσε κουράγιο να συνεχίσω ακόµα πιο προσηλωµένος και ενθουσιώδης.
– Ποιες είναι οι επιρροές σας;
Όπως κάθε άνθρωπος που έρχεται στο νησί της Κρήτης µπολιάζεται µε τον πολιτισµό και την πλούσια λαϊκή και θρησκευτική της παράδοση και τέχνη, έτσι και εγώ δεν θα µπορούσα να µείνω ανεπηρέαστος από το µεγαλείο των Κρητών αγιογράφων. Οι επιρροές µου προέρχονται από τον Μιχαήλ ∆αµασκηνό, τον Άγγελο Ακοτάντο, τον Ανδρέα Ρίντζο, τον Θεόδωρο Πουλάκη και φυσικά τον ∆οµίνικο Θεοτοκόπουλο. Μελετώντας και παρατηρώντας το πλούσιο έργο τους δεν µπορείς παρά να πορευτείς προσεκτικά, µε ευλάβεια και σεβασµό. Η κάθε σου πινελιά δεν πρέπει να είναι βιαστική, πρέπει να ζήσεις την εµπειρία, κάθε φορά να έρχεσαι και λίγο πιο κοντά σε αυτούς τους µεγάλους µάστορες – αγιογράφους που µε ταπεινά υλικά δηµιούργησαν αριστουργήµατα.
Τι συναισθήµατα σας διακατέχουν κατά την έναρξη, την δηµιουργία και την λήξη ενός θρησκευτικού έργου;
Τα συναισθήµατα είναι παρά πολλά και εναλλάσσονται: αγωνία, συγκίνηση, χαρά, ανυποµονησία και στο τέλος µια κάποια ικανοποίηση. Η αγιογραφία είναι ένα ταξίδι συναισθηµάτων και προσωπικής αναζήτησης. Ο αγιογράφος ξεκινώντας πρέπει να δηµιουργήσει την κατάλληλη ατµόσφαιρα και τις κατάλληλες συνθήκες για να µπορέσει να αποδώσει το έργο του µε ευλάβεια και κατάνυξη. ∆εν είναι ζωγραφική η αγιογραφία, είναι κάτι πολύ περισσότερο και διακατέχεται από κανόνες και παράδοση, που πρέπει να ακολουθούνται πιστά αν θέλουµε να µιλάµε για αγιογραφία. Άρα, ναι µεν πολλά τα συναισθήµατα, αλλά πρωτίστως πρέπει να έχουµε ευλάβεια και σεβασµό στον σκοπό, τον οποίο επιτελούµε.
Υπάρχει κάποιος Άγιος που να είναι ο «αγαπηµένος σας» και θέλετε να τον αγιογραφείτε συχνά;
Έχω µια συµπάθεια και µια οικειότητα προς τον Άγιο Νικόλαο, ο όποιος µε συντροφεύει από τα παιδικά µου χρόνια. Είναι Πολιούχος της γενέτειρας πόλης µου, του Βόλου, προστάτης των ναυτικών και του Πολεµικού Ναυτικού µας. Μιας και, όπως σας είπα, είµαι Αξιωµατικός του Πολεµικού Ναυτικού, πάντα µε συντρόφευε σε κάθε µου ταξίδι. Σε κάθε διαµέρισµα των πολεµικών πλοίων υπάρχει µια µικρή ή µεγάλη εικόνα του Αγίου Νικόλαου, όπου µε το αυστηρό του βλέµµα επιτηρεί και εποπτεύει να είναι όλα καλά. Τέλος, είναι πολιούχος στη Σούδα, όπου και διαµένω τα τελευταία δέκα χρόνια.
Υπάρχει διαφορά µεταξύ ζωγραφικής και αγιογραφίας;
Φυσικά και υπάρχει µεγάλη διάφορα. Αυτό µου έγινε ιδιαίτερα αισθητό στην τελευταία έκθεση που συµµετείχα στο Φορλί της Ιταλίας, την MEGA ART EXPO 2024. Εκεί διαπίστωσα ότι µιλάµε για δυο διαφορετικά είδη τέχνης. Ωστόσο, αρκετοί ήταν οι ζωγράφοι που ενδιαφέρθηκαν να µάθουν για την αγιογραφία και πως από τόσο ταπεινά υλικά, όπως το αυγό και το ξύδι, η κουνελόκολλα κ.ά. δηµιουργείται ένα τέτοιο θρησκευτικό έργο.
Ο Φώτης Κόντογλου φρόντισε να ξεχωρίσει τις έννοιες ζωγραφική και αγιογραφία και έθεσε τις βάσεις γι΄ αυτό που ονοµάζουµε σήµερα αγιογραφία. Η αγιογραφία είναι µια αυστηρή και παραδοσιακή µορφή τέχνης που έχει αναπτυχθεί στην εκκλησιαστική ορθόδοξη παράδοση.
Η δηµιουργία µιας εικόνας στηρίζεται σε κανόνες που έχουν καθοριστεί από τη Βυζαντινή εκκλησιαστική παράδοση και προέρχεται από εκατοντάδες χρόνια πριν. Η εικόνα θα πρέπει να είναι ουδέτερη και να µην προκαλεί ιδιαίτερη συναισθηµατική φόρτιση, ώστε να µην φτάνει ο πιστός σε σηµείο λατρείας της εικόνας.
Αντιθέτως, η ζωγραφική είτε η ελεύθερη είτε αυτή της Ρωµαιοκαθολικής Εκκλησίας έχει ως ζητούµενο την πρόκληση συναισθηµάτων και το επιδιώκει.
Η ζωγραφική δεν υπόκειται σε κανόνες είναι έκφραση, συναίσθηµα, κάτι άλλο από αυτό που προσπαθεί να πετύχει ο αγιογράφος και δεν πρέπει να τα συγχέουµε.
