Το 1963 η εταιρία ηλεκτρικών συσκευών «Mansfield», αναθέτει στο νεαρό τότε Joaquin Salvador Lavado να δημιουργήσει ένα μικρό διαφημιστικό κόμικ που θα προωθεί τα προϊόντα της.
Αυτός δημιουργεί ένα εξάχρονο κορίτσι με φουντωτά μαλλιά, εμπνευσμένο από την Nancy (του Ernie Bushmiller) και την Lucy (του Charles M. Schulz). Το όνομά της έπρεπε να αρχίζει από το γράμμα Μ, όπως και της εταιρίας. Έτσι, την βάφτισε «Mafalda», που εμπεριέχει τα γράμματα της επωνυμίας. Τελικά η διαφημιστική καμπάνια θα αποτύχει και ο νεαρός δημιουργός θα κρατήσει τα δικαιώματα του μικρού κοριτσιού.
Το κορίτσι αυτό δεν είναι άλλο, από την γνωστή μας Μαφάλντα, ενώ ο Joaquin Salvador Lavado μας είναι γνωστός με το ψευδώνυμο Quino, το οποίο απέκτησε σε πολύ μικρή ηλικία για να τον ξεχωρίζουν από τον παππού του. Γεννημένος το 1932 στην Αργεντινή, διάβαζε από μικρή ηλικία κόμικ. Η γιαγιά του ήταν κομουνίστρια, ενώ οι γονείς του είχαν μεγάλο ενδιαφέρον και ανησυχία για την άνοδο του φασισμού. Οι ιδέες αυτές θα τον επηρεάσουν και στο μετέπειτα έργο του.
H Μαφάλντα κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην μορφή που τη γνωρίζουμε το 1964, στο περιοδικό «Primera Plana». Με μια πρώτη ματιά φαίνεται να είναι ένα παιδικό κόμικ, καθώς πρόκειται για τις ιστορίες ενός εξάχρονου κοριτσιού, που λατρεύει τα πανκέικς και τους Beetles, μισεί την σούπα, είναι ανυπόμονη και πολλές φορές φωνακλού. Ωστόσο, οι σκέψεις και οι ερωτήσεις που πολλές φορές κάνει, έχουν πολιτικό υπόβαθρο, αφού θίγει ζητήματα πολέμων, πείνας, δουλειάς αλλά και στερεοτύπων. Μέσα από τα καρέ της Μαφάλντα, γίνονται αναφορές στον Ψυχρό Πόλεμο, στον πόλεμο του Βιετνάμ, στα δικαιώματα τον Αφρο-Αμερικανών, στα δικαιώματα της γυναίκας, μέχρι και στο φοιτητικό κίνημα του Μάη του ΄68. Όνειρό της άλλωστε, είναι να γίνει μεταφράστρια στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.
ΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ
Στο κόμικ συναντάμε και μια σειρά από άλλους χαρακτήρες, καθένας από τους οποίους αντανακλά και κάποιο στερεότυπο ή ιδεολογία. Ο πατέρας της, για τον οποίο η Μαφάλντα αναρωτιέται γιατί πηγαίνει στην δουλειά αφού πάντα γυρνάει εξουθενωμένος και η μητέρα της, την οποία ρωτάει γιατί μένει σπίτι και συμβιβάζεται με τον στερεοτυπικό ρόλο της γυναίκας.
Ο Φελίπε είναι ένα παιδί στην ηλικία της Μαφάλντα, με τεράστια φαντασία, που του αρέσουν τα κόμικ και να παίζει ινδιάνους και καουμπόηδες. Δεν του αρέσει καθόλου το σχολείο, το οποίο του φέρνει κατάθλιψη και φοβίες. Ουσιαστικά έχει τον ρόλο του ναίφ καλλιτέχνη ονειροπόλου.
Ο Μανολίτο, ο γιος ενός Ισπανού μετανάστη ιδιοκτήτη καταστήματος, έχει εμμονή με τα χρήματα και την καριέρα αντιπροσωπεύοντας τον καπιταλισμό. Η Σουσανίτα, ένα κορίτσι ξανθό, που λατρεύει το κουτσομπολιό και όνειρό της είναι να γίνει νοικοκυρά και να αποκτήσει πολλά παιδιά, διαφοροποιείται με την Μαφάλντα.
Ο Μιγκουελίτο, μετανάστης από την Ιταλία, συγκρούεται με την Μαφάλντα ενώ πολλές φορές έχει κοινωνιοπαθητικές συμπεριφορές. Ο παππούς του θαύμαζε τον Μουσολίνι, ενώ στον ίδιο αντανακλάται ο φασισμός. Το 1968 η Μαφάλντα απέκτησε έναν μικρό αδερφό, ο οποίος βασίζεται στο ανιψάκι του Quino, και σε αντίθεση με αυτήν, λατρεύει την σούπα! Τέλος, στις ιστορίες έκανε την εμφάνισή του ένα κορίτσι με το όνομα Libertad (ελευθερία), το οποίο έχει αριστερές επαναστατικές απόψεις, εισάγοντας έτσι και το αναρχοκουμμουνιστικό στοιχείο.
Το 1973 ο Quino σταματάει την Μαφάλντα, λέγοντας πως τα έχει πει όλα και δεν θέλει να νοιώθει πως επαναλαμβάνεται. Πίσω από αυτό όμως, κρύβεται το πραξικόπημα στην Αργεντινή που έφερε τον Raul Alberto Lastrin στην εξουσία. Πολλοί συνάδελφοι του Quino είχαν μυστηριωδώς «εξαφανιστεί». Εξαιτίας της κατάστασης που βλέπει να χειροτερεύει αποφασίζει να μετακομίσει για μερικά χρόνια στο Μιλάνο της Ιταλίας.
ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΕΝ ΜΕΣΩ… ΧΟΥΝΤΑΣ
Όλη η σειρά της Μαφάλντα όμως, κυκλοφόρησε σε περιόδους χούντας στην Αργεντινή. Όπως είχε αναφέρει ο Quino, ήταν τυχερός που η χούντα δεν είχε κάποιο επίσημο γραφείο λογοκρισίας και οι απόψεις του περνούσαν ανώδυνα, μέσα από το παιδικό στόμα της Μαφάλντα. Οι εκδότες του πολλές φορές του πρότειναν να αλλάξει κάποιες ατάκες, αλλά ο ίδιος είχε πάρει τα μέτρα του. Ποτέ δεν επιτέθηκε εμφανώς σε κάποιον συγκεκριμένο πολιτικό (χαριτολογώντας είχε πει πως δεν είναι καλός καρικατουρίστας), δεν άγγιξε καθόλου την εκκλησία, τον στρατό και την ομοφυλοφιλία, ενώ πολλά μηνύματα ήταν κρυμμένα σε μεταφορές και αλληγορίες. Ακόμα και η σούπα που μισεί η Μαφάλντα αλλά η μητέρα της την αναγκάζει να τη φάει, είναι αναφορά στα στρατιωτικά πραξικοπήματα, τα οποία με την βία επιβάλλονταν στους λαούς.
Ο Quino ήταν πολύ προσεχτικός και δεν δέχθηκε την μεταφορά της Μαφάλντας σε άλλο μέσο, παρά μόνο σε μορφή animation, που είναι και το πιο κοντινό στο κόμικ. Έτσι το 1972 θα κυκλοφορήσει μια σειρά από μικρού μήκους animation, και το 1992 μία δεύτερη. Τέλος η Μαφάλντα δεν διαφήμισε ποτέ κάποιο προϊόν, με μία μόνο εξαίρεση: την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ίσως έτσι κατάφερε να κάνει και το βαθύτερο όνειρό της, για την ειρήνη στον κόσμο πραγματικότητα.
γραμμοσκιάσεις…. Μάριου Ιωαννίδη
