Μαλάξα

Μνημείο ηρώων έχει ανεγερθεί στη Μαλάξα για τους πεσόντες ήρωες που πολέμησαν στην ομώνυμη Μάχη.
Σε σημείωμα για την ιστορία της Μαλάξας που δημοσιεύτηκε στα “Χανιώτικα νέα”στις 25 Ιουνίου 2012 από τον Εμμ. Τσιστράκη, πρώην γραμματέα της κοινότητας Μαλάξας, σημειώνεται ότι «η εξαιρετική από στρατηγική άποψη γεωγραφική τοποθεσία της Μαλάξας την είχε πάντοτε καταστήσει μήλο της Εριδος μεταξύ των εκάστοτε επιδρομέων και των κατοίκων της. Ετσι η Μαλάξα έγινε θρυλική για τους αγώνες της ενάντια στους Ρωμαίους, τους Σαρακηνούς, του Βενετούς, του Τούρκους, αλλά και κατά τον πρόσφατο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο περιήλθε εναλλάξ στα χέρια των Αγγλων, μετά των Γερμανών και πάλι των Αγγλων. Στη θέση Αλιγανός έγινε τη 14η Ιουνίου του 1821 η πρώτη κατά των Τούρκων μάχη της Κρήτης με περιφανή νίκη των Κρητών και μεγάλη συντριβή των Τούρκων. Μετά την επανάσταση του ’66 – ’69 οχυρώθηκε με τουρκικό πύργο ο οποίος καταστράφηκε τον Μάρτιο του 1897 από τους Κρητικούς. Κατά τη διάρκεια της τριετούς πολιορκίας του τουρκικού πύργου της Μαλάξας εκτός από κάποιες άλλες μικρές αψιμαχίες έγιναν και οι παρακάτω σπουδαιότατες μάχες: την 16η Φλεβάρη του 1897, ημέρα της Αποκριάς, ολοήμερη μάχη εναντίον τουρκικού εκστρατευτικού σώματος που εξόρμησε από τα Χανιά για να απελευθερώσει τον πολιορκούμενο τουρκικό πύργο. Στη μάχη αυτή θριάμβευσαν τα κρητικά όπλα και μάλιστα του χωριού με ελάχιστες απώλειες και με πλήρη κατατρόπωση των Τούρκων. Στις 13/3 του 1897 με τη βοήθεια τριών ορειβατικών κανονιών που είχε φέρει ο ελληνικός στρατός (του Τιμολέοντα Βάσσου), οι επαναστάτες κατέστρεψαν τον τουρκικό πύργο του οποίου κάποια ερείπια σώζονται μέχρι σήμερα».