Την Τετάρτη 12-6 στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας τίμησε δύο ξεχασμένους Χανιώτες πνευματικούς ανθρώπους του 20ου αιώνα που άφησαν πίσω τους σημαντικό έργο. Τον Μανώλη Σκουλούδη και τον Στέλιο Χαριτάκη.
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί τη σύντομη παρέμβασή μου για την πολυεπίπεδη και πολυσχιδή μορφή του Μανώλη Σκουλούδη, αδελφού της Φλωρεντίνης Καλούτση-Σκουλούδη, μέσα από τις σελίδες των χανιώτικων νεανικών περιοδικών στις αρχές της δεκαετίας του 1920.
«Το παρακάτω ποίημα που είναι αφιερωμένο στο σημερινό Α΄ Γυμνάσιο Χανίων απαγγέλθηκε από την δεσποινίδα Αριστέα Παπαδογιάννη κατά την εορτήν του Β΄ Γυμνασίου Χανίων.
Το Β΄ Γυμνάσιο Χανίων ιδρύθηκε το σχολικό έτος 1919-1920 με γυμνασιάρχη τον Εμμ. Γενεράλι ο οποίος πήρε μαζί του την αφρόκρεμα των μαθητών του Γυμνασίου της Αγοράς και εγκαταστάθηκαν σύμφωνα με τον Εμμ. Κριαρά – ο οποίος τότε ήταν μαθητής σ’ αυτό το σχολείο – σ’ ένα παλιό και άθλιο τουρκικό σχολείο στο λόφο Καστέλι. Επρόκειτο για το δημοτικό μουσουλμανικό σχολείο θηλέων στην Παλιά Πόλη. Σε αυτό δίδαξε ως φιλόλογος ο Ιωάννης Μοσχόπουλος πρόσφυγας από τη Σμύρνη ο οποίος δίδασκε στην φημισμένη Ευαγγελική Σχολή της. Στο γυμνάσιο αυτό ήταν ιδιαίτερα αγαπητός διότι έκανε ένα ξεχωριστό μάθημα και μύησε αρκετούς από τους μαθητές του στα μυστικά της λογοτεχνίας κάνοντας τα απογεύματα με εθελοντές, συγκεντρώσεις στο σπίτι του, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Μανώλη Κριαρά.
Η γιορτή του σχολείου γίνηκε στον “Χρυσόστομο” στις 30 Ιουνίου 1925 με την ευκαιρία της απονομής των απολυτηρίων.
Στο κριτικό του σημείωμα στο μηνιαίο νεανικό περιοδικό Αυγερινός (τεύχος 11-12, Ιούνιος – Ιούλιος 1925), στο οποίο δημοσιεύτηκε το ποίημα του Σκουλούδη ο ποιητής Ρένος Μαργαρίτης, μεταξύ άλλων, τονίζει: “[…] Ξεχωρίζουμε την απαγγελία της δίδος Παπαδογιάννη που απέδωσε θαυμάσια τον τρυφερό παλμό του ωραίου ποιήματος του κ. Σκουλούδη […]”. Και σε άλλο σημείο υπογραμμίζει: “[…] Τα τραγούδια όλα με θαυμαστή επιτυχία για την οποία είνε θερμών συγχαρητηρίων άξιος ο καλλιτέχνης καθηγητής κ. Σκουλούδης. Ο Παιάν από τους Πέρσας του Αισχύλου και η Καμπάνα Schiller υπέροχα. […]” ».
ΣΧΟΛΕΙΟ
Αφιερωμένο στο σοφό καθηγητή κ. Ιωάννη Μοσχόπουλο
Απ’ τις μυρτιές που στόλιζαν εις σχολικές γιορτές,
των παιδικών μου χρόνων οι αναμνήσεις
παίρνουν της νοσταλγίας την ευωδιά…
Χρόνοι παληοί, μέρες θαμπές
βράδυα μελέτης με το φως της λάμπας
σφυρίγματα τ’ ανέμου εσείς, παληά, στες κλειδαριές
και σεις λογ’ αυστηροί κάποιας δασκάλας…
Εσάς θυμάμαι πάντα και τις συγκινήσεις,
των τελευταίων ημερών μου στο σχολειό
όπου, δεμένο μ’ είχανε μαζί του
χιλιάδες οι παρθένες αναμνήσεις
χαρούμενων κι ανέμελων στιγμών…
Θυμάμαι. Νάτο εμπρός μου το σχολείο…
με τους βαριούς του τοίχους σκεπασμένους
από προγόνων σοβαρές μορφές,
και χαρωπές, τις κόκκινες φιγούρες
των πέντε ηπείρων…
Μες στην στενάχωρη πλακάδη αυλή του
της νειότης την τρελλή βοή πάντα να σταματά
την νοιώθω με το άσπλαχνο το σχολικό κουδούνι…
Μα ο βαρύς ο ήχος του σαν απαλό τραγούδι
μερεύει τώρα την ψυχή μου,
την μεθά…
παιδιά… παιδιά… παιδιά… παιδιά
με την χοντρόψηλη φωνή της ήβης
με τα γαλάζια μάτια ολανοιχτά
από την πίστη της ζωής κι ηλιοκαμένα
τα πρόσωπα των πόθων αφησμένα
την άπιστη κι αέρινη χαρά.
Τα χρόνια εκείνα πέρασαν και έχουνε χάσει οι μέρες
την όψη τους τη μυστική.
Σκληρό το φως της γνώσης και μεγάλο
λευκαίνει το μυστήριο της ανοίξεως
συντρίβοντας τις ονειρόπλεχτες ψυχές…
Σφυρίζει πάντα – αλήθεια – ο βορειάς στις κλειδαριές
και μένει ακόμη απείραχτη εκείνη η λάμπα
οπούταν της μελέτης μου η συντροφιά…
Όμως… Τ’ ανέμου τα σφυρίγματα, φρικτά
δεινά μου προμαντεύουν για τον τόπο, δυστυχίες
ναυάγια στα πέλαγα και τρικυμίες
της θάλασσας και της ανθρώπινης ψυχής…
Κι είνε τα λόγια του βορειά που ακούω τώρα
τα λόγια μιας πιο αχάριστης δασκάλας
της πιο σκληρής και αλύπητ’ αυστηρής
της πείρας της οδύνης της ζωής…
Αλαργινός προσκυνητής σου ώ Σχολείο,
νοσταλγικά απ’ την πόρτα σου διαβαίνω, σταματώ…
Τάχα δεν θάναι ακόμη στο θρανίο,
ως τ’ άφησα γραμμένο τ’ όνομά μου,
σκαλιστό;
Μανώλης Σκουλούδης
[Το ποίημα του Μανώλη Σκουλούδη στην προχθεσινή εκδήλωση απάγγειλε η φιλόλογος κ. Στέλλα Αλυγιζάκη, στην οποία και εκφράζω τις θερμές μου ευχαριστίες]
