ΑΠΟ τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της Καινής Διαθήκης και ένα από τα πιο αγαπημένα-γοητευτικά και «ταξιδεμένα» στον κόσμο της Τέχνης- είναι η Μαρία η Μαγδαληνή (*).
Η ΦΑΝΤΑΣΙΑ λογοτεχνών και καλλιτεχνών γύρω από το πρόσωπό της εξάπτεται τόσο επειδή ήταν η γυναίκα που θύμιζε στον Θεάνθρωπο την ανθρώπινη υπόστασή Του, όσο και επειδή ο Χριστός της επεφύλαξε ιδιαίτερο ρόλο στην Ανάσταση αλλά και τη δημιουργία της Εκκλησίας Του. Έτσι, η Μαρία η Μαγδαληνή υπήρξε, εκτός από πιστή και αφοσιωμένη μαθήτριά Του, η πρώτη ευαγγελίστρια και απόστολος της Ανάστασής Του (1): γι αυτό και Ισαπόστολος των Αποστόλων του Χριστιανισμού.
ΣΥΜΦΩΝΑ με τους Ευαγγελιστές και τη βιβλική παράδοση, η Μαρία η Μαγδαληνή ανήκε στον κύκλο των πιστών μαθητριών του Κυρίου. Υπάρχουν πολλές Μαρίες στα κείμενα των Ευαγγελιστών. Για να μην γίνεται σύγχυση, τη διαχωρίζουν από τις υπόλοιπες με το να της προσθέσουν το προσωνύμιο της γενέτειράς της (Μάγδαλα, Μαγδαληνή).
Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ των γυναικών επισημαίνεται έντονα από τους Ευαγγελιστές στη Σταύρωση και την Ταφή του Χριστού. Η θέση της γυναίκας στο βιβλικό περιβάλλον εντάσσεται στους ισχύοντες κοινωνικοπολιτιστικούς κανόνες και τα δεδομένα της εποχής. Αν αναφερθούμε, για παράδειγμα, στα ιστορικά βιβλία της Καινής Διαθήκης, που η τελική συγγραφή τους τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 1ου αιώνα μ.Χ., θα διαπιστώσουμε ότι τόσο τα τέσσερα ευαγγέλια όσο και οι Πράξεις των Αποστόλων περιέχουν πολλά «λόγια» και διηγήσεις στα οποία εμπλέκονται γυναίκες. Όχι μόνο στη ροή των γεγονότων, αλλά πολλές φορές έχοντας και πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η ΜΑΡΙΑ η Μαγδαληνή είναι η πρώτη βασική μάρτυρας του κενού τάφου. Και οι τέσσερις Ευαγγελιστές την παρουσιάζουν ως την πρώτη των Μυροφόρων. Σύμφωνα δε με τον Ρωμανό τον υμνωδό, οι γυναίκες της Γραφής είναι εκείνες που προτρέπουν την Μαγδαληνή να πάει στον τάφο του Κυρίου, αποδίδοντας έτσι έναν ιδιαίτερο ρόλο στο πρόσωπό της. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης αναφέρει γι΄ αυτήν ότι ξεκίνησε μόνη της μέσα στη νύχτα, για να φτάσει πρώτη στον τάφο. Αντίθετα, οι μαθητές του Χριστού εξαφανίζονται αμέσως μετά τη σύλληψή Του!
Η ΜΑΡΙΑ η Μαγδαληνή παρουσιάζεται ως μια δυνατή και άφοβη γυναίκα. Η βιβλική παράδοση την παρουσιάζει ως έναν άνθρωπο που αφέθηκε ολοκληρωτικά στα χέρια του Σωτήρα Χριστού και της Βασιλείας Του… Πολλοί την ταυτίζουν με την αμαρτωλή γυναίκα, την πόρνη του Ευαγγελίου («ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω»). Σύμφωνα με τα βιβλικά κείμενα, αυτή η σύγχυση οφείλεται σε δύο διηγήσεις του Λουκά:
α) στην περιγραφή της αμαρτωλής γυναίκας στο σπίτι του Σίμωνα του Φαρισαίου, που άλειψε τα πόδια του Ιησού με μύρο. Το όνομα όμως της αμαρτωλής και πόρνης γυναίκας δεν μαρτυρείται πουθενά στα ιερά Ευαγγέλια, και
β) στην ίαση της αγίας από τον Ιησού. Η Μαρία Μαγδαληνή, μετά τη θεραπεία της από τα 7 δαιμόνια, ακολουθεί ως μαθήτρια τον Κύριο και τη Θεοτόκο μέχρι το θάνατό της.
Η ΣΥΓΧΥΣΗ αυτή προκλήθηκε στη Δυτική Εκκλησία (Καθολική) (2) που παρουσιάζει μία άλλη εικόνα της Μαρίας (με πλήρη ταύτισή της με την πόρνη των αυαγγελίων). Εικόνα που δεν έγινε ποτέ αποδεκτή από την Ορθόδοξη Εκκλησία, έστω κι αν υπάρχει η έκφραση “μετανοούσα Μαγδαληνή” στη νεοελληνική!
Η ΜΑΡΙΑ Μαγδαληνή δίδαξε τη νέα πίστη σε Ρώμη, Ιταλία, Γαλλία. Πέρασε επίσης από Αίγυπτο, Φοινίκη, Συρία και Παμφυλία. Στα Ιεροσόλυμα έμεινε για λίγο μέχρι την Κοίμηση της Θεοτόκου. Σύμφωνα με την παράδοση πήγε στην Έφεσο να βοηθήσει τον Ιωάννη στο κήρυγμά του και να τού συμπαρασταθεί στις θλίψεις και στη φυλάκισή του. Μετά το θάνατό της, ετάφη από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη σε σπήλαιο κοντά στην Έφεσο…
ΓΙ αυτήν, όπως προαναφέραμε, είναι γνωστόν ότι
– ο Χριστός έβγαλε από μέσα της «επτά δαιμόνια» (που εσφαλμένα θεωρήθηκε ότι προέρχονταν από την πορνεία): Αγία Γραφή και Πατέρες της Εκκλησίας εννοούν τα 7 πάθη της ψυχής που αντιτίθενται στο Πνεύμα Του Θεού,
– μύρωσε με τις άλλες Μυροφόρες το νεκρό σώμα Του Ιησού (εσφαλμένα ταυτίστηκε με την ανώνυμη πόρνη που μύρωσε το κεφάλι και τα πόδια Του Ιησού στο σπίτι του Σίμωνα), και
– προσπέφτει στα πόδια Του Αναστημένου Ιησού που της λέει “Μή μου άπτου, Μαρία” (εσφαλμένα κι εδώ ταυτίστηκε με την πόρνη που μύρωσε τα πόδια Του Ιησού).
Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ της Αγίας Μαγδαληνής συναντάται σχεδόν σε όλες τις μορφές της χριστιανικής –και όχι μόνο- τέχνης: σε μικρογραφίες (μινιατούρες) εικονογραφημένων χφ και επιτοίχια ψηφιδωτά, στην πλούσια δυτική ζωγραφική, σε φορητές ορθόδοξες εικόνες, σε χαλκογραφίες, στην κεντητική (επιτάφιοι). Έχει εμπνεύσει -και εμπνέει- σπουδαίους συγγραφείς Έλληνες και ξένους: ποιητές, πεζογράφους, θεατρικούς κ.λπ., κινηματογραφιστές (3), μουσικοσυνθέτες, γλύπτες…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Απολυτίκιον Αγίας (Ήχος πλ. β’, Το Μ. Σάββατο): «Αγγελικαί Δυνάμεις επί τό μνήμά σου, καί οι φυλάσσοντες απενεκρώθησαν, καί ίστατο Μαρία εν τώ τάφω, ζητούσα τό άχραντόν σου σώμα…»
-(2) Η σύγχυση γύρω από τη Μαρία τη Μαγδαληνή προήλθε από παρανόηση των ιερών κειμένων που υιοθέτησε η Καθολική Εκκλησία. Στα τέλη του 6ου μ.Χ. αιώνα, ο πάπας Γρηγόριος A’ ο Διάλογος σε ποιμαντικό κείμενό του (υπάρχει στα λατινικά στη Λατινική Πατρολογία του J.-P. Migne, τόμος 76 στήλη 1239) φαίνεται να συγχέει (επί τούτου, άραγε;) τρεις βιβλικές γυναίκες (αμαρτωλή/πόρνη που άλειψε τα πόδια του Χριστού με μύρο, αδελφή του Λαζάρου Μαρία που έκανε το ίδιο και την θεραπευμένη δαιμονισμένη Μαρία (Μαγδαληνή) του ευαγγελιστή Λουκά). Αυτή η αντίληψη/παρανόηση μπήκε και στην τέχνη. Έτσι διαιωνίσθηκε μέχρι σήμερα. [Ο Πάπας Γρηγόριος Α΄ (Papa Gregorio I, 540-604, γνωστός ως Άγιος Γρηγόριος ο Μέγας υπήρξε Πάπας προ του Σχίσματος από το 590 έως το 604. Με αυτόν ξεκινά η μεσαιωνική περίοδος της Δύσης. Συγκαταλέγεται στους μεγάλους δασκάλους της Καθολικής Εκκλησίας και η μνήμη του τιμάται στις 3 Σεπτεμβρίου. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία είναι γνωστός ως Άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος και η μνήμη του τιμάται στις 12 Μαρτίου. Στην Ανατολή του δόθηκε η προσωνυμία Διάλογος, εξαιτίας ενός ομώνυμου έργου του (“Liber Dialogorum” – Βιβλίο Διαλόγων)
-(3) «Η Μαρία η Μαγδαληνή και ο Θεάνθρωπος» (1) ήταν μια ασπρόμαυρη μεξικανική ταινία. Υιοθετούσε την άποψη της Καθολικής Εκκλησίας (για μια πλούσια και έκλυτη Μαρία Μαγδαληνή που μετανοεί και γίνεται μαθήτρια του Κυρίο). [Η ταινία γυρίστηκε το 1948, πρωτοπροβλήθηκε στην Ελλάδα το 1950 και ήταν η πρώτη μεταγλωττισμένη στα ελληνικά. Σημείωσε τεράστια εμπορική επιτυχία. Παιζόταν για δύο δεκαετίες κάθε Μ. Εβδομάδα, ενώ το υπουργείο Παιδείας επέτρεψε την προβολή της και στα σχολεία! Τη θυμάμαι μαθητής δημοτικού (1955, Θεσσαλονίκη): μας πηγαίνανε να τη δούμε στο Ντεπό στον κινηματογράφο Pathé (=Πατέ)]
(*) Η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη της στις 22 Ιουλίου. Την συνεορτάζει με τις άλλες Μυροφόρες, την τρίτη Κυριακή, μετά το Πάσχα, την Κυριακή των Μυροφόρων.
Αγαπητέ φίλε Σταύρο, πάντα διαβάζω με ευχαρίστηση τα πολύ ωραία άρθρα σου. Θα ήθελα όμως να επισημάνω και να συμπληρώσω κάποια πράγματα τα οποία εντόπισα, από δική μου μελέτη, πάνω στο θέμα της Μαρίας της Μαγδαληνής.
Δεν συμφωνώ ότι τα επτά δαιμόνια, τα οποία (υποτίθεται) ότι ο Ιησούς έβγαλε από την Μαρία τη Μαγδαληνή, είναι “τα επτά πάθη της ψυχής”. Να γιατί:
α) Ο Ευαγγελιστής Λουκάς, στο Η:8 γράφει: “καὶ γυναῖκές τινες αἳ ἦσαν τεθεραπευμέναι ἀπὸ πνευμάτων πονηρῶν καὶ ἀσθενειῶν, Μαρία ἡ καλουμένη Μαγδαληνή, ἀφ᾽ ἣς δαιμόνια ἑπτὰ ἐξεληλύθει…” .Σαφέστατη αναφορά σε πονηρά πνεύματα και όχι σε πάθη. Εξάλλου είναι πλήθος τα περιστατικά δαιμονισμένων που αναφέρονται στη Κ. Διαθήκη. Γιατί ειδικά τα δαιμόνια της Μαγδαληνής πρέπει να ερμηνευτούν με άλλο τρόπο;
β) Η λέξη “δαιμόνιο”, με τη σημερινή της έννοια, είναι μεταγενέστερης εποχής, δεν υπήρχε τότε, εμφανίστηκε κάπου τον μεσαίωνα.
γ) Στα αρχαία Ελληνικά που γράφτηκε το ευαγγέλιο, η λέξη «δαιμόνιο» δεν έχει την σημερινή έννοια αλλά σήμαινε «το θείον όν», «τη θεόπνευστη ύπαρξη», «το υπέροχο», «το θαυμαστό». Ακόμα και σήμερα, όταν θέλουμε να πούμε ότι κάποιος είναι πάρα πολύ έξυπνος και δραστήριος, λέμε «αυτός είναι δαιμόνιο πνεύμα» χωρίς καθόλου να ενοούμε ότι είναι δαιμονισμένος.
Πέρα όμως απο τα δαιμόνια, για να μελετήσεις ένα ιστορικό θέμα, η σχετική επιστήμη απαιτεί να μελετήσεις ΟΛΕΣ τις διαθέσιμες πηγές. Ακόμα και αυτές που δογματικά δεν είναι αποδεχτές. Έτσι, υπάρχει άλλη μια μαρτυρία στο “απόκρυφο ευαγγέλιο του Φίλιππα” (Ανακαλύφθηκε το 1945 στο Ναγκ-Χαμάντι της Αιγύπτου και τώρα βρίσκεται στο εκει κοπτικό μουσείο). Να τι αναφέρει:
1) «. . .Διότι Μαρία λεγόταν η αδελφή του και η μητέρα του και η σύζυγός του . . .», (107.10)
2) «Η σύζυγος του ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή. Ο Ιησούς την ηγάπησε πολύ . . . και την φιλούσε συχνά στο . . .» (111,34-25)
3) « . . Ηταν τρεις γυναίκες που προχώρησαν συνέχεια με τον Κύριο, η μητέρα του Μαρία, η Σαλώμη και η Μαγδαληνή, αυτή που ονόμαζαν κοινονό του»
Προσωπικά, με προβληματίζει επίσης το γεγονός ότι η Μαγδαληνή είναι πανταχού παρούσα και σε πρώτο πλάνο, περισσότερο και από την μητέρα του. Είναι η πρώτη γυναίκα που συναντά ο αναστημένος Ιησούς. Επίσης, δεν ξέρω γιατί πρέπει να προσδιορίζεται απο τον τόπο καταγωγής της και όχι με το όνομα είτε του πατέρα της είτε του άνδρα της όπως γίνεται με τις άλλες γυναίκες των Ευαγγελιών.
Ενδιαφέρον έχει επίσης να συγκρίνει κανείς τα περιστατικά τόσο της ταφής όσο και τις ανάστασης του Ιησού, σχετικά με τις παρευρισκόμενες Μαρίες, όπως αυτά περιγράφονται από τους 4 Ευαγγελιστές. Είναι το απίστευτο κομφούζιο! Αποτέλεσμα των πολλαπλών ασυντόνιστων επεμβάσεων που έχουν γίνει στα αρχικά κείμενα.
Υπάρχουν και πολλά άλλα θέματα και στοιχεία που σχετίζονται με το θέμα της Μαγδαληνής. Συμφωνώ πάντως ότι δεν ήταν πόρνη. Το αντίθετο μάλιστα, πρέπει να είχε υψηλή καταγωγή.
Κύριοι, χαίρομαι για την παρουσίαση αυτού τού θέματος.. Το φιλμ αυτό το είδα όταν πήγαινα στο γυμνάσιο. Μου άρεσε πάρα πολύ, και περισσότερο από όλες τις ταινίες με τα πάθη τού Χριστού, πρώτον διότι ήταν μεταγλωττημένο και κατανοητό, και πολύ ”κοντά” στην πραγματική ιστορία τού Χριστού, και είχε αληθοφάνεια. Ψάχνω χρόνια να βρώ την ταινία σε κασέτα ή σε CD, αλλά τίποτα..
Συμπλήρώνω προηγούμενο σχόλιό μου για να πω, ότι εντυπωσιάστηκα πολύ, από τον τότε Μεξικάνικο σινεμά, που έφτιαξε μία τόσο ωραία ταινία !!!!!!!! Γι’ αυτό και αναζητώ την ταινία να την ”μελετήσω ” καλύτερα..