“Καρδιά” των Χανίων, το σπουδαιότερο σημείο της πόλης, αποτελεί ο Λόφος Καστέλι, το ανακτορικό κέντρο της Κυδωνίας κατά τον 14ο και 13ο αι. π.Χ. όπως επεσήμανε η επίτιμη γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, διευθύντρια των αρχαιολογικών ανασκαφών στο μινωικό ανάκτορο του λόφου Καστελιου, Μαρία Βλαζάκη κατά τη διαδικτυακή ομιλία που διοργάνωσαν το απόγευμα της Παρασκευής η εταιρία Αιγεύς και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Oι ανασκαφές στην πόλη των Χανίων έχουν ισχυροποιήσει την άποψη ότι η Κυδωνία των μινωικών χρόνων ταυτίζεται με τη θέση όπου σήμερα αναπτύσσεται η πόλη των Χανίων.
Oπως ανέφερε η κα Βλαζάκη, ο χαμηλός λόφος του Καστελιού σε δεσπόζουσα θέση σε σχέση με το φυσικό λιμάνι στα βόρεια και τον χανιώτικο κάμπο στα νότια, επιλέχτηκε εξαρχής ως το πιο πρόσφορο σημείο για την εγκαθίδρυση του πρώτου οργανωμένου οικιστικού πυρήνα και του μινωικού ανακτόρου στη συνέχεια. Στα χρόνια από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας έως το 1450 π.Χ. παρατηρείται αμφίδρομη επίδραση και σύγκλιση μινωικών και μυκηναϊκών στοιχείων στην Κυδωνία. Γεγονός είναι ότι μετά το 1450 π.Χ. νέα διοίκηση εγκαταστάθηκε στην Κνωσό και την Κυδωνία και χαρακτηριστικά μυκηναϊκά έθιμα υιοθετήθηκαν ταυτόχρονα στην Κεντρική και Δυτική Κρήτη. Κατά την προτελευταία αυτή περίοδο του μινωικού πολιτισμού, που σήμερα συνηθίζεται να αποκαλείται τελική ανακτορική ή τρίτη ανακτορική ή μυκηναϊκή, στην Κυδωνία η μυκηναϊκή επιρροή είναι εντονότερη και ιδρύεται νέο ανάκτορο.
Η θέση των Χανίων ως η πλησιέστερη κρητική πόλη στα κέντρα της Πελοποννήσου και της ηπειρωτικής Ελλάδας, έπαιξε ασφαλώς καθοριστικό ρόλο. Οι επαφές της πόλης με άξονα το εμπόριο δεν περιορίζονται μόνο στην υπόλοιπη Κρήτη, την ηπειρωτική Ελλάδα και τις Κυκλάδες. Από τη μελέτη της κεραμικής ανιχνεύονται σχέσεις με την Κύπρο, Χαναάν, Συρία, Αίγυπτο, Ιταλία και Σαρδηνία, τεκμηριώνοντας την ύπαρξη ενός εκτεταμένου εμπορικού δικτύου μέσα από θαλάσσιους δρόμους.
Μάλιστα όπως ανέφερε η κα Βλαζάκη, καταγραφές για το Μινωικό ανάκτορο του λόφου Καστέλι εντοπίστηκαν από αρχαιολόγους στην Αίγυπτο ενώ αντίστοιχα ευρήματα Αιγυπτιακού σκαραβαίου αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη στον λόφο Καστέλι. Συγκεκριμένα το όνομα της Κυδωνίας αναγράφεται, μαζί με ονόματα και άλλων κρητικών και ελλαδικών πόλεων, στο ταφικό μνημείο του Amenhotep III στην Αίγυπτο, που χρονολογείται στο 1380 π.Χ. Ίσως δεν είναι σύμπτωση το γεγονός ότι σε ανασκαφή οικοπέδου στο λόφο του Καστελλιού βρέθηκε σκαραβαίος με εγχάρακτη δέλτο του ίδιου Φαραώ.
Γύρω στο 1250 π.Χ. ένας καταστροφικός σεισμός και η ενεργοποίηση ενός ρήγματος που διατρέχει τις υπώρειες του λόφου του Καστελιού προκάλεσαν την καταστροφή του ανακτόρου. Πολύτιμα όσον αφορά τις γνώσεις μας για την καταστροφή του μινωικού ανακτόρου είναι τα αρχαιοολογικά ευρήματα στις ανασκαφές στην οδό Κατρέ.
Η κα Βλαζάκη αναφέρθηκε στο χώρο με χαλικάσβεστο δάπεδο, όπου έλαβε χώρα η μεγάλη θυσία ζώων και της νεαρής κοπέλας με αφορμή τον ισχυρό σεισμό περίπου στο 1250 π.Χ., δηλ. μια πολύ μεγάλων διαστάσεων αίθουσα που ξεπερνά τα 20 μ. μήκος και τα 10 μ. Πλάτος. Μάλιστα αντίστοιχο παράδειγμα απαντάται στην Κνωσό. Πρόκειται για το αποκαλούμενο από τον Evans «Τελωνείο» με δύο σειρές πεσσών, ακριβώς στην βόρεια είσοδο του ανακτόρου.
Ιδιαίτερος λόγος έγινε για την τελετουργική θυσία που έλαβε χώρα στα ερείπια του ανακτόρου στην περιοχή του ρήγματος και για την καθηλωτική εικόνα του ίδιου του ρήγματος. Μάλιστα όπως ανέφερε η κα Βλαζάκη, σύμφωνα με έρευνες, ο σεισμός που κατέστρεψε το μινωικό ανάκτορο στο λόφο Καστέλι, ήταν μεγέθους 6,6 και 7,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ
Η κα Βλαζάκη παρουσίασε παράλληλα πλούσιο φωτογραφικό υλικό όπου φαίνονται τα φοβερά σημάδια που άφησε στο δάπεδο η ενεργοποίηση και επανεργοποίηση του ρήγματος αλλά και τα ευρήματα που αφορούσαν την ανθρωποθυσία νεαρής γυναίκας, μια τελετουργική πράξη εξαγνιστικής θυσίας κυρίως παρθένων, σε περιόδους λοιμών και λιμών. Μάλιστα όπως επεσήαμανε η αρχαιολόγος, τα ευρήματα δείχνουν πως η νεαρή κοπέλα θυσιάστηκε με πολύ εξειδίκευμενο τρόπο, (διάνοιξη του κεφαλιού με αιχμηρό όπλο, πιθανόν ξίφος).
Τα σπουδαιότερα ευρήματα από τις ανασκαφές στον λόφο Καστέλλι, όπως και από το νεκροταφείο των πολεμιστών στον Άγιο Ιωάννη, εκτίθενται με πολύ κατατοπιστικό, αναλυτικό και εντυπωσιακό τρόπο στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, στη Χαλέπα.
