Η οικονομική ασφυξία, η αύξηση της φτώχειας και η κατάρρευση του κοινωνικού κράτους τα χρόνια της κρίσης δημιούργησαν ένα εκρηκτικό περιβάλλον που είχε ως συνέπεια να επιδεινωθεί το πρόβλημα της ουσιοεξάρτησης στην Ελλάδα. Αυτό επισημαίνει, μεταξύ άλλων, η πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου κατά των Ναρκωτικών (ΕΣΥΝ) Μαρίνα Τσίγκα μιλώντας στα «Χ.ν.» για το φαινόμενο των εξαρτήσεων.
H κα Τσίγκα, που θα μιλήσει σήμερα στις 6.30 το απόγευμα στην αίθουσα του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Χανίων σε εκδήλωση που διοργανώνει το Παράρτημα του ΕΣΥΝ στα Χανιά με θέμα «Το κοινωνικό πρόβλημα των ναρκωτικών και οι επιπτώσεις από τη νομιμοποίηση της κάνναβης», αναφερόμενη στη φαρμακευτική κάνναβη τονίζει σχετικά πως ο νέος νόμος «δεν λύνει κανένα πρόβλημα, ενώ αντίθετα εγκυμονεί πολλούς κινδύνους». Παράλληλα, ασκεί κριτική προς τα προγράμματα υποκαταστάτων επισημαίνοντας ότι η ουσιαστική αντιμετώπιση των εξαρτήσεων μπορεί να έρθει μόνο μέσα από «στεγνά» προγράμματα.
• Τι τροπή πήρε το πρόβλημα των εξαρτήσεων την περίοδο της κρίσης. Τι εικόνα έχετε; Αυξήθηκαν οι εξαρτημένοι; Άλλαξαν τα δεδομένα ως προς τις ουσίες;
Η ουσιοεξάρτηση είναι κοινωνικό φαινόμενο γιατί είναι κοινωνικές οι αιτίες αλλά και η επιπτώσεις του. Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες ψυχολογικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτικούς, πολιτισμικούς. Επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός, το φτωχό πολιτιστικό περιβάλλον, η σχολική αποτυχία και η σχολική διαρροή, η διαθεσιμότητα των ουσιών, η χρήση ή η ανοχή απέναντι στη χρήση στο οικείο περιβάλλον, τα πρότυπα της κοινωνίας, π.χ. πλούσιοι και διάσημοι που κάνουν χρήση ουσιών, κ.α. Στη χώρα μας με τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση και τις ιδιαίτερες επιπτώσεις της στους νέους, έχουν ήδη φανεί έντονα τα σημάδια των επιπτώσεων και στο πρόβλημα των ναρκωτικών, σε όλες τις πλευρές του: Εξάπλωση της χρήσης ναρκωτικών, καθώς και άλλων μορφών εξάρτησης (αλκοολισμός, τυχερά παιχνίδια, Διαδίκτυο), επιδείνωση της κατάστασης των εξαρτημένων που χαρακτηρίζεται από τη στροφή τους σε νέες, οικονομικότερες αλλά ιδιαίτερα επικίνδυνες για την υγεία και τη ζωή τους ουσίες («σίσα»), μείωση του κινήτρου για θεραπεία.
Επιπλέον η λαϊκή οικογένεια που μέχρι τώρα επωμιζόταν το μεγαλύτερο βάρος αυτής της προσπάθειας, αντιμετωπίζει πλέον αξεπέραστες δυσκολίες, ενώ παρατηρείται αύξηση των υποτροπών σε θεραπευόμενους και των φαινόμενων ρατσισμού που εκδηλώνονται και απέναντι στους χρήστες ουσιών. Όλα αυτά μαζί με την οικονομική ασφυξία που έχει επιβληθεί σε όλες τις δομές πρόληψης – θεραπείας («στεγνά προγράμματα») – επανένταξης και την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, δημιουργούν ένα εκρηκτικό περιβάλλον.
• Πρόσφατα ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τη φαρμακευτική κάνναβη. Το ΕΣΥΝ στάθηκε κριτικά απέναντι στην πρωτοβουλία αυτή. Για ποιο λόγο, όταν μιλάμε για ιατρική χρήση που μπορεί να ανακουφίσει ανθρώπους που υποφέρουν από σοβαρές ασθένειες;
Γιατί πιστεύουμε ότι στον τομέα της υγείας δεν λύνει κανένα πρόβλημα ενώ αντίθετα εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Επιπλέον εκτός από την ιατρική έχει και την σημαντική κοινωνική του διάσταση.
Αφήνει την ασφάλεια των ασθενών στα χέρια των πολυεθνικών φαρμάκου αφού αναφέρεται γενικά και αόριστα σε τελικά προϊόντα φαρμακευτικής κάνναβης. Καταργείται ακόμα και ο εντελώς απαραίτητος κρατικός έλεγχος που ο υπάρχον νόμος πρόβλεπε να ασκείται στην παραγωγή σκευασμάτων από το κρατικό μονοπώλιο. Η Διεθνής Επιτροπής του ΟΗΕ για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών (ΙΝCB) στην έκθεσή της για το 2017 επισημαίνει ότι, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένα παράγωγα κανναβινοειδών θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία ορισμένων προβλημάτων υγείας, δεν έχουν αποσαφηνιστεί θέματα, όπως η σύνθεση των φαρμάκων (δραστική ουσία και δόση), η φαρμακοτεχνική μορφή δόσης, η βέλτιστη οδός χορήγησης και οι παρενέργειες.
Επιπλέον οι ασθενείς που παρόλα αυτά τα επιλέγουν, μπορούν και τώρα να προμηθευτούν τα φαρμακευτικά σκευάσματα της κάνναβης, δωρεάν μέσα από τη συγκεκριμένη διαδικασία του ΕΟΦ που προβλέπει σχετική υπουργική απόφαση. Εδώ βέβαια ανοίγει ένα άλλο μεγάλο θέμα, η ανεπάρκεια του Εθνικού Συστήματος Υγείας, που όμως αποτελεί περιεχόμενο μιας άλλης συζήτησης και κυρίως άλλων διεκδικήσεων και αγώνων.
Από την άλλη πλευρά η ψήφιση του νόμου και όλες οι συζητήσεις και η επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται για την υπεράσπισή του, ανεξάρτητα από προθέσεις, διευκολύνουν στην αθώωση στη συνείδηση των νέων και την αποδοχή της χρήσης της κάνναβης.
Με πρωτεργάτες επίσημες κυβερνητικές πηγές, έχουμε καταλήξει να συζητάμε ποιες είναι οι ευεργετικές ιδιότητες της κάνναβης, αντί να συζητάμε πόσο επικίνδυνο ναρκωτικό είναι, με ότι αυτό συνεπάγεται στη διαμόρφωση της στάσεις των νέων ανθρώπων, των παιδιών. Πριονίζονται έτσι τα θεμέλια κάθε προσπάθειας για ουσιαστική και αποτελεσματική πρόληψη.
Η διαθεσιμότητα, η προσβασιμότητα και η κοινωνική αποδοχή μιας ουσίας είναι παράγοντες που αυξάνουν τη χρήση της και αυτό ισχύει και με την κάνναβη. Όπου νομιμοποιήθηκε είτε για «θεραπευτικούς», είτε για «ψυχαγωγικούς» σκοπούς είχαμε αύξηση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, αύξηση της εξάρτησης από κάνναβη.
Εξ άλλου η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η νομιμοποίηση της ιατρικής χρήσης της κάνναβης είναι ένα ακόμα σκαλί για την πλήρη απελευθέρωση της χρήσης της. Εκεί άλλωστε είναι και η μεγιστοποίηση του κέρδους των πολυεθνικών που εισρέουν και στη χώρα μας. Κέρδος διπλό γιατί εξασφαλίζει και την καταστολή και τη χειραγώγηση των νέων.
• Πάγια θέση του ΕΣΥΝ είναι η δημιουργία στεγνών προγραμμάτων, ένα αίτημα που υπάρχει και για τα Χανιά. Σε τι φάση βρίσκονται τα προγράμματα απεξάρτησης πανελλαδικά;
Η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων γίνεται στην Ελλάδα μέσα από δύο διαφορετικές προσεγγίσεις. Η μία είναι αυτή των μονάδων του ΚΕΘΕΑ, το 18 ΑΝΩ και το ΨΝΘ (τα λεγόμενα «στεγνά θεραπευτικά προγράμματα») που έχουν στόχο την πλήρη απεξάρτηση και αποχή από της ουσίες, την επαγγελματική κατάρτιση και κοινωνική ένταξη των εξαρτημένων, χωρίς χρήση φαρμάκων και υποκατάστατων. Οι υπηρεσίες τους παρέχονται δωρεάν, δεν υπάρχει λίστα αναμονής και έχουν, σύμφωνα με τον τελευταίο απολογισμό ποσοστό επιτυχίας 70%.
Η άλλη προσέγγιση είναι αυτή των μονάδων χορήγησης υποκατάστατων του ΟΚΑΝΑ. Ακολουθούν τη λογική της μείωσης της βλάβης, δηλαδή τον περιορισμό των προβλημάτων υγείας και της κοινωνικής και οικογενειακής ενόχλησης. Απευθύνονται μόνο σε χρήστες οπιούχων με τη χορήγηση ως υποκατάστατων βουπρενορφίνης και μεθαδόνης. Δεν έχουν στόχο την πλήρη απεξάρτηση και αποχή από τις ουσίες. Συντηρούν την εξάρτηση από τις νόμιμα χορηγούμενες οι οποίες στην Ελλάδα και διεθνώς, με την εκτροπή τους στην παράνομη αγορά γίνονται νέες ουσίες κατάχρησης και εξάρτησης ιδιαίτερα επικίνδυνες. Πρόκειται επομένως για συντήρηση του φαινομένου της τοξικοεξάρτησης. Παρόλα αυτά η αντιναρκωτική πολιτική της χώρας μας, εναρμονισμένη με αυτή της ΕΕ, προωθεί τη χορήγηση υποκατάστατων ως την κύρια μορφή «θεραπείας».
Όλα τα θεραπευτικά προγράμματα σήμερα όπως και ο ευρύτερος τομέας της υγείας και της πρόνοιας υποχρηματοδοτούνται από το κράτος και λειτουργούν με ελλείψεις.
Πάγια θέση του ΕΣΥΝ και βασικό αίτημα των διεκδικήσεων και της δράσης του είναι να στηριχτούν τα στεγνά θεραπευτικά προγράμματα και να δημιουργηθούν τόσα όσα έχει ανάγκη η χώρα, με μόνιμο και επαρκές προσωπικό και πλήρως χρηματοδοτούμενα από το Κράτος. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το αίτημα και οι δράσεις του τοπικού παραρτήματος για τη δημιουργία μονάδας στα Χανιά.
• Συχνά γίνεται λόγος για την ποινική αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών. Ποια είναι η θέση σας επί αυτού; Χρειάζεται αυστηροποίηση των ποινών ή αλλαγή φιλοσοφίας;
Ένα κοινωνικό πολυπαραγοντικό φαινόμενο, δεν μπορεί να λυθεί με νομοθετήματα, ούτε με τη περιθωριοποίηση και τη φυλάκιση του χρήστη. Η ισχύουσα κατασταλτική πολιτική έχει αποτύχει γιατί με τις ρυθμίσεις και την εφαρμογή της, φυλακίζει τους χρήστες και αφήνει ελεύθερους τους εμπόρους. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ίδιοι κατασταλτικοί μηχανισμοί που θα έπρεπε να ελέγχουν την παραγωγή, διακίνηση και χρήση ουσιών αφήνουν με «προστατευτικό» τρόπο ανέπαφους τους αντίστοιχους εγκληματικούς μηχανισμούς. Η θέση του περιστασιακού χρήστη και του εξαρτημένου δεν είναι στη φυλακή, αλλά μέσα στην κοινωνία «καθαρός» από κάθε εξάρτηση. Είναι ανάγκη να υπάρχουν επαρκείς δομές και να γίνεται συστηματική προσπάθεια να κατευθυνθεί ο χρήστης σε αυτές. Αυτό θα γίνει μόνο όταν δημιουργηθεί ένας Δημόσιος και Ενιαίος Φορέας με επαρκής χρηματοδότηση από τον Κρατικό προϋπολογισμό που θα καλύπτει πλήρως τις ανάγκες της χώρας σε πρόληψη – θεραπεία – κοινωνική επανένταξη.
