» Ενα ξεχωριστό μάθημα του Σταμάτη Αποστολάκη στους μαθητές του Σ.Δ.Ε.
«Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 οι χωροφύλακες ενημέρωσαν τους άντρες του χωριού ότι πρέπει να ετοιμαστούν για να φύγουν για το μέτωπο. Γυναίκες και παιδιά κλαίγαμε. Εκείνοι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία του χωριού φορώντας τα καλά τους. Αγκαλιάστηκαν όπως στους γάμους κι άρχισαν να τραγουδούν “Μηνάς μου κόρη κι έρχομαι…”. Έτσι έφυγαν για τον πόλεμο».
Ο δάσκαλος, βραβευμένος λαογράφος και συνεργάτης των «Χ.ν.» Σταμάτης Αποστολάκης, από την Αγία Ειρήνη Σελίνου, ήταν μόλις 8 χρονών όταν ξέσπασε ο ελληνο-ιταλικός πόλεμος. Εβδομήντα-εννιά χρόνια αργότερα, ως καλεσμένος του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Χανίων (ΣΔΕ), με αφορμή την επέτειο του 1940, ξετύλιξε το νήμα των προσωπικών του αναμνήσεων από εκείνη την εποχή. «Σαράντα – οκτώ άτομα είχαν πάει από το χωριό μας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία. Γύρισαν μόλις 5. Σαν σκελετοί ήταν», θυμήθηκε ο κ. Αποστολάκης.
Η υποδοχή κάθενός από τους επιζώντες μια ξεχωριστή στιγμή: «Το 1945 ήμουν 13 χρονών. Θυμάμαι όταν γύρισε ο Μιχάλης Κουλουρίδης. Πήγε όλο το χωριό να τον υποδεχθεί. Ο πατέρας του έσφαξε ένα ζώο, έφτιαξαν σταροπίλαφο κι έστρωσαν τάβλες μεγάλες. Ένας χωριανός πήγε να ξεκινήσει ένα τραγούδι: “κόσμε χρυσέ, κόσμε ακριβέ”. Ο πατέρας του Μιχάλη όμως τον σταμάτησε αμέσως. “Στο σπίτι μου δεν θα τραγουδήσει κανείς. Μπορεί ο γιος μου να γύρισε αλλά δεν γύρισε ο χωριανός μας ο Αριστείδης”. Βάλαμε όλοι τα κλάματα. Τέτοιοι ήταν οι άνθρωποι τότε…».
Οι απώλειες αγαπημένων ανθρώπων και οι θηριωδίες του ναζισμού στοίχειωσαν τα παιδιά της εποχής εκείνης. Μεγαλώνοντας ο κ. Σταμάτης αναζήτησε και κατέγραψε μαρτυρίες από τους χωριανούς που έζησαν τον εφιάλτη των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης. «Μου έκοψαν χρόνια αυτές οι διηγήσεις», εξομολογήθηκε στους μαθητές του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας. Αρκούσε και μόνο η μαρτυρία ενός επιζώντα που είχε οδηγήσει τον πατέρα του στους φούρνους του Νταχάου. Ο ίδιος βρέθηκε μετά από χρόνια στο κολαστήριο του Νταχάου να παρακολουθεί ένα ντοκιμαντέρ για την καθημερινότητα των φυλακισμένων. «Με έβγαλαν λιπόθυμο από την αίθουσα», ανέφερε, ενώ λίγα λεπτά αργότερα συνεχίζοντας την αφήγησή του παρουσίασε στους μαθητές του σχολείου ένα σπάνιο και συγκλονιστικό ντοκουμέντο: ένα αντίγραφο επίσημης λίστας εκτελεσθέντων, που αναγράφονταν ονόματα, ημερομηνίες και τρόπος εκτέλεσης, όπως αυτές τηρούνταν στα αρχεία του στρατοπέδου.
Στιγμές απερίγραπτου ανθρώπινου πόνου εναλλάσσονταν με μαρτυρίες λαϊκής σοφίας και περηφάνιας στο ξεχωριστό αυτό μάθημα που παρέδωσε ο παλιός δάσκαλος στους μαθητές του ΣΔΕ το βράδυ της Παρασκευής.
Όπως τότε, χρόνια μετά τον πόλεμο, που ρώτησε κάποιους άντρες γιατί εκείνο το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου στην πλατεία του χωριού, φεύγοντας για τον πόλεμο, τραγούδησαν ένα τραγούδι του γάμου: «Μα δάσκαλε, δεν πηγαίναμε για το μέτωπο, πηγαίναμε για την ελευθερία!», ήταν η απάντηση που έλαβε.
