γ΄ συνέχεια από το έργο
Φιλοσοφική πραγματεία για τις νεότερες γενιές ένα παράδειγμα φιλοσοφίας: Η ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ
Luc Ferry
διάσημος γάλλος φιλόσοφος
Εκδόσεις Πλέθρον
Μετάφραση:
Τάσος Μπέτζελος
2008
Κατά τους Στωϊκούς που η φιλοσοφία τους πρωτοεμφανίστηκε τον ένατο αιώνα π. Χριστού στην Ελλάδα
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ Ο ΣΤΩIΚΙΣΜΟΣ
Που γεννήθηκε, βασικά η φιλοσοφία; Στο δεύτερο κεφάλαιο του Luc Ferry (ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ) που παρουσιάζουμε σήμερα ο συγγραφέας του γράφει: «οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι η φιλοσοφία πρωτοεμφανίσθηκε στην Ελλάδα στον 6ο π.Χ. αιώνα. Ένα γεγονός που χαρακτηρίστηκε «ελληνικό θαύμα» λόγω των εκπληκτικών αποτελεσμάτων που είχε αυτή η αιφνίδια γέννηση. Αλλά τι υπήρχε πριν και αλλού και σε άλλους πολιτισμούς πριν από τον 6ο αιώνα.
Ο Luc Ferry, επί της ουσίας προτείνει δύο απλές απαντήσεις, λέγοντας :
(α) Η πρώτη απάντηση είναι «Σε όλους τους πολιτισμούς προ και πέρα της Ελληνικής αρχαιότητας, ότι, τη θέση της Φιλοσοφίας είχαν, θα λέγαμε οι θρησκείες…
ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΙΑΡΚΗΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Όμως εκτός των αρχαίων θρησκειών υπήρχε μια διαρκής αναζήτηση απαντήσεων για τα μεγάλα προβλήματα ανθρώπου-ανθρωπότητας από άλλες πλευρές ανθρώπινης σοφίας. Σ’ αυτή την περίοδο η αναζήτηση στην αρχαία Ελλάδα προσέλαβε τη μορφή μιας «Ορθολογικής έρευνας» με αποδέσμευση από την απόλυτη θρησκευτική πίστη. Αυτό, βέβαια, ήταν πεποίθηση, ένα μεγάλο γεγονός το οποίο βοηθήθηκε (κατά ένα μέρος) και από τις κατευθύνσεις της Δημοκρατικής φύσης της πολιτείας.
Τότε στην Αθήνα η Δημοκρατική λειτουργία ευνόησε, όσο καμιά άλλη φορά, την ελευθερία σκέψης, με δημόσια διαβούλευση. Έτσι, στην Αθήνα από τον 4ο αιώνα π.Χ. λειτουργούσαν πολυάριθμες φιλοσοφικές σχολές που αυτές έπαιρναν το όνομά τους από τον τόπο γέννησης του ιδρυτού τους, όπως ο Ζήνων ο Κιτιεύς από το Κίτιον της Κύπρου.
Ο ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΟΥ ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΥ, ΖΗΝΩΝ ΔΙΔΑΣΚΕ ΣΕ ΖΩΓΡΑΦΙΣΜΕΝΕΣ ΣΤΟΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Αυτός ήταν ο σπουδαίος ιδρυτής της σχολής των Στωϊκών που ίδρυσε το «Ελεύθερο Πανεπιστήμιό του», στην Αθήνα. Δίδασκε σε στοές που η διδασκαλία του ήταν Δωρεάν και οι στοές ήταν καλυμμένες με θαυμάσιες ζωγραφιές.
ο Ζήνων γεννήθηκε το 334 π.Χ. και πέθανε στην Αθήνα γύρω από το 262 π.Χ. Μέσα στα πλαίσια αυτής της πραγματικότητας δημιουργήθηκε η λέξη ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ.
Τα δωρεάν μαθήματα του Ζήνωνα, αποκτήσανε φήμη και αξία αλλά και αντιδράσεις. Για να συνεχιστεί η λειτουργία από τους μαθητές του, μετά τον θάνατό του.
Η περίφημη Στωϊκή Σχολή της Αθηναϊκής Φιλοσοφίας λειτούργησε σε 3 κύκλους. Πρώτος κύκλος έκλεισε με τις σπουδαίες φιλοσοφικές διδασκαλίες του Ζήνωνα ιδρυτή αυτής της σχολής.
ΔΕΝ ΔΙΑΣΩΘΗΚΑΝ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο δεύτερος κύκλος, με διάδοχο του Ζήνωνα τον Κλεάνθη από το Άσσιο (331-230) και ο τρίτος κύκλος, του ονομαστού «αρχαίου αποικισμού, έκλεισε με τον άλλο μαθητή του Ζήνωνα που ήταν ο Χρύσιππος ο αιολεύς (γύρω στα 280-208).
Όμως, η μεγάλη ατυχία ήταν και είναι ότι δεν έχει διασωθεί, πρακτικά, ΤΙΠΟΤΑ από τις πολυάριθμες εργασίες που συντάξανε οι τρεις πρώτοι Μεγάλοι ΣΤΩΙΚΟΙ. Για να μην γνωρίζουμε τη σκέψη τους άμεσα, αλλά έμμεσα.
Πέρα από τον Ζήνωνα τον ιδρυτή της Σχολής και τους δύο πρώτους διαδόχους του όπου λειτούργησαν τη σχολή των τριών πρώτων αυθεντικών κύκλων.
Αλλά ο Στωϊκισμός γνώρισε μια δεύτερη περίοδο άνθησης στην αρχαία Ελλάδα κατά τον 2ο π.Χ. αιώνα.
Ο ΝΕΡΩΝΑΣ ΜΕΤΕΦΕΡΕ ΣΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΩΙΚΙΣΜΟ ΜΕ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ
Αλλά στη συνέχεια ακολούθησε μια περίοδος και στη Ρώμη. Σε αντίθεση με τα έργα των δύο πρώτων περιόδων είναι γνωστά τα κορυφαία έργα αυτής της περιόδου, ορίζονται πλέον διαδοχικά επικεφαλής της σχολής, εποπτεύονται από ένα μέλος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορικής αυλής, όπως ο ΣΕΝΕΚΑ, που ήταν επίσης παιδαγωγός, επίσης και από έναν ακόμα καθηγητή, ο οποίος δίδαξε στωικισμό στη Ρώμη υπό τον Νέρωνα, από τον Επίκτητο και από έναν απελευθερωμένο ΣΚΛΑΒΟ, που η προφορική διδασκαλία του είχε δημιουργήσει μεγάλη απήχηση στους μαθητές του, κυρίως ο Αρριανός συνέταξε δύο βιβλία τις Διατριβές και το Εγχειρίδιο, όπως και από το έργο του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου.
ΜΕ ΤΡΟΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΑΠΟ ΤΙΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ Ο ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ ΔΙΑΚΗΡΥΞΕ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ
Ποιες, όμως, θεμελιώδεις πλευρές μιας φιλοσοφίας όπως ο ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ είναι εκείνη που με τρόπο εντελώς διαφορετικό από τις θρησκείες θα αντιμετωπίσουν την πρόκληση της ΣΩΤΗΡΙΑΣ. Και θα διατυπώσει απαντήσεις για την αναγκαιότητα των ΦΟΒΩΝ που γεννιούνται από την ΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ.
Σ’αυτή την κρίσιμη ερώτηση o Luc Ferry ακολουθεί τον άξονα με τρεις απαντήσεις: (την θεωρία, την ηθική, τη Σοφία). Όμως αυτοί οι τρεις άξονες ενδέχεται να δυσχεράνουν σε κάποια σημεία την ανάγνωση, αλλά είναι θεμελιώδης αρχή για διευκόλυνση, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, να ασκηθεί η σκέψη μας με κριτικό τρόπο. Για να μπορούμε να επαληθεύουμε την Αλήθεια από μόνοι μας, αν αυτό που μας λένε ισχύει ή όχι!
ΘΕΩΡΙΑ Η ΝΕΑ ΑΤΕΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Κάτω από αυτό τον υπότιτλο ατενίζουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει. Για να μάθουμε να ζούμε σ’ αυτόν τον κόσμο και να εντάξουμε αυτόν τον κόσμο στο εσωτερικό μας.
Γιατί αυτό είναι το πρώτο καθήκον της φιλοσοφικής θεωρίας.
Η λέξη θεωρία προέρχεται από τα αρχαία Ελληνικά και η ετυμολογία της αξίζει να συγκρατήσει την προσοχή μας. Σημαίνει το ΘΕΙΟΝ, τα θεία ΟΡΩ (θείον). Δηλαδή «βλέπω» (ορώ) το θεϊκό θείον. Βλέπω τη θεϊκή φύση. Θεία.
Για τους Στωικούς, με τη θεωρία προσπαθούμε να ατενίσουμε τη θεϊκή διάσταση των πραγμάτων. Για τους Στωικούς, πράγματι, η θεωρία συνίσταται στο να προσπαθούμε η θεϊκή διάσταση των πραγμάτων να μας περιβάλλει.
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΑΠΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΤΟ ΘΕΙΟΝ
Για την μακρινή ιδέα και για τη σημασία του κόσμου στους αρχαίους Έλληνες της Στωικής φιλοσοφίας, η δομή του κόσμου ή η κοσμική τάξη δεν συνιστά μόνο μια θαυμαστή διάταξη αλλά, είναι επίσης, μια τάξη που αναλογεί ένα έμβιο ον.
Ο υλικός κόσμος, το σύμπαν ολόκληρο με τη διατεταγμένη τάξη του σύμπαντος ολόκληρου, ονομαζότανε από τους αρχαίους έλληνες της Στωικής Σχολής «ΘΕΙΟΝ».
Όμως, τόσο οι Στωϊκοί της Ελλάδας, αυτό το θεϊκό στοιχείο το αποκάλεσαν, εδώ και 3000 χρόνια Θεό. Θεωρώντας το, με όλα τα κοσμικά κατάλληλα μέσα, όπως οι επιστήμες. Για να λέει ο Luc Ferry να βλέπουμε την πιο «πραγματική διάσταση» σε σχέση με την περιγραφή του κόσμου.
Η ΣΤΩΙΚΗ ΣΟΦΙΑ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΝΑ ΜΑΣ ΜΙΛΑ
Στα υπόλοιπα περιεχόμενα αυτού του δεύτερου κεφαλαίου ο Luc Ferry, αναφέρεται στο θέμα με τον υπότιτλο: «Να ελπίζεις κάπως λιγότερο και ν’αγαπάς περισσότερο» αναφέρεται στις διατριβές του Επίκτητου που αναπτύσσουνε ένα από τα πιο διάσημα θέματα του στωικισμού. Αυτή που είναι η ευζωϊα. Μια ζωή δίχως ελπίδα και φόβους, που εκφράζει ένα τρόπο ύπαρξης που αποδέχεται τον κόσμο της, έχει σημαντικό σκοπό στον οποίο θα επανέλθουμε….
Ακόμα μιλά για την «υπερασπιστή της μη αφοσίωσης» εννοώντας με αυτή ακριβώς την έννοια ο Επίκτητος ότι «το ζήτημα δεν είναι να είσαι αδιάφορος αλλά να αποφεύγονται εκείνοι οι δεσμοί που μας κάνουν να ξεχνάμε την ΠΑΡΟΔΙΚΟΤΗΤΑ!…»
Στο επόμενο τρίτο κεφάλαιο έχει τίτλο: «Η Νίκη του Χριστιανισμού επί της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας». Πάντως η Στωική σοφία, εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να μας μιλά παρά τους αιώνες που έχουν περάσει.
