Όποιος την ιστορία του την ίδια δεν ξέρει,
το πώς και το γιατί εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια,
στης αμάθειας το σκοτάδι μένει
και ζει μονάχα απ’ τη μια στην άλλη μέρα!
Γιόχαν Βολφγκάνγκ Γκαίτε
Φιλέλλην ποιητής και φιλόσοφος
Στις 3 Μαρτίου 2023 επισκέφθηκε το 6ο Γυμνάσιο Χανίων ο καθηγητής νεώτερης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Γιάννης Κοκκινάκης. Στόχος της δράσης αυτής ήταν η επαφή των μαθητών της Γ΄ τάξεως, οι οποίοι διδάσκονται νεώτερη ιστορία, με έναν επιστήμονα ερευνητή και κατ’ επέκτασιν με έναν ποιοτικό ιστορικό Λόγο (σκέψη). Η ομιλία- συζήτηση έλαβε χώρα στο Πνευματικό Κέντρο της Ενορίας του Αγίου Παντελεήμονος.
Θέμα: «Β΄ Βιομηχανική Επανάστασις: η περίπτωσις των Η.Π.Α. από το 1850- 1914». Η άψογη και παραδειγματικά πειθαρχημένη στάση των μαθητών και μαθητριών της Γ΄ Γυμνασίου ενέπνευσαν τον ιστορικό επιστήμονα να παρουσιάσει μέρος των αποτελεσμάτων της ερευνητικής εργασίας του. Ακολούθησε συζήτηση κατά την οποία ετέθησαν ερωτήματα από πλευράς τόσο μαθητών όσο και καθηγητών.
Ιστορία σημαίνει παρελθόν. Η ενβύθησις εντός αυτού απαιτεί πειθαρχημένη σκέψη με στόχο την αναζήτησιν της αλήθειας ενός παρελθόντος κόσμου, προγόνου του σημερινού. Αλήθεια είναι η επιβεβαίωσις των σκέψεων του ανθρώπου απ’ την εξωτερική πραγματικότητα. Βασικό γνώρισμα της ανθρώπινης φύσεως είναι ο νους, ο λόγος. Με τον νου ο άνθρωπος βαδίζει τον δρόμο της γνώσεως, η οποία βοηθάει στην κατάκτηση της αλήθειας των πραγμάτων. Η αναζήτησις και η ανεύρεσις της αλήθειας, είτε επιστημονική είναι, είτε πρακτική, είτε ηθική, είναι έμφυτη σ’ όλους τους ανθρώπους. Είναι ο πολύτιμος θησαυρός, που βρίσκεται ύστερα από μόχθο πολύ στων πραγμάτων τα βάθη, εκεί όπου δύσκολα φτάνει κανείς, γιατί οι πολλοί μένουν στην επιφάνεια, όπου όλα υπολογίζονται με την πλάστιγγα της συνήθειας. Εάν η εύρεση της αλήθειας προϋποθέτει κατά βάση λογικές ικανότητες, η διακήρυξη και ιδιαίτερα η προσήλωση σ’ αυτή προϋποθέτει σθένος ψυχικό, είναι καρπός του συναισθήματος της ευθύνης, δημιουργεί πολλά προβλήματα σ’ αυτόν που την υπερασπίζει, και αποτελεί το γνώρισμα κάθε ελεύθερου (δηλ. δημιουργικού) ανθρώπου.
Η αλήθεια είναι τόσο παλιά, όσο κι ο άνθρωπος. Στην προσπάθεια να τη φέρει στο φως ο άνθρωπος μπόρεσε ν’ απαλλαχτεί στα πρώτα βήματα της ζωής του απ’ το καταθλιπτικό συναίσθημα του φόβου και να βαδίσει τον δρόμο της προόδου και του πολιτισμού. «Ποτέ μου δεν ένιωσα τον φόβο, τονίζει αρχαίος φιλόσοφος, γιατί πάντα μια αόρατη δύναμη οδηγούσε τη ζωή μου, η αλήθεια». Ολόκληρη η Ιστορία της ανθρωπότητος στη βαθύτερη ουσία της δεν είναι παρά αγώνας ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, ανάμεσα στο σκότος και το φως.
Αυτόν του σκληρό αγώνα του ανθρώπου εκφράζουν οι μεγάλοι πολιτισμοί της αρχαιότητος. Η γνωστή διακήρυξις του Ομήρου: «εχθρός για μένα μεγάλος, αυτός που άλλα λέει και άλλα έχει στον νου του», έδωσε στην αρχαιότητα το έναυσμα να θεωρήσει την αλήθεια ως απαίτηση της ίδιας της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, ως τη μεγάλη αρετή, που προσφέρει όλα τ’ αγαθά στους ανθρώπους!
Κατά την πεζή εποχή μας, είναι αλήθεια πως ο δρόμος της γνώσεως άνοιξε διάπλατα τον ορίζοντα του ανθρώπου στον τομέα της επιστήμης και κατέκτησε ο άνθρωπος αυτό που ονομάζουμε επιστημονική αλήθεια, σε σημείο μάλιστα που να προκαλεί τον θαυμασμό.
Φρόντισε όμως ο άνθρωπος για επιμέρους αλήθειες, όχι για την αλήθεια την ίδια! Άνθρωποι πλήθος, με το κεφάλι γεμάτο από αλήθειες, κάθε λογής, νομικές, φυσικές, ιστορικές, υπάρχουν ανάμεσα μας, και ωστόσο η ψευτιά ολοένα πληθαίνει. Περιττό βάρος καταντούν στο τέλος και ανώφελο στολίδι, όταν βλέπουμε ανθρώπους στην πρώτη περίσταση να τις ξεχνούν και ν’ ακούν τα πιο ταπεινά ορμήματα του εαυτού τους. Αιχμαλωτιστήκαμε οι άνθρωποι απ’ τις ιδέες και τις τάσεις του συνόλου που ζούμε, στηρίξαμε την προσωπική επιτυχία στο ψέμα και κατασκάψαμε τα θεμέλια μιας γνήσιας κοινωνίας. Απ’ αυτή τη δουλειά σώζεται μόνο όποιος μπορέσει, πάνω απ’ τη μάζα, ν’ αντικρίσει με δικές του δυνάμεις τα πράγματα, να σπάσει τα δεσμά της πλάνης και να φτάσει στην ελευθερία της αλήθειας.
«Το ανθρώπινο πνεύμα, είπε ο Νίτσε, κρίνεται απ’ το βάρος της αλήθειας που μπορεί να σηκώσει· αυτό είναι για μένα το μόνο μέτρο των αξιών: η πλάνη δεν είναι τύφλωση, η πλάνη είναι ανανδρία».
Οι Έλληνες καλλιεργώντας τον νου επεδίωξαν την ανεύρεση της αλήθειας και με κάθε μέσο φρόντισαν να την εφαρμόσουν στη ζωή. Η προσήλωση στην ιδέα της αλήθειας, ανάγκασε τον Αριστοτέλη να εγκαταλείψει τη βασική επιστημονική γραμμή του δασκάλου του, προς τον οποίο έτρεφε τόσο σεβασμό, και να κάνει τη διακήρυξη: «μου είναι αγαπητός ο Πλάτων, πιο αγαπητή όμως μου είναι η αλήθεια».
Η εθνική μας ζωή, εάν θέλουμε να προκόψουμε, πρέπει να ταυτιστεί με την αλήθεια. Να γίνει κανόνας της ζωής μας η καθαρή ανταύγεια του πόθου του Σολωμού για την αλήθεια, όπως μας έρχεται με τη φράση: «το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό».
