Μάθημα πατριδογνωσίας 45 χρόνια μετά

1 από 2

Εμείς οι νεοέλληνες πάντα νοσταλγούμε. Συνηθίζουμε να μιλάμε για τα «χρόνια της αθωότητας», τότε που όλα ήταν πιο ανθρώπινα, πιο αγνά…

Οι Eλληνες (λαός συναισθηματικός στον υπερθετικό βαθμό) νοσταλγούν ό,τι έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, ωραιοποιούν παλαιότερες απλούστερες κοινωνικές δομές, ίσως επειδή οι απαιτήσεις της εποχής εκείνης ήταν λιγότερες, παρόλο που καλούνταν να γίνουν μέλη μιας κοινωνίας όπου από τα πρώτα μαθητικά τους χρόνια τους αντιμετώπιζε με τον ίδιο άστοργο και βάναυσο τρόπο… (βλ. εκπαιδευτικό σύστημα – αυταρχική συμπεριφορά διδασκόντων).
Από την δεκαετία του ’50 μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’70, κάθε τάξη των δημοτικών σχολείων είχε τον πατριδογνωστικό της χάρτη.
Εκεί, στο κέντρο ενός τροχού, ο γέρο-χρόνος μας σύστηνε τα παιδιά του, τους μήνες του. Και κάθε μήνας είχε το ημερολόγιο με τις κυριότερες γιορτές (εθνικές ή θρησκευτικές), έδειχνε τη φύση και τις μορφές που έπαιρνε αυτή σε κάθε εποχή, τις ασχολίες των ανθρώπων και τις καθημερινές του συνήθειες, ενώ περιλάμβανε παροιμίες και γνωμικά. Πρόσφατα σε μια επίσκεψη μου στο 2ο ειδικό δημοτικό σχολείο, που από πέρυσι εδρεύει στις Στέρνες Aκρωτηρίου, είδα ξανά αναρτημένο τον πατριδογνωστικό χάρτη των πρώτων μαθητικών μου χρόνων. Συγκινήθηκα. Μου ήρθαν στο νου εικόνες μιας άλλης εποχής…
Αποφάσισα να μεταφέρω σους μαθητές μου Β΄ και Γ΄τάξης του τμήματος Γεωπονίας του ΕΠΑΛ Ελευθερίου Βενιζέλου, τα συναισθήματα μου, να μιλήσουμε για τα λαογραφικά του Μάρτη, τις γιορτές του, τις λαϊκές παραδόσεις, τα γνωμικά και τις παροιμίες που τον αφορούν.
Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό και προθυμία κι έτσι άρχισε ένα μάθημα πατριδογνωσίας 45 χρόνια μετά…
Ο Μάρτης, τρίτος μήνας του έτους, ονομάστηκε έτσι προς τιμήν Ρωμαϊκού θεού του πολέμου Mars, δηλαδή Aρης. Ως τον 7ο αιώνα γιόρταζαν την πρώτη Μαρτίου με πομπές, χορούς και δώρα.

ΓΙΟΡΤΕΣ
8/3 γιορτή της γυναίκας. Yστερα από πολλούς αγώνες και θυσίες, απέκτησαν ίσα δικαιώματα οι γυναίκες με τους άντρες.
Στις 25 Μαρτίου γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Την χαρμόσυνη δηλαδή είδηση, που έφερε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στην Παναγία, ότι μέσω αυτής θα ενσαρκωθεί ο Υιός του Θεού.
Η 25η Μαρτίου είναι μια από τις δυο εθνικές εορτές μας. Την ημέρα αυτή τιμούμε τους ήρωες της επανάστασης του 1821, τους ήρωες αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους, ώστε η πατρίδα μας να είναι ελεύθερη χώρα.

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Για να μην μαυρίσουν από τον ήλιο τα παιδιά τους, οι μητέρες βάζουνε στο χέρι βραχιόλι από κόκκινη και λευκή κλωστή, τη μαρτίτσα και λένε: «Βάλε το χεράκι σου μη σε μαυρίσει ο Μάρτη, να γίνεις ροδοκόκκινη και σαν το χιόνι άσπρη»
Για τον ήλιο του Μαρτίου που μαυρίζει τα κορίτσια, ο λαός λέει: «Αν έχεις κόρη ακριβή, του Μάρτη ήλιος μην τη δει».
Ο λαός αγαπά τον Μάρτη και τον καλωσορίζει με χορό, λέγοντας: «Καλώς το νε τον Μάρτη, τον χρυσομάρτη» και τα παιδιά τρέχουν στις εξοχές, κόβουν ασφεντιλιές και αλληλοχτυπιούνται φωνάζοντας: «Μάρτης είναι σήμερα, άλλαξε την τρίχα σου και την λεκανίδα σου, να μακρύνεις, να χοντρύνεις και τον ουρανό να φτάσεις».
«Ντε μουλάρι κόκκινο και καφετί μπεγίρι, να κλέψουμε την κοπελιά από το πανηγύρι».
Παρά το ευμετάβολο του καιρού του Μάρτη, τα χιόνια και το κρύο, του λέει ο λαός: «Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, εφτά φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε».
Η λαϊκή φαντασία αποδίδει την αστάθεια του καιρού που παρατηρείται στον Μάρτη τον οποίο προσωποποιεί, στην εξής παράδοση: Ο Μάρτης έχει δυο γυναίκες, μια πανέμορφη φτωχιά και μια κακάσχημη που όμως είναι πλούσια. Τα βράδια κοιμάται ανάμεσα τους. Οταν γυρίζει προς τη μεριά της άσχημης, τη βλέπει και από το κακό του κάνει μέρες βροχερές και χειμωνιάτικες. Οταν πάλι γυρίζει προς την όμορφη, κάνει ηλιόλουστες ανοιξιάτικες. Γι’ αυτό ο Μάρτης μια κλαίει και μια γελά.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
«Δεν λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή». «Μάρτης βρέχει ποτέ μην βδιάσει κι ανέ βδιάσει ποτέ μη λιάσει».
Το μάθημα αυτό αφιερώνεται: Στον καθηγητή οφθαλμολογίας Γιάννη Παλήκαρη, στη μνήμη του δρ. Φωτάκη Θεόδωρου, χημικού και στους μαθητές Β’ και Γ’ τάξης του τμήματος Γεωπονίας του ΕΠΑΛ Ελευθερίου Βενιζέλου.

* Ο Νικόλαος Βερναδάκης
είναι εκπαιδευτικός