» Μια ξεχωριστή δράση με αφορμή την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου
Ένα ξεχωριστό μάθημα για τη λογοκρισία και την προπαγάνδα την περίοδο της χούντας των συνταγματαρχών όπως και τα fake news της εποχής εκείνης γύρω από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, αλλά και τη σημασία της ελευθεροτυπίας στη σωστή λειτουργία της δημοκρατίας, έζησαν οι μαθητές του Γυμνασίου Καντάνου που βρέθηκαν την Τετάρτη το πρωί στο Μουσείο Τυπογραφίας των Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη.
Η επίσκεψη των παιδιών εντάσσονταν στην δράση με θέμα “Ελευθερία, προπαγάνδα και λογοκρισία σε εποχές δικτατορίας” και οι μαθητές, έχοντας ήδη μελετήσει τα λογοκριμένα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων που αναφέρονταν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβριου 1973, συζήτησαν με τον αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ Αντώνη Σκαμνάκη και τον διευθυντή της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα” Παρασκευά Περάκη για τον Τύπο της εποχής και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι δημοσιογράφοι.
Ειδικότερα, ο κ. Σκαμνάκης, επικοινωνώντας μέσω τηλεδιάσκεψης καθώς βρίσκονταν στη Θεσσαλονίκη, έδωσε ένα συνοπτικό ιστορικό φαινομένων λογοκρισίας που αντιμετώπισαν οι εφημερίδες από την εποχή της σύστασης του ελληνικού κράτους μέχρι και τη απριλιανή δικτατορία.
Ο κ. Περάκης περιέγραψε το χάσμα που χωρίζει τον Τύπο σε περιόδους δικτατορίας και δημοκρατίας και μίλησε για την αξία του πλουραλισμού στην ενημέρωση.
Παράλληλα, ο εκπαιδευτικός Γιώργος Βλοντάκης μίλησε για το πως έζησε τα χρόνια της δικτατορίας ως μαθητής και αναφέρθηκε στο κλίμα ανασφάλειας και τρομοκρατίας που επικρατούσε στην καθημερινότητα των πολιτών καθώς ακόμα μια υπόνοια κριτικής προς την χούντα ήταν αρκετή για να οδηγήσει σε διώξεις.
«Στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι μάθουν τα παιδιά να “φιλτράρουν” τις πληροφορίες που λαμβάνουν, να μάθουν να κρίνουν. Να μπορούν να αντιληφθούν την κατευθυνόμενη ειδησιογραφία και την προπαγάνδα και να αξιολογούν τις ειδήσεις», εξήγησε η διευθύντρια του Γυμνασίου Καντάνου Βάγια Πιερράκου.
Σημείωσε δε ότι απώτερη επιδίωξη της πρωτοβουλίας είναι να γίνει μια έκδοση σχολικής εφημερίδας με τίτλο “Η φωνή της Καντάνου” όπου οι μαθητές θα μπορούν, ως ρεπόρτερ, να γράψουν για τα προβλήματα της περιοχής τους και τα θέματα που τους απασχολούν.
Τα παιδιά απευθυνόμενα στους εισηγητές έθεσαν ερωτήματα για το ζήτημα της λογοκρισίας, την “κουτσουρεμένη” και διαστρεβλωμένη, υπό το βάρος της λογοκρισίας, καταγραφή της εξέγερσης Πολυτεχνείου, αλλά και για θέματα που άπτονται στην ενημέρωση τα επόμενα χρόνια και σήμερα.
Το “παρών” στην εκδήλωση έδωσαν, μεταξύ άλλων, ο διευθυντής της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Μανόλης Τζανάκης και η υπεύθυνη του Γραφείου Σχολικών Δραστηριοτήτων Αρετή Μαρματάκη.
Μετά το τέλος της εκδήλωσης η υπεύθυνη του Μουσείου Τυπογραφίας Ελια Κουμή ξενάγησε τους μαθητές και εκπαιδευτικούς του σχολείου στους χώρους του μουσείου και τους μίλησε για τα εκθέματα.
Οι μαθητές γράφουν
Μετά την κατάλυση της Δημοκρατίας και την κατάληψη της εξουσίας από τη Χούντα των Συνταγματαρχών, η εξέγερση του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβριου 1973 σήμανε την αρχή του τέλους του καθεστώτος της 21 Απριλίου 1967 το οποίο είχε εξορίσει και φυλακίσει χιλιάδες ανθρώπους.
Αμέσως μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων κατέγραψαν τα γεγονότα ως εξής: η εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ έγραψε ότι «ΕΠΕΝΕΒΗΣΑΝ ΑΡΜΑΤΑ ΜΑΧΗΣ». Η εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ γράφει: «ΝΕΚΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ». Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ αναφέρει την «ΕΞΑΩΡΗ ΜΑΧΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ» και η ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ότι «ΤΑ ΤΑΝΚΣ ΚΑΤΕΣΤΕΙΛΑΝ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ».
Διαβάζοντας τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, παρατηρούμε πως τα δημοσιεύματα καταγράφουν τα γεγονότα που συνέβησαν, χωρίς όμως να ασκούν κριτική και να εκφράζουν την άποψή τους κατά του δικτατορικού καθεστώτος. Ο λόγος για τον οποίο μπορεί να μην ασκήθηκε κριτική ήταν η κατασταλτική λογοκρισία, που έβαζε σε κίνδυνο τους δημοσιογράφους, σε περίπτωση που έγραφαν κάτι που δεν έκρινε το καθεστώς σωστό.
Επίσης, το γεγονός ότι οι εφημερίδες στην αρχή αναφέρουν τι συνέβη ίσως να οφείλεται και στο σχέδιο φιλελευθεροποίησης που είχε ήδη αρχίσει να εφαρμόζεται. Συμφώνα με το σχέδιο αυτό του Παπαδοπούλου είχε πραγματοποιηθεί δημοψήφισμα, το οποίο κατάργησε τον θεσμό της μοναρχίας. Επιπλέον, ο Παπαδόπουλος ανακήρυξε τον εαυτό του πρόεδρο της Δημοκρατίας, διόρισε τον Μαρκεζίνη πρωθυπουργό και υποσχέθηκε πως θα διεξαχθούν ελεύθερες εκλογές το 1974. Το σχέδιο αυτό ανατράπηκε μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου.
Μια μέρα μετά τα πρώτα δημοσιεύματα, διαβάζουμε στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων:
ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ: «ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ Η ΑΝΑΡΧΙΑ, ΑΠΟ ΤΑΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ Μ.Μ ΕΚΛΕΙΣΘΗΣΑΝ ΕΙΣ ΣΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΟΥΣ ΧΘΕΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ». Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ γράφει: «ΕΚΗΡΥΧΘΗ ΚΑΘ’ ΑΠΑΣΑΝ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ». Η ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ αναφέρει: «ΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΧΘΕΣ. Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΘΑ ΑΡΘΗ ΤΟ ΣΥΝΤΟΜΩΤΕΡΟ». Τέλος η εφημερίδα «ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ» γραφεί χαρακτηριστικά, «Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΘΑ ΑΡΘΗ ΣΥΝΤΟΜΑ».
Παρατηρούμε ότι δεν γίνονται αναφορές στα γεγονότα του Πολυτεχνείου και στα επεισόδια που ακολούθησαν τις επόμενες ήμερες. Τα πρωτοσέλιδα είναι ολόιδια. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι επιβλήθηκε στρατιωτικός νομός και αυστηρή λογοκρισία. Με αυτόν τον τρόπο, η Χούντα των Συνταγματαρχών, αποκάλυψε το αληθινό της πρόσωπο.
Α Γυμνασίου Καντάνου
Όλα άρχισαν στις 14 Νοεμβρίου, όταν 500 με 800 περίπου άτομα έκαναν επιθέσεις με πέτρες εναντίον των αστυνομικών. Σε μια από αυτές τις επιθέσεις και τα πολλά μπες – βγες των φοιτητών, ένας μεγάλος αριθμός φοιτητών μπήκε μέσα στο Πολυτεχνείο και η αστυνομία το περικύκλωσε. Κάπως έτσι ξεκίνησε η κατάληψη. Το Σάββατο 17 Νοεμβρίου και ώρα 00:30, άρματα μάχης και μονάδες των ΛΟΚ, κατευθύνονται στο κέντρο της Αθήνας. Τα τανκς μπαίνουν στην Πατησίων και σταματούν γύρω από το Πολυτεχνείο. Στις 03:00 χτύπησαν. Ένα από τα άρματα μάχης ρίχνει την κεντρική πύλη και εισέρχεται στον περίβολο του Πολυτεχνείου.
Στις 17 Νοεμβρίου οι εφημερίδες κατέγραψαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. ΤΑ ΝΕΑ, ΤΟ ΒΗΜΑ, Η ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ, Η ΒΡΑΔΥΝΗ και Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ υποστήριξαν ότι υπήρχαν νεκροί και τραυματίες στις συγκρούσεις ανάμεσα στους διαδηλωτές και τους αστυνομικούς. Αντίθετα, ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ προτίμησε να γράψει ότι «Τα τανκς κατέστειλαν την φοιτητική αναρχία». Βλέπουμε ότι ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ προσπάθησε μέσα από το πρωτοσέλιδό του να κατηγορήσει τους φοιτητές που βρίσκονταν εκεί ως αναρχικούς. Αυτό θα το χαρακτηρίζαμε και ως ένα είδος προπαγάνδας υπέρ της Χούντας των Συνταγματαρχών. Παρατηρούμε επίσης ότι στα δημοσιεύματα δεν ασκείται κριτική στο δικτατορικό καθεστώς. Ίσως επειδή το 1973 η λογοκρισία ήταν κατασταλτική, οπότε οι δημοσιογράφοι ένιωθαν φόβο για τις συνέπειες σε περίπτωση που έγραφαν κάτι εναντίον της δικτατορίας.
