«∆εν µπορούµε να τα γνωρίζουµε όλα»
Jerome Bruner (1915-2016)
Σε ένα κόσµο που κυριαρχείται από άνευ προηγουµένου καινοτοµίες, το µέλλον ανήκει στα νεανικά µυαλά. Αυτά που µπορούν να δουν µοτίβα, να κάνουν συνδέσεις, να διαισθανθούν τάσεις, αλλαγές και να διδάξουν…
Μέχρι σήµερα απορούσαµε πως ήταν δυνατόν κάποιοι να πρωτοπορούν; Οι νοητικές τους διαδικασίες ήταν άγνωστες στους επιστήµονες.
Ερευνητές ανέπτυξαν µια νέα τεχνική µε την οποία παρατηρούν ζωντανά τις συναπτικές αλλαγές στους νευρώνες του εγκέφαλου.
Στο σηµείωµα παραθέτω το σχετικό εύρηµα, µια θεωρία της µάθησης και παρατηρήσεις για την δηµιουργία συνάψεων.
Η έρευνα
Η έρευνα που δηµοσιεύτηκε στο περιοδικό ‘‘Nature methods’’ (8.1.24) επιτρέπει την παρατήρηση σε πραγµατικό χρόνο του σχηµατισµού συνάψεων, της εξαφάνισης και των αλλοιώσεων των.
Παρατηρήθηκε ότι κάθε σύναψη µπορούσε να αλλάξει αρκετά γρήγορα και δυναµικά.
Οι ερευνητές θεωρούν ότι αυτή η τεχνική φέρνει επανάσταση στην ερευνητική µεθοδολογία στον νευρολογικό τοµέα.
Οι συνάψεις των µαθητών – δασκάλων
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος περιέχει περίπου 86 δισεκατοµµύρια νευρώνες και 600 τρισεκατοµµύρια συνάψεις. Αυτές ελέγχουν τις διάφορες λειτουργίες του εγκεφάλου, συµπεριλαµβανοµένων της γνώσης, του συναισθήµατος και της µνήµης. Οι µαθητές που λειτουργούν ως δάσκαλοι έχουν περισσότερες συνάψεις για πολλούς λόγους.
Ελλείψεις λειτουργικότητας
Παρατηρείται ότι κάθε γενιά γκρινιάζει για τις ελλείψεις της νεότερης. Σήµερα θεωρείται δεδοµένη η έλλειψη εγκυκλοπαιδικών γνώσεων από µεγάλο ποσοστό των νέων.
Όµως, η φροντίδα µας οφείλει να επικεντρωθεί στις ανύπαρκτες λειτουργικές τους δεξιότητες. Ο λόγος;
Είναι αυτές που δηµιουργούν νέες συνάψεις.
Για παράδειγµα, πόσα νέα άτοµα µπορούν…
☹ Να αλλάξουν µια καµένη λάµπα;
☹ Να χρησιµοποιήσουν ένα πριονάκι;
☹ Να φυτέψουν ένα λουλούδι σε µία γλάστρα;
☹ Να ράψουν ένα κουµπί;
☹ Να καθαρίσουν ένα ψάρι;
☹ Να συναρµολογήσουν ένα µικρό-έπιπλο;
☹ Να αλλάξουν το λάστιχο του Ι.Χ. τους;
☹ Να βάλουν νερό στους υαλοκαθαριστήρες;
☹ Να φουσκώσουν τα λάστιχα του Ι.Χ. τους;
☹ Να δέσουν ένα ναυτικό κόµπο;
☹ Να κάνουν µία ένεση;
☹ Να περιποιηθούν µία µικρή πληγή;
☹ Να συγκρίνουν τιµές στα υπερκαταστήµατα;
☹ Να ελέγξουν την προέλευση των κατεψυγµένων ψαριών;
Κοινωνική – γνωστική ανέλιξη
Τώρα, ας φανταστούµε πόσο πλουσιότερος σε συνάψεις είναι ο εγκέφαλος των ατόµων που γνωρίζουν τις 14 παραπάνω εργασίες.
Και πόσο περισσότερες θα γίνουν αν τους αναθέσουµε ρόλους εκπαιδευτή…
Όταν παιδιά-έφηβοι γνωρίζουν πολλά για ένα θέµα το αναλύουν µε σύνθετους τρόπους. Τι σηµαίνει αυτό; Ότι η πολυπλοκότητα της σκέψης ενός παιδιού δεν καθορίζεται αποκλειστικά από το γενικό αναπτυξιακό του επίπεδο. Αλλά, είναι συνάρτηση της εξοικείωσης του παιδιού µε κάποιο θέµα. Αυτό σηµαίνει ότι παιδιά από χαµηλότερα κοινωνικά στρώµατα µπορούν να ανελιχθούν αν βρεθούν στο κατάλληλο πλαίσιο. Μια θέση που αξίζει να υποστηρίζουµε.
«Γαϊδάρου πόδα στο νερό…»
Σύµφωνα µε την γνωστική θεωρία µάθησης του κορυφαίου ψυχολόγου Jerome Bruner (1915-2016) η µάθηση υποκινείται από το ενδιαφέρον για το υλικό και όχι από τεστ ή τιµωρίες.
Μαθαίνουµε καλύτερα όταν η γνώση είναι ελκυστική.
Ο J. Bruner υποστήριζε ότι κάθε άτοµο µπορεί να γίνει ειδικός για να διδάξει κάποιον άλλο. Ο λόγος; ∆εν µπορούµε να τα γνωρίζουµε όλα.
Τι κάνεις όµως όταν έρχεσαι αντιµέτωπος µε την έλλειψη περιέργειας να µάθουν κάτι πρωτοφανέρωτο; Όταν δυσκολεύονται να εκτεθούν σε νέα περιβάλλοντα;
Οι επιλογές είναι τρείς.
Επιµένεις µέχρι να τους ξυπνήσεις το ενδιαφέρον παρέχοντας εξωτερικά κίνητρα.
Με την κατάλληλη προσέγγιση ίσως σε κάποιους ενεργοποιηθούν τα εσωτερικά τους κίνητρα.
Εφαρµόζεις τη χανιώτική κουβέντα «Γαϊδάρου πόδα στο νερό, θέλει πιει, θέλει ας µη πιει…».
Αν είχαµε…
Αν είχαµε περισσότερους µαθητές σε ρόλους δασκάλων…
😊 Θα οργάνωναν καλύτερα τις πληροφορίες που συγκεντρώνουν.
😊 Θα συνέδεαν µεµονωµένα στοιχεία προκειµένου να γεννήσουν καινούργιες προτάσεις και ιδέες
😊 Θα κινούσαν το ενδιαφέρον της οµάδας τους για να συζητήσουν πρωτότυπες προτάσεις.
😊 Θα παρατηρούσαν ελλείψεις.
😊 Θα έκαναν αποτελεσµατικές προβλέψεις.
😊 Θα έκαναν ερωτήσεις για να ανακαλύψουν κρυµµένες σχέσεις και υπονοούµενα.
😊 Θα δηµιουργούσαν συνεχώς νέες συνάψεις. Όπως ακριβώς κάνουν οι δια βίου µαθητές.
Τέτοιους µαθητές ψάχνουµε µε το κιάλι στις αίθουσες…
Συµπερασµατικά
Περίεργοι µαθητές και φανατικοί αναγνώστες συγκροτούν µια οµάδα µε αποθέµατα γνώσης.
Τα αποθέµατα γνώσης µας επιτρέπουν, να ενισχύουµε τη µνήµη εργασίας µας.
Τα αποθέµατα γνώσης χρησιµοποιούµε για να κάνουµε συνδέσεις και για να δηµιουργούµε συνάψεις.
Τα παιδιά που έχουν ευρείς δοµές γνώσης και λειτουργικές δεξιότητες έχουν την δυνατότητα να γενικεύουν, να κάνουν λογικές υποθέσεις και να βγάζουν συµπεράσµατα ταχύτερα από τους συνοµήλικους τους.
Είναι αυτά τα παιδιά που πρώτα διδάσκουν τον εαυτό τους και µετά αναλαµβάνουν ρόλο δασκάλου.
Άλλωστε αν δεν µπορείς να διδάξεις τον εαυτό σου, κανένας άλλος δεν µπορεί.
*Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη ∆ιά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυµάµαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσµατικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
