Με πολύ θετικά και μερικές φορές διθυραμβικά σχόλια υποδέχτηκαν παράγοντες του Εμπορίου και των Εξαγωγών της Κρήτης, την πράγματι μεγάλη αύξηση των εξαγωγών του κλάδου τροφίμων και ποτών και ιδιαίτερα του ελαιολάδου, κατά την περίοδο του 2014/15.
Πράγματι, συμφωνα με δική μας επεξεργασία των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ οι εξαγωγές ελαιολάδου από την Κρήτη κατά την περίοδο 2014/15 φαίνεται ότι ήταν οι υψηλότερες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα (Σχ.1.)
Από πλευράς ποσότητας έφτασαν συνολικά τους 63,6χιλ. τόνους και ισοδυναμούν με το 201% του μέσου όρου των εξαγωγών της προηγούμενης 6/ετίας.
Αλλά και από πλευράς αξίας οι εξαγωγές έφεραν 233,5 εκατ. €, ποσό που ισοδυναμεί με το 255% του μέσου όρου, δείχνοντας ότι και οι τιμές στις οποίες έγιναν ήταν σχετικά υψηλότερες.
Βέβαια, συνολικά οι εξαγωγές της Κρήτης, στατιστικά, συμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ παρουσιάζουν τάση αύξησης +5.4% ετησίως ενώ η παράγωγη σύμφωνα με τα στοιχεία των υπηρεσιών παρουσιάζει τάση μείωσης -3.3% ετησίως (Σχ.1).
Ετσι, η σημαντική αύξηση των εξαγωγών κατά το 2014/15 αξίζει να διερευνηθεί πώς πρόεκυψε και σε ποιους λόγους οφείλεται.
Απο τα στοιχεία της διεθνούς αγοράς φαίνεται σαφώς ότι, κύριος παράγων της θετικής εξέλιξης των εξαγωγών μας, ήταν η συγκυρία της σύμπτωσης της αρκετά καλής παραγωγής της Κρήτης 117 χ.τ. (Σχ.1.) με μια πολύ χαμηλή παραγωγή στις κύριες ελαιοπαραγωγικές χώρες του κόσμου και ιδιαίτερα της Ισπανίας. Οπως είναι γνωστό, το /15 η παραγωγή στην Ισπανία έπεσε κατά 500 χ.τ. κάτω από τον μέσο όρο της τελευταίας 10/ετίας, που ήταν 1,3 εκ. τόνοι ετησίως. Κλόνισε έτσι σημαντικά, το παγκόσμιο ισοζύγιο παραγωγής κατανάλωσης ελαιολάδου με αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης και τη γνωστή σημαντικη περυσινή άνοδο των τιμών σε παγκόσμιο επίπεδο που πλησίασαν τα 4 €/κ. στην Ισπανία και Ελλάδα και 6 €/κ. στην Ιταλία.
Απώλειες 50% από τις εξαγωγές σε χύμα!
» Ανάγκη συμμετοχής των παραγωγών στην τυποποίηση!
Παρά το ότι τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ επί χρόνια εξακολουθούν να μην χωρίζουν τις εξαγωγές σε χύμα και τυποποιημένο, φαίνεται ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών μας ήταν, δυστυχώς, χύμα! Αυτό προκύπτει από το ότι από τις 63,6 χιλ. τόνους των εξαγωγών μας, η Ιταλία, που παραδοσιακά αγοράζει από την Ελλάδα μόνο χύμα, απορρόφησε το 2014/15 περί τους 42,3 χ.τ. ενώ και άλλοι βασικοί αγοραστές μας όπως η Γερμανία και οι ΗΠΑ άρχισαν να αγοράζουν σε σημαντικές ποσότητες χύμα.
Επομένως, φαίνεται ότι οι αυξημένες εξαγωγές μας ήταν και πάλι σε ποσοστό άνω του 80% χύμα, ενώ οι πολυάριθμοι αλλά μικροί τυποποιητές της Κρήτης (άνω των 120), φαίνεται ότι ελάχιστα επωφελήθηκαν από την συγκυρία. Το πόσο ακριβώς εξήγαγαν θα ενδιέφερε να γίνει γνωστό από τα δικά τους έστω στοιχεία, όπως γίνεται και με τις ανάλογες οργανώσεις στην Ισπανία και Ιταλία. Και αυτό ενδιαφέρει ιδιαίτερα γιατί όπως πρόεκυψε απο την επεξεργασία των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ η διαφορά τιμών μεταξύ εξαγωγών σε χύμα ή τυποποιημένο είναι πολύ σημαντικές και υπερβαίνουν το 50% της συνολικής αξίας του εξαγόμενου προϊόντος. Οι μέσες τιμές των εξαγωγών στην Ιταλία (Πιν. 1) που αφορούν όπως όλοι γνωρίζουν ελαιόλαδο χύμα, ήταν κατά την 7/ετία 2009-2015, ίση προς 2,65€/κ.
Αντίθετα, οι μέσες τιμές εξαγωγών σε άλλες χώρες, που αφορούν κυρίως τυποποιημένο, ήταν αυξημένες κατά 50-60! Αρα οι συνολικές απώλειες από τις εξαγωγές σε χύμα προκάλεσαν απώλειες της τάξεως των 50 εκατ. € για το νησί. Επομένως, απαιτείται σοβαρός σχεδιασμός και όχι διαπιστώσεις και ευχολόγια από πλευράς πολιτείας και τυποποιητών για να αυξηθούν οι εξαγωγές σε τυποποιημένο. Ομως, για να επωφεληθούν και οι παραγωγοί από τις εξαγωγές τυποποιημένου, πρέπει να μετάσχουν και αυτοί στη διαδικασία τυποποίησης και εξαγωγών διαθέτοντας το προϊόν τους χωρίς άμεση εξόφληση. Ετσι θα δικαιούνται μέρος της υπεραξίας των εξαγωγών τυποποιημένου.
Σε ποιες χώρες έγιναν οι εξαγωγές της Κρήτης
Οι χώρες στις οποίες κατευθύνθηκαν οι εξαγωγές της Κρήτης το 2014/15 δεν διέφεραν ουσιαστικά από τις χώρες όπου τα τελευταία χρόνια κατευθύνονται. Κύρια χώρα των εξαγωγών μας παραδοσιακά είναι η Ιταλία (Σχ.1.)που απορροφά το 70% περίπου των εξαγωγών μας κυρίως σε μορφή χύμα και έπεται η Γερμανία με ένα σημαντικό ποσοστό 14%, κυρίως σε τυποποιημένο. Τρίτη χώρα οι ΗΠΑ με ποσοστό 3% κυρίως σε τυποποιημένο αλλά με σταθερά ανερχόμενο και το χύμα. Ακολουθούν η Αγγλία, Γαλλία, Κίνα και Κύπρος σε ποσοστά 1% περίπου και έπεται η Ρωσία με 0,5%. Πέραν όμως από τις χώρες αυτές υπάρχουν και άλλες 50 χώρες (Πιν. 2) στις οποίες παραδοσιακά εξάγονται μικρό-ποσότητες οι οποίες όμως συνολικά απορροφούν ένα σημαντικό ποσοστό 8% των εξαγωγών μας κάθε χρόνο. Βέβαια δεν είναι γνωστή η μορφή (χύμα ή τυποποιημένο) των εξαγωγών στις χώρες αυτές, ούτε ποιοί είναι οι εισαγωγείς που τις κάνουν. Πιθανολογείται ότι είναι Ελληνες και μάλιστα κρητικής καταγωγής κάτοικοι των χωρών αυτών, που αξίζει να εξεταστεί η δυνατότητα μιας καλύτερης αξιοποίησής τους.
Πιν. 2. Λοιπές χώρες εξαγωγών ελαιολάδου Κρήτης: Βέλγιο, Καναδάς, Κροατία, Αυστραλία, Αυστρία, Ουκρανία, Ισπανία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ισραήλ, Βραζιλία, Φινλανδία, Μάλτα, Δανία, Ελβετία, Τσεχία, Πολωνία, Σουηδία, Ιαπωνία, Αραβικά Εμιράτα, Νότια Κορέα, Δημ. Ν. Αφρικής, Χονγκ-Κονγκ, Βιετνάμ, Μεξικό, Σερβία, Αλβανία, Σαουδική Αραβία, Νέα Ζηλανδία, Φιλιππίνες, Λουξεμβούργο, Σλοβακία, Λιθουανία, Κονγκό, Τουρκία, Ιράν, Σλοβενία, Νιγηρία, Ουγγαρία, Νορβηγία, Ινδία, Εσθονία, Λετονία Ταιβάν Αίγυπτος, Μαλαισία, Παραγουάη, Κουβέιτ, Αγ. Μαυρίκιος.
Ανεξήγητη υστέρηση των Χανίων στις εξαγωγές!
» Οι αρμόδιες υπηρεσίες οφείλουν να το εξετάσουν
Εξετάζοντας τα στοιχεία των εξαγωγών ελαιολάδου απο την Κρήτη, εύκολα επισημαίνεται (Σχ. 2) μια συνεχής επί σειρά ετών υστέρηση του Νομού Χανίων στις εξαγωγές. Παρά το ότι τα στοιχεία των υπηρεσιών τον φέρουν δεύτερο από πλευράς παραγωγής, τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ τον φέρουν τρίτο από πλευράς εξαγωγών. Εύλογο, επομένως είναι το ερώτημα σε ποιους λόγους οφείλεται αυτή η υστέρηση.
Σε σχετικό ερώτημά μας η ΕΛΣΤΑΤ απάντησε ότι τα στοιχεία των εξαγωγών ανά Νομό προκύπτουν, «για μεν το ενδοκοινοτικό εμπόριο από την υποβολή δηλώσεων Intrastat στις Δ.Ο.Υ. του Νομού υποβολής των συναλλαγών, για δε το εμπόριο με τις τρίτες χώρες, προκύπτουν από τα παραστατικά που υποβάλλονται στο Τελωνείο του νομού» . Επομένως αρμόδιες να εξηγήσουν το γεγονός πρέπει να είναι οι αντίστοιχες υπηρεσίες των Χανίων. Βέβαια, μια πιθανή εξήγηση που όμως δεν πείθει και παρά πολύ, θα μπορούσε να είναι ότι το προϊόν του Νομού Χανίων κατευθύνεται κατά μεγάλο μέρος στην εσωτερική αγορά και όχι στις εξαγωγές. Αυτό όμως πρέπει να τεκμηριωθεί και ερμηνευτεί. Διαφορετικά υπάρχουν ερωτηματικά ως προς τη διαδικασία συγκέντρωσης των στοιχείων ή και άλλοι λόγοι που πρέπει να εξεταστούν.
Τιμές: σταθερή πορεία παρά τις πιέσεις για την πτώση τους
» Συγκρατημένη η προσφορά και η ζήτηση μέχρι την εμφάνιση της νέας σοδειάς
» Υψηλότερες πάντοτε οι τιμές στις δημοπρασίες Συν/σμών με τα ερωτηματικά
για τη μη γενίκευσή τους να μεγαλώνουν!
Σε σταθερή πορεία, με πολύ ελαφρές διακυμάνσεις φαίνεται να κινούνται οι τιμές μετά τον Ιανουάριο στην Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία αφού οι διαθέσεις βιομηχανιών και παραγωγών φαίνεται να ισορροπούν σε αναμονή της νέας σοδειάς. Από την πλευρά των Βιομηχανιών οι ανάγκες φαίνεται να καλύπτονται κάπως από τις αδασμολόγητες εισαγωγές από Τυνησία αλλά και από την ελαφρά αυξημένη παραγωγή που επιτεύχθηκε τελικά στην Ιταλία και Ισπανία το 2015/16, σε σχέση με αυτή που αρχικά εκτιμήθηκε. Στην Ισπανία η παραγωγή του 2015/16 φαίνεται να διαμορφώθηκε στους 1,36 εκατ. τόνους, αντί 1,3 εκατ. τόνους όπως αρχικά εκτιμήθηκε. Αλλά και στην Ιταλία η τελική παράγωγη σύμφωνα με το ΙΣΜΕΑ ήταν 380 αντί 350 χιλ. τόνους, όπως αρχικά εκτιμήθηκε. Από την πλευρά των παραγωγών φαίνεται να υπάρχει αντίσταση τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ισπανία, Ιταλία που αποδίδεται στην ελπίδα για μεγαλύτερες τιμές, αλλά και ειδικά στην Ελλάδα, στην αδυναμία των παραγωγών, λογω capital control, να αξιοποιήσουν τα χρήματα απότην πώληση του προϊόντος τους. Ωστόσο κρίσιμος παράγων για τις εξελίξεις των τιμών, φαίνεται να είναι η τελική κατάληξη της ανθοφορίας και καρπόδεσης της νέας σοδειάς που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Πληροφορίες από Ισπανία και Ιταλία δεν έχουν γίνει γνωστές αλλά στην Κρήτη δεν μπορούν να γίνουν σαφείς εκτιμήσεις. Ωστόσο οι καιρικές συνθήκες και βασικά η ανομβρία των πρώτων μηνών του έτους που παρατηρήθηκε σε περιοχές της Ισπανίας αλλά και στην Κρήτη δεν μπορούν να θεωρηθούν ευνοϊκές για να δικαιολογήσουν ελπίδες για μια μεγάλη γενική σοδειά. Ετσι (Σχ. 1.), τα γενικά επίπεδα τιμών μεταξύ κρατών έχουν συγκλίνει αρκετά για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια. Το μέσο επίπεδο τιμών φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί στην Ελλάδα στα 3 € /κιλό και λίγο πάνω, στην Ισπανία στα 3,20 και στην Ιταλία στα 3,60€/κιλό. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Δελτίο Τιμών του ΣΕΔΗΚ 12-4-16 οι υψηλότερες τιμές που προσφέρονται, στη συνήθη μορφή εμπορίας στα Ελαιοτριβεία, είναι 3,30€/κ. (Αεράκης Σητεία) και 3,15 (Α.Σ. Πλατάνου) ενώ οι προς τα κάτω φαίνεται να έχουν φραγμό 3 €/κ. Ομως στις δημοπρασίες Συν/σμων όπως και άλλοτε έχει επισημανθεί οι τιμές αποκλίνουν αρκετά προς τα άνω και είναι απορίας άξιο γιατί τα Δ.Σ. όλων των Συν/σμων δεν ακολουθούν αυτή την διαδικασία αλλά και γιατί οι παραγωγοί μέλη τους δεν το απαιτούν. Πράγματι το τελευταίο δίμηνο, οι τιμές που επετεύχθησαν σε δημοπρασίες στην Κρήτη και Πελοπόννησο ήταν περίπου κατά +10% μεγαλύτερες. Στην Κρήτη με δημοπρασίες επέτυχαν ο Συν/σμος Εμπάρου 3,37 έως 3,41 € και ο Συν/σμος Ζάκρου 3,24 -3,35€/κ Στην Πελοπόννησο με δημοπρασίες Συν/σμων επιτεύχθηκαν στην Λακωνία 3,26 έως 3,32€/κιλο, στην Μεσσηνία 3,20 έως 3,30€/κ. ενώ στην Κορινθία, χωρίς διαγωνισμούς ήταν ίδιες όπως και στην Κρήτη 3 έως 3,10€/κ.
Αντίξοες οι καιρικές συνθήκες για την ερχόμενη σοδειά στην Κρήτη!
» Mέτρα που απαιτούνται από παραγωγούς και φορείς
Καθόλου ευνοϊκές δεν φαίνεται να είναι οι καιρικές συνθήκες κατά τους πρώτους μήνες του 2016 για την ερχόμενη παραγωγή ελαιολάδου. Οι αρκετά υψηλές θερμοκρασίες που επεκράτησαν κατά Ιανουάριο έως Μάρτιο στην Κρήτη αλλά και οι πολύ χαμηλές βροχοπτώσεις της ίδιας περιόδου που είναι μειωμένες κατά 70% περίπου σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι (Πιν. 1), οπωσδήποτε δεν ευνοούν την ομαλή εξέλιξη της ανθοφορίας. Αν δε, η ανομβρία συνεχιστεί και τους επομένους μήνες της Ανοιξης, τότε και η καρπόδεση και η παραπέρα εξέλιξη της καρποφορίας προμηνύεται προβληματική. Οπωσδήποτε, οι υψηλές θερμοκρασίες εκτός από τη μεταφορά σκόνης από την Αφρική, είχαν σαν αποτέλεσμα την εξώθηση μερικών, παραλιακών, κυρίως, ελαιώνων, σε κάπως πρόωρη άνθηση η οποία θορύβησε τους παραγωγούς. Το φαινόμενο, αν οι βροχοπτώσεις ήταν αρκετές, δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί κατά ανάγκη, ζημιογόνο. Ωστόσο, η ασυνήθιστη ανομβρία που ακολούθησε φαίνεται να θέτει σε δοκιμασία όχι μόνο αυτούς τους ελαιώνες αλλά και τους άλλους που βρίσκονται σε ορεινότερες περιοχές. Κάτω απο τις συνθήκες αυτές, οι ελαιοπαραγωγοί οφείλουν να λάβουν κάποια μέτρα ώστε να αποτρέψουν ή τουλάχιστο να μετριάσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις. Και τέτοια μέτρα είναι:
Η εφαρμογή άρδευσης, όπου υπάρχει δυνατότητα από πλευράς εγκαταστάσεων και νερού, θα είναι αποφασιστικής σημασίας. Οι παραγωγοί και οι αρμόδιοι φορείς διαχείρισης αρδευτικού νερού (Δήμοι, ΤΟΕΒ, ΟΑΔΥΚ κ.ά.) πρέπει να γνωρίζουν ότι η συμπληρωματική άρδευση στην Ελιά την Ανοιξη έχει αποδειχτεί πειραματικά, ότι έχει πολύ θετική επίδραση στην κομπόδεση και άρα στην εξέλιξη της παραγωγής.
Εξάλλου, όλοι καταλαβαίνουν, ότι δεν ωφελεί σε τίποτα να αρδεύσουμε τον Ιούλιο-Αύγουστο, αν τα δέντρα τότε έχουν μόνο φύλλα και όχι καρπούς!
Η καταστροφή των ζιζανίων, χωρίς καθυστέρηση, στους ξερικούς ελαιώνες, αποτελεί μια άλλη απαραίτητη ενέργεια. Καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος είναι η κοπή ή η καταστροφή των ζιζανίων με μηχανικά μέσα και ακολουθεί το φρεζάρισμα. Τα ζιζανιοκτόνα πρέπει γενικά να αποφεύγονται και να εφαρμόζονται μόνο σε ανώμαλους ελαιώνες που δεν μπορεί να εφαρμοστούν με μηχανικά μέσα, φυσικά με τα κατάλληλα φάρμακα και δόσεις.
Η εφαρμογή κλαδεμάτων, όπου μπορεί να γίνει, μπορεί να έχει επίσης θετικά αποτελέσματα.
*Ο δρ Νίκος Μιχελάκης, είναι πρώην Δ/ντης του Ινστιτούτου Ελιάς Χανίων και Επιστ. Σύμβουλος του ΣΕΔΗΚ και διευκρινίζει ότι τα κείμενα των άρθρων του εκφράζουν προσωπικές του απόψεις
και δεν απηχούν κατά ανάγκη τις απόψεις του ΣΕΔΗΚ. Μπορούν να αναδημοσιευτούν μονό μετά απο άδεια του ιδίου. (nmixel@otenet.gr).
