…Με αυτοσχέδιες ασκήσεις πια συνήθισα
Να κλαίω για σένα ζωντανή κι όταν αναχώρησες
Όμως μετά τι φωταψίες αναστάσεως
Καθώς σε βλέπω εδώ μπροστά μου και φαντάζομαι
Πως απ το αύριο γυρνάς γιατί μ αγάπησες
Γιατί σ αγάπησα κι εγώ, κι αυτό το αύριο
Θα περιμένει λίγο ακόμη-αυτό που αύριο
Καθώς σε βλέπω εδώ μπροστά μου και φαντάζομαι
Θα λάμψει γύρω σου απροκάλυπτα
Παρόν.
Από το «η μάνα μου αύριο» του Α. Φωστιέρη
Η ΜΑΝΑ ΛΕΞΗ ΤΟΥ ΦΩΣΤΙΕΡΗ
Η τελευταία στροφή του ποιήματος , «η μάνα μου αύριο» που διάβασε ο ίδιος ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης στις 21 Μάρτιου 2019, (ημέρα ποίησης) στο κατάμεστο θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης». Ο αξιόλογος ποιητής, ο οποίος μαζί με το Θανάση Νιάρχο για χρόνια εξέδιδαν το σημαντικότερο -ίσως- λογοτεχνικό περιοδικό «η λέξη», με ενσωματωμένες εικαστικές μονογραφίες, που είχα το μεράκι να αγοράζω, συμπληρώνοντας περισσότερα από 200 τεύχη της γενιάς του ’70, απάντησε σε ερωτήσεις του κοινού, έδωσε σύντομα και περιεκτικά το στίγμα του για την ποίηση. Ενδεικτικά να αναφέρω, το τεύχος 203-204 αφιερωμένο «Κυπριακή λογοτεχνία», που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και το άρθρο του Ερατοσθένη Γ. Καψωμένου, «το ιστορικό βίωμα στην Κυπριακή λογοτεχνία», παραθέτω απόσπασμα: …μια σημαντική παράμετρος σε αυτό το πλέγμα των σχέσεων είναι η μνήμη. Ο τόπος εμφανίζεται ως φορέας της ιστορικής μνήμης. Αυτό πάει να πει ότι ο τόπος ενεργοποιεί τη μνήμη, είναι που συνδέει το παρόν με το χώρο και την ιστορία, μετασχηματίζοντας τα σε άμεσο, ζωντανό, κυρίαρχο βίωμα του παρόντος. Η ατομική και συλλογική ιστορία γίνεται βίωμα και το βίωμα ορίζει τη συνείδηση…».
Η ΑΜΝΗΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ Α. ΜΙΝΩΤΗ
Μνήμη Αλέξη Μινωτή και Γιώργη Μανουσάκη, των σπουδαίων ηθοποιού και ποιητή αντίστοιχα. Επιλέγω από το ποίημα «οικογενειακό πορτραίτο» (1) του Γ. Μανουσάκη.
…Αριστερά η μητέρα μου, η μικρή τους κόρη,
Εχει το δέος του παιδιού που πρώτη φορά βγαίνει στον κόσμο.
Γι’ αυτό κρατιέται από τον ώμο του πατέρα
Σαν από βράχο ας είναι και κουφαλιασμένος.
Στο περιοδικό «η λέξη» 191-193 (2007) που είναι αφιερωμένο στην Κρητη (2) μεταξύ άλλων εχει και ένα εμπεριστατωμένο άρθρο της Αγγελικής Καραθανάση (συζύγου του αείμνηστου ποιητή) με τίτλο «τα μαθητικά χρόνια του Αλέξη Μινωτή στα Χανιά», η Καραθανάση, που διετέλεσε καθηγήτρια και διευθύντρια του ιστορικού 1ου Γυμνασίου (στο οποίο μαθήτευσα και εγώ και η σύζυγος μου Ζωή μερικά χρόνια αργότερα) (3) και η οποία Καραθανάση, με αναφορές, σχόλια , ντοκουμέντα, ενδεικτικά, μητρώα, αποδεικνύει τη μαθητεία του κορυφαίου θεατράνθρωπου της εποχής του στην πόλη μας, τα Χανιά. Η συνοπτική αντίδραση μου: Είναι Απαράδεκτο αυτή η πόλη, να μην έχει τιμήσει με έναν πολιτιστικό χώρο, τον Μινωτή, και να συζητείται η ονοματοθεσία Τέταρτου Χώρου για τον Μ. Θεοδωράκη, και μάλιστα εν ζωή (4)
Όσο για τη θλιβερή συνεδρίαση του Δημοτικού συμβούλιου Χανίων στο δικαιολογημένο αίτημα όχι μόνο της οικογενείας του αλλά και των φιλών-μαθητών του αείμνηστου Γ. Μανουσάκη στο να πάρει δρόμος της γειτονιάς του στη Ν. Χώρα το όνομα του, θα επανέλθουμε, τα εύλογα ερωτήματα ζητούν απάντηση τώρα, στην προεκλογική περίοδο…
ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΑΝΑ ΚΟΡΗ Η. ΞΕΝΑΚΗ
Η μητέρα κάτω/μικραίνει/γίνεται κοριτσάκι /και τραγουδά/βγαίνει για θελήματα.
Για λίγο ψωμάκι/Μου δίνει/Τη μνήμη της. Το ποίημα «το ψωμάκι της» 2. της Ελένης Μαρινάκη (5)
Στη σχεδιάστρια κοσμημάτων, Ηρώ Ξενακη
Η γυναίκα όταν πολύ νέα γίνεται μάνα και υιοθετεί ( σε ένα επαρχιακό προφανές ανδροκρατούμενο και υποδόρια μητριαρχικό όπως είναι της Κρητικής επαρχίας ακόμα και σήμερα) μια στάση ζωής όπου η χειραφέτηση δοκιμάζεται και εν έτη 2019. Η δική μου «άφεσις»(6) της αντρικής σκοπιάς για τους ψευτο προοδευτικούς ομόφυλους μου είναι βιωματικά ξεκαθαρισμένη χωρίς περιστροφές. Ισως γιατί κατακερματίζοντας το χρονικό συνεχές «ένα» με βοηθά το ανασκαλεμα και η εύλογη πίσω μπρος τοποθέτηση των κοινωνικών καταλοίπων που είναι έστω και έμμεσα συσσωρευμένα στο προσωπικό μου γίγνεσθαι. Ο κατακερματισμός της γραμμικής ανάπτυξης της ζωής μου χρειάζεται ανασύνθεση καθημερινή και τροφοδοσία [ποιοτικών δεδομένων ως απόπειρες και για την φεμινιστική τροφοδότηση της ύπαρξης μου : ενδεικτικά χωρίς ιεράρχηση. Τα βιβλία των Σαρτρ-Μποβαρύ για τη σχέση των φύλλων. Μια ποιητική συλλογή της Τζους Μανσούρ (7 ) ή ακόμη ένα ζωγραφικό ταμπλό της Σοφίας Μαρίας Ξενάκη που είναι εκ προοιμίου στατικό, στροβιλίζει υπαρξιακά αναμοχλεύοντας τους συντηρητικούς νευρώνες μου, και επιτρέπει στη μνήμη συνεχώς να επανατοποθετεί τα μελλούμενα. Για να μη γίνω μια πανέμορφη θλιμμένη μαριονέτα όπως εκείνες της Ελένης Αμανατιδου, μαριονέτα στα χέρια των τεχνοκρατών που μας προτείνουν δια-χειρίζοντας αριθμούς σε συσκευές «ο χρόνος είναι χρήμα»
Η ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Π. ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΚΗ
…Μάνα μου αρχόντισσα στην πίκρα και στον πόνο
Εφώτισες απλά σωστά της ζωής το δρόμο
Κουράστηκες χαμόγελο σε όλους μας να δίνεις
Όχι με λόγια έμπρακτη αγάπη ν΄ αποδείχνεις…
Στίχοι, που μελοποίησε ο αείμνηστος Δημήτρης (Τάκης) Παπαποστόλου και αν το τραγούδι αυτό δεν έδρεψε δάφνες, ο σημαντικός μαέστρος και διευθυντής της γνώστης χορωδίας άφησε έργο αξιοσημείωτο για το οποίο αξίζει μνεία. Η σύζυγος μου Κολλάρου Ζωή που ειχε συνεργαστεί μαζί του, θα αναφερθεί πιο αναλυτικά σε επόμενο κείμενο στη μνήμη του.
Σήμερα, τολμώ από αγάπη και τύψεις στην αείμνηστη μάνα μου Ευαγγελία Μυριζάκη-Μαρκαντωνάκη (1924-2011) να δημοσιεύσω ένα ανέκδοτο ποίημα μου γραμμένο ειδικά για την περι-στάση και φυσικά με τον προσωπικό υπερρεαλιστικό τρόπο (8 ) που χειρίζομαι τις καταλήξεις, χρόνια τώρα
«Μανα ξημη»
Ημερολογιακό ανασκάλεμα για άρτια μίξη
Δια-θέση για μετρημένα ως υπέρτατη τιμή
Προθέσεις: υπερ θεμα με ποιητική ένταξη
Μαγιάτικη Κυριακή. Μάνα τόσο πολύτιμη
Υπο-στασεις υπο-μνήμα με την απόλυτη λέξη
πυρπολούν τα βιωμένα τη διψασμένη μνήμη
Επιχειρώ ζω-γράφημα συγκρατώ την αυτόφλεξη
Πύκνωμα στο επέκεινα ηθική πληρωμή
χωρίς χρόνου πλήρωμα στην ιδανική διάλεξη
κόρη, γυναίκα, μάνα σε διαδοχή γνώριμη
δίπολα ζωής αμφίσημα για υπέρλογη κατάληξη
φεγγάρια ονειρεμένα στη φωτεινή διαδρομή.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Γ. Μανουσάκης στην ποιητική του συλλογή «Ταριχευτήριο πουλιών» «οι εκδόσεις των φίλων» Αθήνα 1978. Μια συλλογή που η επεξεργασμένη ποιητική διάσταση της μνήμης (όπως στα περισσότερα έργα του) κυριαρχεί
(2) Σε αυτό το αφιέρωμα της «λέξης» μεταξύ άλλων γράφουν οι Μινωτής, η δασκάλα μου Μ. Λαμπράκη Πλάκα, η Μ. Δούκα, ο Χ. Χαραλαμπάκης, η Ρ. Γαλανάκη, ο Σ. Αποστολάκης, ο Χ. Μπουλώτης, ο Γ. Μανουσάκης, ο Κ. Κακαβελάκης, η Ν. Τρουλινού
(3) Δυστυχώς στα μαθητικά μου χρόνια το χουντικό καθεστώς είχε ενεργοποιήσει τους συντηρητικούς νευρώνες αρκετών καθηγητών μου, μόνο που δεν είμασταν οι περισσότεροι μαθητές σε θέση άμεσα να το αναγνωρίσουμε.
(4) Την πρόταση για θέατρο ανοιχτό στους Αγίους Αποστόλους την έκανε δημόσια ο προεδρος του συλλόγου Μ. Θεοδωρακη Γιώργος Αγοραστάκης, σε συζήτηση που είχαμε αργότερα στην κηδεία της Α. Κοκοβλή, παραδέχτηκε ότι είναι υπερβολή.
(5) Από την ποιητική συλλογή της Ε. Μαρινάκη «εδώ στο λιγο» εκδ. Γαβριηλίδης 2007. Τις συλλογές της Ελένης χαρακτηρίζει η ανάδρομη συναισθηματική προσέγγιση στους οικείους της, τη μάνα της, τον πατέρα της.
(6) «Αφεσις» ο τίτλος της ιδιαίτερης έκθεσης ζωγραφικής, γλυπτικής και κοσμήματος των Σ.Μ. Ξενάκη, Ε. Αμανατίδου και Η. Ξενάκη η οποία ολοκληρώθηκε πρόσφατα στο ΚΑΜ
(7) Τζόυς Μανσούρ, «Κραυγές, Σπαράγματα, Ορνια» εκδ. Άγρα, απόδοση, Ε. Κακναβάτος
(8) Η ρυθμική απόδοση των καταλήξεων σαν αυτοσκοπός και χωρίς να απεμπολεί το περιεχόμενο, ενεργοποιείται από τη μόνιμη απόδοση των -α και των -η με εναλλασσόμενα τα προηγηθέντα σύμφωνα.
