Ελαιοκομικά νέα

Με “θερμά επεισόδια” απειλεί ο δάκος τη νέα σοδειά!

Ανάγκη για εγρήγορση και άμεσο έλεγχο των προσβολών
Οι υψηλοί πληθυσμοί με τους οποίους ο Δάκος έκανε αισθητή την φετινή παρουσία του απο τον Ιούλιο σε όλη την χώρα, φαίνεται δεν άργησαν να προβούν και σε «θερμά επεισόδια», προσβάλλοντας τον ελαιόκαρπο διαφόρων εστιακών περιοχών. Αυτό προκύπτει απο πληροφορίες παραγωγών αλλά φαίνεται ότι και οι υπηρεσίες παρότι δεν έχουν προβεί σε ανακοινώσεις, έχουν κάποια γνώση, ίσως και καλύτερη, των πραγμάτων.
Βέβαια δεν είναι ακριβώς γνωστή η πραγματική έκταση των προσβολών και όλοι ευχόμαστε να είναι περιορισμένη και προ παντός ελέγξιμη με τα φάρμακα και τα μέσα που, σύμφωνα με ανακοινώσεις, υπάρχουν στην διάθεση των ΔΑΟΚ. Πρέπει όμως να υπάρξει εγρήγορση ώστε οι εστιακές αυτές προσβολές να εντοπιστούν και καθηλωθούν άμεσα πριν εξελιχτούν σε κέντρα ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμού του εντόμου. Και η ενέργεια αυτή καλό θα είναι να μην παραπεμφθεί στους παραγωγούς, αλλά να γίνει οργανωμένα με τους μηχανισμούς και τα μέσα που διαθέτει το σύστημα της δακοκτονίας. Πάντως, η εμφάνιση των δακοπροσβολών δεν πρέπει να θεωρηθεί αιφνίδια ή μη αναμενόμενη, αφού -όπως απο πολλούς επιστήμονες επισημάνθηκε- οι περυσινές δακοπροσβολές είχαν αφήσει πλούσια αποθέματα γενετικού υλικού για αναγέννηση των φετινών πληθυσμών του εντόμου. Δεν μπορεί επίσης, να αποδοθεί και πάλι σε σπάνιες και εξαιρετικές κλιματικές συνθήκες, αφού οι καύσωνες αυτών των ημερών με θερμοκρασίες άνω των 35ο σε διάφορες περιοχές της χώρας αλλά και της Κρητης, είναι γνωστό ότι δεν ευνοούν την δραστηριότητα του Δάκου!

Ανάγκη για πολιτική απόφαση αναδιοργάνωσης της δακοκτονίας
Τα χρόνια προβλήματα των εξαιρέσεων και της έρευνας απαιτούν αντιμετώπιση
Τα γενεσιουργά αίτια της γραφειοκρατίας και υποχρηματοδότησης που καθιστούν προβληματική την δακοκτονία, όπως με αλλεπάλληλα υπομνήματα του ΣΕΔΗΚ και αλλων φορέων έχουν επισημανθεί, εξακολουθούν, όπως φαίνεται να δυσχεραίνουν σε μεγάλο βαθμό τις φιλότιμες προσπάθειες των περιφερειακών υπηρεσιών.
Επομένως, πρέπει επί τέλους, να υπάρξει πολιτική βούληση για μια ριζική αναθεώρηση του ισχύοντος αναχρονιστικού θεσμικού πλαισίου, η οποία θα αντιμετωπίσει και σειρά αλλων δευτερογενών, αλλά εξίσου σημαντικών, προβλημάτων τα οποία κατά καιρούς έχουν ανακύψει και αποτελούν τροχοπέδη στην αποτελεσματικότητα του επί 10/ετιες δοκιμασμένου και επιτυχημένου συστήματος της «συλλογικής δολωματικής δακοκτονίας».
Ελπίζοντας ότι μια τέτοια πρωτοβουλία σύντομα θα υπάρξει με την σύμπραξη και συνεργασία όλων των πολιτικών των ελαιοπαραγωγικών περιοχών, επισημαίνουμε σήμερα δυο ακόμη προβλήματα που φάνηκε πρόσφατα ότι ασκούν πολύ σημαντικό ρόλο.
Οι εξαιρούμενοι από ψεκασμούς ελαιώνες
Ενώ βασικό στοιχειό επιτυχίας της δολωματικής δακοκτονίας είναι η καθολικότητα της εφαρμογής, υπάρχουν αρκετοί ελαιώνες που τελικά εξαιρούνται από τους ψεκασμούς ακυρώνοντας σε σημαντικό βαθμό την επιτυχία της.
Έτσι υπάρχουν οι ελαιώνες που εξαιρούνται «νόμιμα», αλλά όχι απόλυτα επιστημονικά ορθά, όπως οι ελαιώνες χαμηλής καρποφορίας, οι ελαιώνες βιολογικής καλλιέργειας αλλά και οι ελαιώνες των περιοχών που οι ιδιοκτήτες τους δεν επιθυμούν. Υπάρχουν όμως και οι ελαιώνες που εξαιρούνται «παράτυπα» όπως αυτοί που βρίσκονται σε δύσβατες περιοχές, οι περιφραγμένοι από τους ιδιοκτήτες τους, η και αυτοί που παραλείπονται από επιτήδειους εργολάβους η χειριστές
Συνολικά οι εξαιρούμενοι από τους ψεκασμούς ελαιώνες, μπορεί να φτάνουν κατά περιοχές μέχρι 30-40% δημιουργώντας ευρείες εστίες αναμολυνσης των προστατευόμενων περιοχών.
Επομένως απαιτείται σοβαρή επανεξέταση ώστε οι εξαιρούμενοι ελαιώνες να περιοριστούν ή και μηδενιστούν.
Η πενιχρή και περίεργη χρηματοδότηση της έρευνας
Το πρόγραμμα των αναγκαίων ερευνητικών εργασιών που προορίζεται να δώσει σύγχρονες λύσεις στα προβλήματα που αναφύονται, φαίνεται ότι πάσχει και από υποχρηματοδότηση αλλά και απο ανορθόδοξη εκτέλεση.
Ο πενιχρότατος προϋπολογισμός του, της τάξεως των 150.000 ευρώ που κατανέμεται σε 10-15 Ιδρύματα και Πανεπιστήμια της χώρας, χωρις αξιολόγηση προτάσεων και κυρίως χωρις δημοσίευση αποτελεσμάτων, ασφαλώς δεν αποτελεί σωστή διαδικασία.
Επί πλέον, η χρηματοδότηση του, όχι από ειδικές πιστώσεις αλλά απο τις ανεπαρκείς πιστώσεις που χορηγούνται στις περιφερειακές υπηρεσίες (ΔΑΟΚ) για εκτέλεση των ψεκασμών, προκαλεί πρόσθετα προβλήματα αποτελεσματικότητας και στο σύστημα της δακοκτονίας αλλά και στην έρευνα.
Απαιτείται, επομένως, άμεση επανεξέταση και του πενιχρού ύψους αλλά και του τρόπου χρηματοδότησης και βέβαια της δημοσίευσης και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων του.

Αυξημένη σε επίπεδο Ευρώπης, αλλά ίδια σε επίπεδο Μεσογείου, η ερχόμενη παραγωγή
Αυξημένη στην Ισπανία, μειωμένη στην Ιταλία και Τυνησία
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν η αναμενόμενη ελαιοπαραγωγή 2020/21 στις χώρες της ΕΕ, αναμένεται να φτάσει τα 2,3 εκατ. τόνους, δηλαδή θα είναι κατά 20% υψηλότερη απο την παραγωγή της προηγούμενης περιόδου. Αυτό επιβεβαιώνεται (Πιν.1) και απο τις εκτιμήσεις εμπειρογνωμόνων της Ισπανίας, οι οποίοι την εκτιμούν σε 2,25 εκ. τόνους.
Ωστόσο στο επίπεδο των χωρών της λεκάνης της Μεσογείου, καίτοι παρουσιάζονται σημαντικές αυξομειώσεις μεταξύ των χωρών, η ερχομένη ελαιοπαραγωγή συνολικά, εκτιμάται περίπου ίδια με εκείνη της περσινής περιόδου. Κι αυτό γιατί η αυξημένη σε 1.650-1.750 χ.τ. παραγωγή της Ισπανίας θα ισοσταθμίσει την μειωμένη παραγωγή της Τυνησίας, Ιταλίας και Μαρόκου (Πιν.1)
Σημαντικό όμως ρόλο στο επίπεδο της προσφοράς θα παίξουν και τα αποθέματα που θα υπάρξουν στην Ισπανία κατά τον Σεπτέμβριο που εκτιμώνται σε 450 χ.τ.
Για την Ελλάδα οι Ισπανοί εμπειρογνώμονες, εκτιμούν ότι η ερχόμενη παραγωγή θα κυμανθεί στους 220 – 240. χ.τ. , σε σύγκριση με 260 χ. τ. όπως αυτοί εκτιμούν την τρέχουσα, αντί για 300 χ.τ. που την αναφέρει η ίδια η Ελλάδα στο Δ.Σ.Ε.
Ωστόσο, όλες αυτές οι εκτιμήσεις θα εξαρτηθούν σημαντικά και απο τις καιρικές και φυτο-υγειονομικές συνθήκες, όπως ο Δάκος, που θα επικρατήσουν ως την συγκομιδή.

Τιμές: Συνεχίζουν την πορεία τους κάτω του κόστους παραγωγής!
Συμπτώματα εγκατάλειψης της ελαιοκαλλιέργειας
Οι τιμές παραγωγού, δυστυχώς, συνεχίζουν την υποβαθμισμένη πορεία τους κινούμενες κάτω του κόστους παραγωγής στην Ελλάδα και στην Κρήτη με συνέπεια να οδηγούν πολλούς παραγωγούς σε εγκατάλειψη της καλλιέργειας.
Ετσι (Πιν.1), οι υψηλότερες τιμές για το έξτρα ενώ κυμαίνονται στην Ιταλία στα 3,70€/κ και στην Ισπανία στα 3,0 €/κ, στην Ελλάδα φτάνουν μόλις στα 2,30€/κ. Παράλληλα οι χαμηλότερες τιμές ενώ στην Ιταλία είναι στα 3,05€/κ, στην Ισπανία και Ελλάδα κινούνται στα 1,85€/κ και 1,90€/κ.
Και ενώ βέβαια η γενική αυτή κατάσταση, οφείλεται οπωσδήποτε στην τακτική των μεγάλων Βιομηχανιών που εκμεταλλεύονται όσο μπορούν, χωρις κανένα δισταγμό, την αυξημένη προσφορά από τα αποθέματα και την υπερπαραγωγή στην Ισπανία και Τυνησία, στην Ελλάδα η κατάσταση είναι χειρότερη.
Κι αυτό γιατί, έκτος από την τακτική των 10 μεγάλων διεθνών Βιομηχανιών, στην Ελλάδα υπάρχει και η τακτική των πολυπληθών μεσαζόντων και μεσιτών ( περίπου 1.800) οι οποίοι ως φαίνεται, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα μεσιτικά τους, προωθούν πωλησεις σε χαμηλές τιμές.
Η όλη κατάσταση που συνεχίζεται τώρα και καιρό στην Ελλάδα, όπως δήλωσε ο πρώην Δημαρχος Νίκος Μπομπολακης, έχει οδηγήσει σε εγκατάλειψη την ελαιοκαλλιέργεια η οποία είναι πλέον αρκετά εμφανής στην ύπαιθρο. Η παράλειψη της λίπανσης και της καλλιέργειας του εδάφους, γίνεται καθαρά αντιληπτή από την άσχημη εικόνα των δέντρων αλλά και την οργιώδη βλάστηση των ζιζανίων που αντικρίζει κανείς διερχόμενος μέσα απο αρκετούς ελαιώνες.
Και ενώ αυτά συμβαίνουν, όπως τόνισε, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο ενδιαφέρον, ούτε από την πλευρά των παραγωγών, αλλά ούτε από την πλευρά των πολιτικών, πράγμα που αν συνεχιστεί θέτει σε κίνδυνο το μέλλον της ελαιοκομίας . Γιαυτό, όπως είπε, οι νοικοκυραίοι παραγωγοί πρέπει να αφυπνιστούν και να συνεργαστούν ώστε απο κοινού να ζητήσουν απο την πολιτεία να λάβει μέτρα για την αλλαγή της κατάστασης.

Η περιβαλλοντική και κοινωνική άξια των ελαιώνων ορεινών περιοχών
Σκοπιμότητα για ανάδειξη και αξιοποίηση τους με τη νέα ΚΑΠ
Το θέμα της αξιοποίησης των ορεινών ελαιώνων, ήλε στην επικαιρότητα στην Ισπανία εξαιτίας των νέων συνθηκών και εμπειριών που αποκτήθηκαν απο την πανδημία του Κορωνοϊού, αλλά και εξαιτίας της νέας πράσινης πολιτικής που εξαγγέλλει η ΕΕ με τις στρατηγικές «Απο το χωράφι στο τραπέζι» και «Βιοποικιλότητα»
Το ίδιο θέμα όμως, ασφαλώς θα πρέπει να εξεταστεί και αναδειχτεί και στην Ελλάδα απο την πλευρά των παραγωγών αλλά και των πολιτικών και των παραγόντων του τόπου, ώστε να αξιολογηθεί και περιληφθει στις προτάσεις που θα γίνουν για την νέα ΚΑΠ.
Στην Ισπανία, ο Σύνδεσμος Ελαιοκομικών Δήμων (AEMO) παρουσίασε πρόσφατα μελέτη με αρκετά στοιχεία, τα οποία στην πλειονότητα τους σίγουρα ισχύουν και για τους ορεινούς ελαιώνες της Ελλάδας και της Κρήτης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, οι παραδοσιακοί ελαιώνες της Ισπανίας καταλαμβάνουν πάνω από 18 εκατ. στρέμματα απο τα οποία περίπου το 20% αντιστοιχούν σε ορεινούς ελαιώνες η βρίσκονται σε πλαγιές με μεγάλη κλίση.
Το κόστος παραγωγής στην Ισπανία, το 2019, ήταν σε μοντέρνους ελαιώνες υψηλής πυκνότητας 1,35€/ κιλό, σε παραδοσιακούς 2,30€/κιλο και σε ορεινούς 3,21€/κιλο, ενώ η μέση τιμή πώλησης χύμα ελαιολάδου τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν €2,10/κιλο.
Απο τα στοιχεία αυτά, σύμφωνα με την μελέτη των Ισπανών διαπιστώνεται ότι το εισόδημα από τους ελαιώνες αυτούς δεν καλύπτει το κόστος παραγωγής και έτσι απειλείται η βιωσιμότητα τους.
Ωστόσο, τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα, που παράγονται σε ορεινούς ελαιώνες έχουν αποδεδειγμένα υψηλές υγειο-προστατευτικές ιδιότητες.
Επομένως, κατά τους Ισπανούς, για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση απαιτείται να χαραχθεί μια στρατηγική η οποία θα αναδείξει και θα διαδώσει τις αξίες του παραδοσιακού ελαιώνα, ενώ παράλληλα θα ευαισθητοποιήσει τους ελαιοκαλλιεργητές και τις τοπικές, περιφερειακές, εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές στο να υλοποιήσουν τις απαραίτητες διαρθρωτικές δράσεις.

Οι δέκα αξίες των ορεινών ελαιώνων
Σύμφωνα με την μελέτη των Ισπανών οι ορεινοί ελαιώνες παρουσιάζουν 10 σημαντικές αξίες:

1. Έχουν ζωτική σημασία για τις περιοχές που βρίσκονται αφού δεν διαθέτουν άλλες εναλλακτικές καλλιέργειες.
2. Συνδέονται στενά με την κουλτούρα του τοπικού πληθυσμού αφού συνυπάρχουν με αυτό από τους αρχαίους χρόνους.
3. Έχουν ισχυρό κοινωνικό χαρακτήρα, επειδή προσφέρουν απασχόληση κυρίως χειρωνακτικά.
4. Λειτουργούν ως φυσική «δεξαμενή άνθρακα», καθώς απορροφούν και εγκλωβίζουν το διοξείδιο του άνθρακα και αποτελούν ισχυρό όπλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
5. Είναι ένα «καλλιεργούμενο δάσος», που αποτελεί κατοικία και καταφύγιο πολλών απειλούμενων ειδών, κυρίως μεταναστευτικών πουλιών και μικρών θηλαστικών.
6. Ασκούν καθοριστικό ρόλο στην καταπολέμηση των πυρκαγιών και στον έλεγχο της διάβρωσης του εδάφους των ορεινών περιοχών, όπου εφαρμόζεται η μέθοδος της ελεγχόμενης φυτικής κάλυψης.
7. Ενισχύουν την εισροή τουριστών στις ορεινές περιοχές μέσω του αναδυόμενου ελαιοτουρισμού, ο όποιος αξιοποιεί τους ελαιώνες σαν μοναδικά φυσικά τοπία και το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο σαν «πολύτιμο » συστατικό της Μεσογειακής κουζίνας.
8. Τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα, που παράγονται σε ορεινούς ελαιώνες έχουν αποδεδειγμένα υψηλές υγειοπροστατευτικές και γαστρονομικές ιδιότητες, που πηγάζουν από το υψηλότερο ποσοστό τους σε πτητικές και φαινολικές ενώσεις.
9. Είναι ιδιαίτερα κατάλληλοι για παραγωγή βιολογικού και πιστοποιημένης προέλευση ελαιολάδου .
10. Είναι ένας γενετικός πόρος με τοπικές αυτόχθονες ποικιλίες ιδιαίτερη σημασία για το παρόν και το μέλλον του ελαιώνα.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Τα προβλήματα αλλά και οι προοπτικές στην Ισπανία είναι σχεδόν ταυτόσημα με τα αντίστοιχα στην Ελλάδα, Ιταλία και Πορτογαλία. Επομένως οι παραδοσιακοί ορεινοί ελαιώνες θα πρέπει να αναδειχθούν και να προβληθούν απο τις Εθνικές Κυβερνήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία επί τέλους θα πρέπει να αρχίζει να εξετάζει σοβαρά τα θέματα που έχουν αποδεδειγμένη περιβαλλοντική και κοινωνική σημασία.