Ενώ οι λεπτοµερείς αναλύσεις των οικονοµικών τακτικών του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι λιγότερο καταγεγραµµένες σε σύγκριση µε τις στρατιωτικές επιδιώξεις του, πολλές θεµελιώδεις αρχές αναδεικνύουν τη στάση του προς την χρηµατοοικονοµική υποστήριξη της επέκτασης της επικράτειάς του και την εξασφάλιση της µακροχρόνιας προοπτικής της.
Οι οικονοµικές πολιτικές και οι τακτικές που εφαρµόστηκαν συχνά στόχευαν στην αύξηση των εσόδων µέσω της φορολογίας, της ενίσχυσης του εµπορίου και της εκµετάλλευσης των φυσικών πόρων, καθώς και στην προώθηση µιας σταθερής οικονοµικής βάσης που θα υποστήριζε τις µακροπρόθεσµες στρατηγικές επιδιώξεις.
Από πολύ νωρίς, ο Μέγας Αλέξανδρος αντιλήφθηκε ότι ο πλούτος µπορεί να προκύψει όχι µόνο µέσω της γεωργίας και της εξόρυξης αλλά και µέσω της µαζικής παραγωγής. Αντί να µεταφέρει τον χρυσό από τις κατακτήσεις του, πίσω στην Ελλάδα και να τον αποθηκεύσει σε υπόγεια, επέλεξε να τον χρησιµοποιήσει για τη χρηµατοδότηση της κατασκευής περίπου 70 πόλεων, καθώς και για την παραγωγή όπλων και άλλων αναγκαίων εφοδίων δίδοντας εργασία στους ανθρώπους. Με το χρυσό και το ασήµι, «έκοβε» νοµισµάτα, ενεργώντας σαν πρόδροµος των σύγχρονων οικονοµικών πρακτικών, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη και προσφέροντας µια ουσιαστική ώθηση στην ευηµερία τους. Χρειάστηκαν 2.00 έτη µετά για να καταγράψει αυτήν την πρακτική ο Άνταµ Σµιθ, στο έργο του ο «Πλούτος των Εθνών» το 1776, ο οποίος δίδαξε ότι το αίτιο αύξησης του εθνικού πλούτου είναι η εργασία και όχι η ποσότητα του χρυσού και του αργύρου.
Ο Μέγας Αλέξανδρος, µε προνοητική διορατικότητα, αναγνώρισε την ανάγκη για µια ενιαία και σταθερή οικονοµία εντός της εκτεταµένης αυτοκρατορίας που διαµόρφωσε. Προκειµένου να ενισχύσει την οικονοµική οµοιογένεια και την εµπορική οµαλότητα, εισήγαγε την ασηµένια δραχµή ως το κοινό νόµισµα, ενισχύοντας έτσι την οικονοµική ολοκλήρωση των διάφορων κατακτηθείσων περιοχών. Η εναρµόνιση του νοµίσµατος υπό τη διακυβέρνησή του όχι µόνο διευκόλυνε το εµπόριο και την οικονοµική διαχείριση σε ολόκληρη την αυτοκρατορία αλλά και συνέβαλε στην προώθηση της οικονοµικής σταθερότητας.
Η εισαγωγή ενός ενιαίου νοµίσµατος αποτέλεσε µια καινοτόµο προσέγγιση για τη δηµιουργία ενός κεντρικού οικονοµικού πλαισίου, απλοποιώντας τις διαδικασίες συναλλαγών, µειώνοντας την πολυπλοκότητα του εµπορίου που επικρατούσε λόγω της χρήσης διαφορετικών τοπικών νοµισµάτων και ενισχύοντας την οικονοµική διαφάνεια. Η ασηµένια δραχµή, ως πρότυπο νόµισµα, συνέβαλε καθοριστικά στην αποτελεσµατική επικοινωνία και διαχείριση της µεγάλης οικονοµίας της αυτοκρατορίας, εξασφαλίζοντας ένα σταθερό και αξιόπιστο µέσο ανταλλαγής.
Η πρωτοβουλία αυτή ενίσχυσε το διεθνές εµπόριο, καθώς το νόµισµα έγινε γνωστό και εκτιµήθηκε σε όλες τις γνωστές αγορές. Πέραν της πρακτικής σηµασίας, η εισαγωγή ενός κοινού νοµίσµατος από τον Αλέξανδρο λειτούργησε και ως ισχυρό εργαλείο πολιτικής ολοκλήρωσης, εκφράζοντας την ενότητα και την κοινή ταυτότητα της αυτοκρατορίας. Η ασηµένια δραχµή, µε την τυποποιηµένη αξία και ποιότητά της, κατέστησε σύµβολο της κυριαρχίας του Αλεξάνδρου, συµβάλλοντας στην εδραίωση µιας πολιτιστικής και οικονοµικής συνοχής που επηρέασε την ελληνιστική περίοδο µακράν πέρα από την εποχή του.
Μέσω της ίδρυσης νέων πόλεων, όπως η Αλεξάνδρεια στην Αίγυπτο, και την επαναλειτουργία της Περσικής Βασιλικής Οδού, ο Μέγας Αλέξανδρος κατάφερε να ενισχύσει δραστικά τα εµπορικά δίκτυα στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας του.
Αυτές οι πρωτοβουλίες µετέτρεψαν τις εν λόγω πόλεις σε σηµαντικούς οικονοµικούς και πολιτισµικούς κόµβους, ενισχύοντας το εµπόριο και την πολιτιστική ανταλλαγή, µε αποτέλεσµα οφέλη για την οικονοµική δυναµική της αυτοκρατορίας.
Επιπροσθέτως, οι στρατιωτικές επιτυχίες του Αλεξάνδρου παρείχαν ασφάλεια στους εµπορικούς δρόµους, εγγυώµενες ασφαλή µεταφορά αγαθών σε όλο το εύρος της αυτοκρατορίας και ενθαρρύνοντας έτσι την οικονοµική ανάπτυξη.
Η επέκταση του εµπορίου κατέστη επίσης δυνατή µε τη δηµιουργία νέων εµπορικών δρόµων, όπως ο πρώτος
∆ρόµος του Μεταξιού, που αναπτύχθηκε από τον Πατροκλή. Η ανάπτυξη αυτού του δρόµου µεταξύ ∆ύσης και Ανατολής µέσω της Κασπίας θάλασσας και του Ώξου ποταµού, ανοίγοντας δρόµους προς την καρδιά της Ασίας, σηµατοδότησε την αρχή της διεθνούς εµπορικής ανταλλαγής, περνώντας τον έλεγχο του εµπορίου από λίγα χέρια σε µια πιο εκτεταµένη και διαφοροποιηµένη οµάδα εµπόρων.
Ο Αλέξανδρος χρησιµοποίησε την οικονοµική διπλωµατία ως βασικό εργαλείο για την επίτευξη των στόχων του, παρέχοντας εµπορικά προνόµια, µειώνοντας φόρους και προσφέροντας επιχορηγήσεις γης σε πόλεις ή περιοχές που ενδεχοµένως θα µπορούσαν να λειτουργήσουν ως στρατηγικοί σύµµαχοι.
Η στρατηγική χρήση των πόρων ήταν επίσης κεντρικό στοιχείο των εκστρατειών του Αλεξάνδρου, όπου η ικανότητά του να διατηρεί τις γραµµές ανεφοδιασµού σε λειτουργία σε µεγάλες αποστάσεις διασφάλισε την επιτυχία και τη διατήρηση της επέκτασης της αυτοκρατορίας του, καταδεικνύοντας µια πρωτοφανή διορατικότητα στην αξιοποίηση των διαθέσιµων πόρων για την επίτευξη των στρατιωτικών και οικονοµικών του στόχων.
Έπειτα από τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ., η εκτεταµένη αυτοκρατορία του διαµοιράστηκε µεταξύ των στρατηγών του, οδηγώντας στη δηµιουργία πολλών ελληνιστικών βασιλείων. Αυτά περιλάµβαναν το Πτολεµαϊκό Βασίλειο στην Αίγυπτο, την Σελευκίδικη Αυτοκρατορία στην Εγγύς Ανατολή, κλπ. Καθένα από αυτά τα βασίλεια ανέπτυξε τα δικά του συστήµατα διοίκησης, πολιτισµού και οικονοµικής οργάνωσης. Ωστόσο, όλα διατήρησαν µια ενιαία ελληνιστική πολιτιστική ταυτότητα και πολλές κοινές οικονοµικές πρακτικές, συµπεριλαµβανοµένης της νοµισµατικής πολιτικής.
Η επιρροή των νοµισµάτων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ειδικότερα µε το πορτρέτο του να απεικονίζεται στα νοµίσµατα, διατήρησε τη δύναµή του για αιώνες µετά το θάνατό του. Μέχρι και το 5ο αιώνα µ.Χ., πολύ µετά το τέλος της ελληνιστικής εποχής και εντός της περιόδου της Ρωµαϊκής και βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι εικόνες και οι συµβολισµοί του Μεγάλου Αλεξάνδρου εξακολούθησαν να αποτελούν αντικείµενο σεβασµού και να χρησιµοποιούνται σε διάφορες περιοχές της πρώην ελληνιστικής αυτοκρατορίας, καταδεικνύοντας τη διαχρονική αξία της κληρονοµιάς του.
Στα ελληνιστικά ινδικά βασίλεια, η χρήση νοµισµάτων µε το πορτρέτο του Αλεξάνδρου συνεχίστηκε µέχρι και το 440 µ.Χ., υποδηλώνοντας µια συνεχή σύνδεση µε την κληρονοµιά του. Αυτό αποτελεί ένδειξη της εκτεταµένης επιρροής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που ξεπέρασε τα γεωγραφικά και χρονικά όρια. Σήµερα στο µουσείο του Σιάν στην σύγχρονη Κίνα, εκτίθενται χρυσά νοµίσµατα µε το κεφάλι του Μεγάλου Αλέξανδρου που εκδόθηκαν το 440 µ.χ. (περίπου 700 χρόνια µετά το θάνατό του).
Το γεγονός ότι οι εικόνες του Αλεξάνδρου στα νοµίσµατα συνεχίστηκαν 700 χρόνια µετά τον θάνατο του, υπογραµµίζει τη συµβολική δύναµη, την καλλιτεχνική παράδοση, την πολιτιστική συνέχεια, την οικονοµική σταθερότητα, και τη βαθιά και διαρκή επίδραση του Μεγάλου Αλεξάνδρου στους πολιτισµούς που τον ακολούθησαν, γεφυρώνοντας τους κόσµους της αρχαίας Ελλάδας, των ελληνιστικών βασιλείων και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι oικονοµολόγος, αναπληρωτής καθηγητήςΠολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης ∆εδοµένων και Πρόβλεψης
