«Aπαντας αυτών κρείσσονας ανάγκη ποιεί»
(=Ολους γενικά η ανάγκη μάς κάνει καλύτερους απ’ ό,τι είμαστε)
[Μένανδρος, εκπρόσωπος της νεώτερης Αττικής κωμωδίας, 342-291 π.Χ.]
ΑΠΟ κάθε συμφορά τελικά προκύπτει κάτι θετικό (“Ουδέν κακόν αμιγές καλού”). Όσο κι αν αυτό ακούγεται αντιφατικό, η ζωή το αποδεικνύει με την αναδημιουργία της. Γι αυτό, η αιώνια ελπίδα για κάτι καλύτερο. Γι αυτό, η αυτογνωσία που μας κάνει να αντιλαμβανόμαστε λάθη και “ύβρεις”, ώστε να επαναπροσδιορίζουμε τον τρόπο ζωής μας. Και γι αυτό κι η αναγκαία προσαρμογή μας στις νέες συνθήκες επιβίωσης.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ που βιώνουμε μας κάνει να αναρωτιόμαστε πώς, άραγε, θα άρχιζε ένας μελλοντικός χρονογράφος της τωρινής πανδημίας το “Μαύρο Χρονικό” του; Με δεδομένη την αυξανόμενη δραματική κατάσταση που αντιμετωπίζει όλος ο πλανήτης (*) κάπως έτσι:
• “Κι ήρθανε χρόνοι δίσεχτοι/ χρόνοι φαρμακωμένοι
χρόνοι θανάτου και οργής/ κορωνολαβωμένοι
όπ΄ οι γιατροί ορίζανε/ ποιος ζει και ποιος πεθαίνει…”
Η ΝΕΑ πανδημία που βιώνουμε (Covid-19) περιβάλλεται κι αυτή από μια αχλή συνομωσιολογίας, για τη “γέννηση” και το “στόχο” της. Ανέκαθεν, ο άνθρωπος, μη μπορώντας να εξηγήσει τί ακριβώς του συμβαίνει με τις πανδημίες, κατέφευγε σε “βολικές” αιτιάσεις. Κι ας είπε ο Πιττακός πως “ανάγκα δ΄ουδέ Θεοί μάχονται” (=την ανάγκη, ούτε οι Θεοί την αντιμάχονται). Κι ας ορίζει η φύση με την “οικονομία” της, ποια όντα ζουν και ποια πεθαίνουν.
ΔΕΝ είναι η πρώτη φορά που ένας λοιμός γίνεται παγκόσμια ασθένεια. Στην πολύπαθη Ευρώπη, η λέξη πανούκλα (la peste) είναι καταγραμμένη στη χρονογραφία της με εντυπωσιακή εικονογράφηση. Από το Μεσαίωνα μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα μορφές πανούκλας (βουβωνική, μαύρη) θέριζαν τεράστιους πληθυσμούς. Στις αρχές δε του 20ου αιώνα, η πανούκλα παραχώρησε τη θέση της σε νέες εξίσου θανατηφόρες πανδημίες: τη χολέρα, την ευλογιά, τον κίτρινο πυρετό, τη φυματίωση, τη λέπρα κ.ά. Στα 1918 είχαμε την τρομερή “ισπανική γρίππη” που σκότωσε περισσότερους από όσους ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος: η μνήμη της επιβιώνει και σήμερα σε πολλές κρητικές οικογένειες!
ΚΑΘΕ πανδημία αφήνει πίσω της νεκρούς. Το άγνωστο, η αδυναμία, η ανοργανωσιά κι ο πανικός των κυβερνώντων στην αντιμετώπιση μιας πανδημίας (κι εδώ εξαίρουμε τους υπεράνθρωπους και σισύφειους αγώνες των γιατρών και νοσηλευτών μας), οδηγούν τα κράτη σε ανυπολόγιστες καταστροφές: κοινωνίες αποσυντίθενται, οικονομίες βουλιάζουν, ιδεολογίες σκορπίζουν, Εκκλησίες περιθωριοποιούνται (έστω κι αν η πίστη μένει ακλόνητη), ψυχοσωματικές ασθένειες “χτυπούν” τα άτομα.
ΤΟ ΕΦΗΜΕΡΟ της ανθρώπινης ζωής και η κυριαρχία του Θανάτου διασώζονται στη λογοτεχνία (Τζιοβάνι Βοκάκιος, Ντανιελ Ντεφόε, Αλμπέρ Καμύ, Γκαμπριέλ Γκαρθία Μάρκες, Νταν Μπράουν, Ζοζέ Σαραμάγκου, Φίλιπ Ρόθ, Αλέξ. Παπαδιαμάντης, Αντρέας Φραγκιάς κ.α.) καθώς και στις άλλες τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, κινηματογράφο).
ΜΙΑ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ίωση άρκεσε, ώστε η άλλοτε πολλά υποσχόμενη παγκοσμιοποίηση (“παγκόσμιο χωριό”) να ανατραπεί: εκμεταλλευόμενος ο Covid-19 τη μεγάλη ευχέρεια μετακινήσεων ανθρώπων και αγαθών από χώρα σε χώρα, οδήγησε τον πλανήτη σε πρωτόγνωρες (και πρωτόγονες) εικόνες θανάτου. Ανάγκασε τις κυβερνήσεις να κλειστούν στα εθνικά τους σύνορα και να εστιάσουν όλο το ενδιαφέρον στη σωτηρία των υπηκόων τους. Η επιστροφή αυτή στο έθνος-κράτος είναι μια ενστικτώδης αντίδραση απέναντι σε έναν αόρατο, άγνωστο και θανατηφόρο εχθρό! Όμως δεν γνωρίζουμε το μέλλον αυτής της νέας πραγματικότητας.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ κυβέρνηση ενήργησε άμεσα και αποτελεσματικά. Με ασυνήθιστη- για ελληνικά δεδομένα- ψυχραιμία και ετοιμότητα, οργάνωσε κι ανέπτυξε ένα πλέγμα άμυνας τοποθετώντας άριστους επιστήμονες στην αρμόδια για την πανδημία Επιτροπή Υγείας. Κατέστησε δε πρώτο και ΜΟΝΟ θέμα επικαιρότητας την πανδημία. Επέβαλε τα αναγκαία περιοριστικά μέτρα, με τα οποία μέχρι σήμερα “βαίνομεν-περίπου- καλώς”. Βασιζόμενη στο φόβο του αγνώστου (που έτσι κι αλλιώς δημιουργεί μια ανέλεγκτη πανδημία), παρουσίασε ένα αξιοθαύμαστο πρόγραμμα εξόδου από τη θανάσιμη πανδημία, το οποίο επικροτούν πολλοί ξένοι. Ο συλλογικός φόβος, αν δεν χαλιναγωγηθεί νωρίς, προκαλεί πανικό ο οποίος οδηγεί σε τραγικές καταστάσεις τις κοινωνίες. Ο φόβος ανέκαθεν ήταν κακός σύμβουλος του ανθρώπου.
ΕΙΝΑΙ ευτύχημα που επικεφαλής του αρμόδιου Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) βρίσκεται ο αξιόλογος επιστήμονας και άνθρωπος με ήθος, ο λοιμωξιολόγος Σωτήρης Τσιόδρας. Που όντας εμποτισμένος από αισθήματα αλτρουισμού και χωρίς “μιντιακή επιδεξιότητα” ενημερώνει έγκυρα για την κατάσταση. Αποτελεί ένα ισχυρό αντίδοτο στους φόβους μας, ενώ εμπνέει και βαθιά εμπιστοσύνη στα λεγόμενά του. Σύνθημα και πιστεύω του: “Μένουμε σπίτι”, για να μείνουμε και ζωντανοί”!
“ΜΕΝΟΝΤΑΣ σπίτι” ξαναφέρνουμε στο νου μια ξεχασμένη λέξη: την ευθύνη απέναντι στον εαυτό μας αλλά και τους γύρω (“τα αγαπημένα μας πρόσωπα”). Μέχρι τώρα φορτώναμε τις κακοδαιμονίες μας σε άλλους: στο κράτος, τους ξένους. Τώρα, επιτέλους έστω και σε άσχημες συνθήκες ζωής, συνειδητοποιούμε το μέγεθος της ατομικής ευθύνης απέναντι στο σύνολο! Υπάρχουν, όπως πάντα, και “ορισμένοι” που δήθεν μη αντέχοντας τον εγκλεισμό στο σπίτι ξεσπούν στα κοντινά τους πρόσωπα (σύζυγο, παιδιά) ασκώντας άστοχη βία!
ΕΧΕΙ και τα “καλά” του ο “εγκλωβισμός”. Αν και στην αρχή νιώσαμε όλοι άβολα με κυρίαρχα στοιχεία την αμηχανία, τον εκνευρισμό, το φόβο, την απόγνωση. Με τους νεκρούς γύρω μας, βλέπουμε τα θετικά του νέου τρόπου ζωής. Ας πούμε, ανακαλύψαμε ξανά την έννοια “σπίτι” (my sweet home), βρισκόμαστε περισσότερο χρόνο με “οικεία” πρόσωπα, ασχολούμαστε με λησμονημένα αντικείμενα, με “ανεξερεύνητους” χώρους. Το διάβασμα είναι απόλαυση (ειδικά τα βιβλία “πρακτικής” φιλοσοφίας). Οι γκρίνιες περισσεύουν, τα τηλεφωνήματα από και προς γνωστούς και φίλους άπειρα, το διαδίκτυο στα ύψη… Ψωνίζουμε προσεκτικότερα, επιλέγουμε ποιότητα, γινόμαστε ολιγαρκείς. Διαχειριζόμαστε χρήματα/χρόνο με σύνεση, χειριζόμαστε τακτικότερα την τεχνολογία, αναθεωρούμε ιδέες και στάσεις ζωής, ενώ μηχανευόμαστε κι άλλους τρόπους επίλυσης προβλημάτων (τηλεργασία, τηλεκπαίδευση). “Ξυπνώντας” μια μέρα από τον εφιάλτη θα έχουμε να κάνουμε με ένα “ψηφιακό κράτος”!
ΞΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΥΜΕ την καθαριότητα: συχνότερο πλύσιμο χεριών, καθάρισμα επιφανειών, ηλεκτρονικών συσκευών, βιβλιοθηκών. Συνεχής απολύμανση τουαλέτας, πόμολων, τζαμιών. Βάζουμε συχνότερα πλυντήριο, χρησιμοποιούμε χλωρίνη με νερό, οινόπνευμα, ξύδι, αντισηπτικό, εναντίον ενός “αόρατου” εχθρού. Τα “ταξίδια” μας γίνονται από το…υπνοδωμάτιο στο σαλόνι κι από εκεί στο μπαλκόνι· “επισκεπτόμαστε” σκονισμένα ράφια, ασχολούμαστε με τις γλάστρες, τα κατοικίδιά μας· τα λέμε με τους “φίλους μας” στο fb. (…)
ΤΙ ΑΛΛΟ είναι τα παραπάνω, αν δεν είναι “ασκήσεις ατομικής ευθύνης”; Η “αγορά χρόνου” που όλοι θέλουμε, είναι χρόνος πολύτιμος για την ανάταξη και αντοχή των νοσοκομείων. Αλλά και για την εύρεση του αντι-κορωνοϊού φαρμάκου ή του εμβολίου. Η πίστωση χρόνου που μας ζητούν δεν θα είναι, άραγε, σωτήρια για όλους;
ΤΟ ΕΦΗΜΕΡΟ της ζωής κι οι πολυάριθμοι θάνατοι θα μας κάνουν να εκτιμήσουμε τα ουσιώδη που έχουμε γύρω μας, όχι τα επουσιώδη της άλλοτε “ψευδοευμάρειάς” μας. Όπως τα πρόσωπα που αγαπούμε, οι καλές φιλίες, ο αλληλοσεβασμός, η υγεία, η αλληλεγγύη, η ευθύνη, η πίστη, η εμπιστοσύνη στο (νέο) κράτος…
ΚΑΘΕ μεγάλη συμφορά ενέχει και σπέρματα ευλογίας: όπως είναι η βαθμιαία “προσγείωσή” μας σε μια νέα πραγματικότητα, αλλά και η αναγκαστική αλλαγή του εαυτού μας. Μέσω δε ημών και της κοινωνίας. Σωστά λοιπόν λέγεται πως “Οι πιο ωραίες μέρες της ζωής είναι πάντα αυτές που έρχονται” (3-4-20)
* Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η παγκόσμια στατιστική κρουσμάτων και νεκρών από τον coronovirus (Covid-19) έχει:κρούσματα, 1.016.128 · νεκροί, πάνω από 50.000. Στην Ελλάδα, κρούσματα, 1544· νεκροί, 55. (3-4-20)
