Στις 18 Οκτωβρίου του 1981 το ΠΑΣΟΚ δεν έφερε τον σοσιαλισμό στην Ελλάδα, με την μαρξιστική-λενινιστική έννοια του όρου (που διακαώς επιθυμεί να “εφαρμόσει” μερίδα της σημερινής αντιπολίτευσης). Εξάλλου, ο Ανδρέας Παπανδρέου ποτέ δεν υποσχέθηκε έναν τέτοιο “σοσιαλισμό”.
Παρά δε την τότε έντονη προεκλογική “αριστερή” ρητορική του απέναντι σε κορυφαίους θεσμούς της Δύσης (ΕΟΚ, ΝΑΤΟ) και τα συνθήματα “ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο Συνδικάτο”, ή την απάντηση στο καραμανλικό “Ανήκομεν εις την Δύσιν”, με το “Η Ελλάς ανήκει στους Έλληνες”, ο Ανδρέας ήξερε πού βάδιζε και πού οδηγούσε την Ελλάδα.
Ανέκαθεν ο Ανδρέας δήλωνε ότι αναζητά εναλλακτικούς δρόμους (“Τρίτος Δρόμος”) για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της χώρας. Λύσεις, δηλαδή, που θα περνούσαν μέσα από τη δημοκρατική διαδικασία των εκλογών και όχι τη “δικτατορία του προλεταριάτου” που σήμερα ονειρεύονται κάποιοι.
Τα μετέπειτα χρόνια ο κόσμος άλλαξε ριζικά, και μαζί του το ΠΑΣΟΚ. Στη συλλογική συνείδηση και σε όσους θυμούνται ακόμη τα πρώτα χρόνια της Αλλαγής, έγινε μια τεράστια κοινωνική μεταβολή. Στο προσκήνιο ήρθαν νέα κοινωνικά στρώματα (“μεσαία τάξη”, “μη έχοντες και μη κατέχοντες”). Οι μισθολογικές αναβαθμίσεις (ΑΤΑ) δημοσίων υπαλλήλων, αγροτών, χαμηλόμισθων της περιόδου, ακόμη μνημονεύονται όπως και οι βαθιές αλλαγές στην παιδεία.
Ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας στις αρχές της δεκαετίας του ’80 βρήκε, μέσω του ΠΑΣΟΚ και της Αλλαγής, ένα κανάλι εκτόνωσης και απαλλαγής από την καταπίεση και την περιθωριοποίηση δεκαετιών ολόκληρων («αφήστε όλα τα λουλούδια να ανθίσουν»).
Κι αν έκανε κάτι ο Ανδρέας που θα τον ευγνωμονεί εσαεί ο ελληνικός λαός είναι ότι “έκλεισε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας”, από τη μια την “επάρατη εμφυλιοπολεμική δεξιά” κι από την άλλη το βαθύ διχασμό του λαού. Πώς; Με τη “συμβολική” συμφιλίωση του Μάρκου Βαφειάδη και του Θρασύβουλου Τσακαλώτου! Επικράτησε μια μακρόχρονη αίσθηση συμφιλίωσης τότε, που και η σύγχρονη ελληνική κοινωνία αναζητά. Έστω και σε άλλο φόντο…
