Γιάννης Φίλης, ποιητής – συγγραφέας, Εκδόσεις ΕΝΑΣΤΡΟΝ σειρά: Ποίηση
καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, τ. πρύτανης
Ενα νέο ποιητικό έργο του πολυγραφότατου ποιητή, πεζογράφου και δοκιμιογράφου, αλλά και διεθνώς αναγνωρισμένου και βραβευμένου τεχνολόγου, ηλεκτρολόγου, μηχανολόγου και επιστήμονα συστημάτων, καθηγητή στο Πολυτεχνείο Κρήτης και για πολλά χρόνια πρύτανης. Ο οποίος έχει διδάξει παράλληλα στο Πανεπιστήμιο Ucla της Καλιφόρνιας και στο Τμήμα Συστημάτων Παραγωγής στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης.
Ομως αυτός ο διακεκριμένος τεχνολόγος (όχι τεχνοκράτης) παράλληλα με την τεχνολογική του δραστηριότητα εξέφρασε με λογοτεχνικά, ποιητικά και πεζογραφικά του έργα την άλλη διάσταση του εαυτού του. Για να συνδυάσει με τόλμη τις αρχετυπικές ρίζες του ανθρώπινου λόγου της ποίησης και της διήγησης με τον λόγο της επιστήμης και τον τρόπο της τεχνολογίας. Με όραμα κοινό για τον εξανθρωπισμό επιστήμης – τεχνολογίας.
Παράλληλα με δημιουργική (και όχι διαστροφική και καταστροφική) αξιοποίηση των σύγχρονων επιστημονικών εξελίξεων και των τεχνολογικών εφαρμογών της.
ΠΟΛΛΕΣ ΟΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ
Ο ποιητής Γιάννης Φίλης αφιερωμένος στο «ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος, αλλά και κτίζει και σκέπτεται» του μεγάλου Γερμανού ποιητή Hoderlin (που το ανέλυσε φιλοσοφικά ο Heidegger) οι “μεταφορές του απογεύματος” που δείχνουν αλληγορικά τις μεταφορές των θλίψεων που πραγματοποιούνται σε κάθε απόγευμα, που τρέχει προς τη Δύση κι από εκεί προς τη νύχτα τόσο μέσα από τη διαχρονία της θλίψης ανθρώπου – ανθρωπότητας όσο και μέσα από τη συγχρονία ενός τρομερού αδιεξόδου του ανθρώπινου πολιτισμού. Με την ποίηση της θλίψης όπως την εκφράζει ο Γ. Φίλης χωρίς να βυθίζεται στην κατάθλιψη για τη μνήμη της μητέρας, ούτε για τη γενέτειρά του ούτε και για το χώμα το ξερό που ήπιε άπληστα τον τρόμο…
Αντίθετα, ο ποιητής Γιάννης Φίλης από τη μελαγχολική του συν-αίσθηση για τις “μεταφορές του απογεύματος” εκτός από το μελεγχολείν στους ήχους γράφοντας στο τελευταίο πεντάστιχο του ποιήματος (σελ. 16) με τίτλο “Τι να ’ναι;”:
«Κι εκείνη η μουσική η μακρινή
η μουσική που χρόνια με συντροφεύει
ανεξήγητη αλλά ωραία
που βγαίνει κάθε αυγή απ’ την καρδιά του κόσμου
και με κρατάει ξάγρυπνο τι να ’ναι;».
Φίλτατε Γιάννη, αυτή είναι η ποίηση που εσύ τόσο δημιουργικά την εμπραγματώνεις επάξια σε καιρούς τόσο αντιποιητικούς. Στους οποίους οι ποιητές πληθαίνουν και οι αναγνώστες – αναγνώστριες λιγοστεύουν παρόλο που ανάμεσα στο πλήθεμα και στο λιγόστεμα το δέντρο της ποίησης ψηλώνει.
O σημαντικός Αμερικανός ποιητής (παιδίατρος 1883 – 1963) ο Γουίλιαμς (William Carlos Williams) σε μια εισαγωγή που έγραψε για τη συλλογή του “the Wedge” που εκδόθηκε το 1944, έγραψε και το εξής χαρακτηριστικό για την ποίηση: «Κάποιοι κριτικοί κάπως υψηλότερου διαμετρήματος από μέτριο, είπαν τα τελευταία χρόνια πως, αφού ο σοσιαλισμός έχει εδραιωθεί, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα υπάρχει πλέον περαιτέρω χρησιμότητα της ποίησης, πως θα εξαφανιστεί. Αυτό δεν προέρχεται παρά από έναν λανθασμένο ορισμό της ποίησης και του… εν γένει: Δεν έχουμε όμως κανέναν να λέει πως τα μαθηματικά κατά πάσα πιθανότητα θα γίνουν ξεπερασμένα, πως σύντομα θα εξαφανιστούν. Τότε γιατί αυτό να συμβεί με την ποίηση;» (απόσπασμα από το σημαντικό ελληνικό εξαμηνιαίο περιοδικό “Περι-ποίησης” του Williams (6ο τεύχος καλοκαίρι – φθινόπωρο) για την ποιητική συλλογή του “The Wedge”. Για να συνεχίζει η σύγχρονη ποίηση τον δρόμο της με έναν από τους συνεχιστές της να είναι ο τεχνολόγος – ποιητής Γιάννης Φίλης.
ΚΕΙΝΟ ΤΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ… *ΜΟΥ ΕΙΠΕ (Απόσπασμα)
…Κείνο τ’ απόγευμα μέτρησα όσα μπορούσα/ κάτι νησιά ιερογλυφικά/ τα άσκοπα ίχνη του Πουνέντε στην άμμο/ τ’ αποδημητικά πουλιά/ στον ουρανό πυκνογραμμένες σημειώσεις/ οδεύοντας νότια.
Τέτοιες ώρες η αγάπη γίνεται έρωτας/ Τα βουνά γίνονται αετοί/ ύστερα γλάροι/ λίγο προτού τα πυρπολήσει ο ήλιος
Δεν ξέρω άλλο τρόπο να μιλήσω/ Μονάχα τούτη η φαντασία μου δόθηκε
*(Από τη νέα ποιητική συλλογή του Γιάννη Φίλη “Μεταφορές του απογεύματος”).
ΠΟΙΗΣΗ ΔΥΝΑΤΗ ΜΕ ΛΟΓΟ ΘΛΙΨΗΣ ΚΑΙ ΖΩΝΤΑΝΙΑΣ
Ποίηση δυνατή με λόγο ζωντάνιας. Με ενεργοποίησή της για συμμετοχή του ποιητή και του συν-ποιητή αναγνώστη σε ένα απόμακρο παρελθόν να το μεταφέρει στο παρόν ενός χωρο-χρόνου ζέοντος ο οποίος επιβάλλει τη μετα-μεταφορά του και νάναι απόγευμα – σ’ έναν μελλοντικό χρόνο.
Ο φίλτατος ποιητής και στις προηγούμενες ποιητικές συλλογές του λειτούργησε ανάμεσα στο παρελθοντικό κώνο φωτός και στον μελλοντικό κώνο φωτός αξιοποιώντας παροντικά γεγονότα φωτός για τις ποιητικές του δημιουργίες…
Χρησιμοποιώντας συμβολικά τις “μεταφορές του απογεύματος” ως προαναγγελία της δύσης. Της δύσης της γεωγραφικής, της χρονικής και της χωρικής σε συνάρτηση με κάθε έννοια και με κάθε γεγονός σε καταστάσεις που μεταφέρονται μέσα από ένα απόγευμα προς τη Δύση.
ΤΟ ΜΕΓΑ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΚΑΙ ΟΛΑ ΤΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Αυτή όμως η μεταφορά εκφράζει και τη μεταφορά από τη ζωή στον θάνατο, με όλη την υπαρξιακη αγωνία και θλίψη που αυτό το γεγονός συνιστά ως μέγα μυστήριο και συνεχές μαρτύριο. Καθώς όπως συμβαίνει και με όλα τα άλλα -μικρά ή μεγάλα- γεγονότα της καθημερινής μας ζωής ή του συνολικού βίου, που μεταφέρονται από π.χ. τα απογεύματα (Προς τη δύση) π.χ. ενός πολιτισμού, ενός λαού, ενός έθνους, μιας κοινωνίας, ενός θεού, μιας πολιτικής, μιας ήττας ή ενός δύοντος έρωτα που βυθίζεται στη δική του Δύση… όπως διατυπώνει ο Γιάννης Φίλης στο ποίημά του με τίτλο “οικονομική κρίση”.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΡΙΘΜΟΙ…
(Απόσπασμα) από το ποίημα “Οικονομική κρίση” (σελ. 10): «Οι άνθρωποι είναι αριθμοί μου λένε/ ο ηλικιωμένος στου λεωφορείου τη στάση/ βγαλμένος από πίνακα του Γκρέκο/ η νέα γυναίκα που στα σκουπίδια ψάχνει λίγη τροφή/ είναι αριθμοί:/ ποσοστό ανεργίας/ όριο φτώχειας/ τη ζωή πήραν στα χέρια τους, μου λένε/ την απλοποίησαν σε ψηφία δεκαδικά».
Κι ακόμα ένα μικρό απογευματινό ποίημα η “Σύνοψη”
«Θάλασσα αναμαλλιασμένη/ φώναζε σύμφωνα/ άνεμος αυτοσχεδίαζε σε αρχαίες κλίμακες/ σύννεφο έσερνε έναν αφηρημένο γλάρο/ Η γλώσσα που με συντρόφευε όλο το απόγευμα/ ήταν από μοναχικά ονόματα: αλάτι, επιθυμία, Ελένη, μνήμη…».
Ποιήματα αγαπητικά, δραματικά, αγωνιακά για τα Χανιά, την Κρήτη, την Ελλάδα, τη Μεσόγειο, τον Νότο, τον Βορρά, τον κόσμο ολόκληρο, τη βία, τους πολέμους, τις βόμβες, τον θάνατο…
Κι απέναντι «οι λέξεις στο δρόμο τους να σύρουν τον ποιητή, να τον εκθρονίζουν», όπως γράφει στο ποίημα: “Αυτές οι λέξεις” (απόσπασμα)
«… Τι να ’ναι αυτές οι λέξεις;
Το χελιδόνι που διασχίζει το παράθυρο διαγώνια/ του καραβιού ο καπνός/ κουρασμένος απ’ την αλαζονεία τ’ ουρανού
η πόλη που πασχίζει νόημα να βγάλει».
Ο ΑΡΓΟΛΙΚΟΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
Και μετά στη σελ. 25 ακολουθεί το ποίημα με τίτλο “Απόγευμα” (Απόσπασμα)
«Ηλιος
εκτυφλωτικό ποτάμι από ασήμι
έκοβε τον Αργολικό στα δύο
το μονοπάτι στη ράχη τ’ αναπλιού
πέτρες από σκουριά
πέτρες από λείο φως
τα πρόσωπα άγνωστα
ομοιοκαταληξίες στην ίδια αφήγηση
Κυρίες και κύριοι
το τοπίο δεν εννοεί
απολύτως τίποτα από αυτά
το ζήτημα είναι άλλο
το ζήτημα είναι το ύφος της γραφής
όπου όλα αρχίζουν απ’ το μηδέν χωρίς παρελθόν
Ο κάθετος βράχος
στη ράχη τ’ αναπλιού κείνο τ’ απόγευμα
κατάστικτος από καρφιά αναρρίχησης
άνθρωποι σαν πολύχρωμες κάμπιες
αναρριχώνται
ή κατεβαίνουν τελετουργικά
κρύβοντας τις σκιές τους
ανάμεσα στις στοές της πέτρας…».
40 ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ
40 ποιήματα πολλά με συγκεκριμένους τίτλους όπως: Οικονομική κρίση, Αεροδρόμιο στα Χανιά 2011 μ.Χ., Πρώτη του Γενάρη, Της Κίρκης το Νησί, Το λιμάνι της Σούδας, Η κλιματική αλλαγή βυθίζει την παραλία της Καραθώνας, Πατρίδα, Ιστορία του 1974, Αεροδρόμιο του Κίτο, Γκαλάπαγκος, Σαντορίνη, Σκηνή στη Νάπολη, Μονοπάτι στ’ Ακρωτήρι, 1969, Nariz del Diablo – Ισημερινός, Ανάβαση στα 5.500 μέτρα στο όρος Τσιμποράσο, Οταν το 1944, Ξενοδοχείο El Delirio όπου έμεινε ο Σιμόν Μπολιβάρ, Αμαζόνιος, Αρχαία Ασίνη και τέλος Χάρτης της Ελλάδας.
Ο τεχνολόγος καθηγητής π. πρύτανης και ταυτόχρονα σημαντικός περιβαλλοντολόγος, ο Γιάννης Φίλης είναι ένας ταξιδευτής του κόσμου και μελετητής πολιτισμού που ανέτειλαν και έδυσαν και αναζητούνται σήμερα ποιητικά, αλλά και κοινωνικά ακόμα και πολιτικά οι ουσιαστικές αξίες και λειτουργίες της, μέσα στο σύγχρονο εξαγριωμένο για εκμεταλλευτικές καταδυναστεύσεις και οικονομικές ανισότητες απάνθρωπο κόσμο.
ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ
Εναν κόσμο τον οποίο ο ποιητής τον υπερβαίνει ποιητικά, με μελαγχολική γενναιοφροσύνη με “μεταφορές του απογεύματος”. Με πολλαπλές μετακινήσεις προσώπων, πραγμάτων, σκέψεων, ιδεών, γοητεύσεων, απογοητεύσεων, αναμνήσεων, αλλά και προσδοκιών.
Ενα σύνολο θέασης μέσα στον χρόνο, τη διαρρέει από το χθες, στο σήμερο που είναι η πραγματική ζωή την οποία πραγματεύεται σε όλα τα ποιήματα της συλλογής του μεταφέροντας την υπαρξιακή αγωνία του, με ποιητική ενόραση στο άγνωστο και πάντα αβέβαιο αύριο… Με τον ποιητή της “άλλης φωνής” (τον νομπελίστα Οκτάβιο ΠΑΖ) να εκφράζει το μεγάλο εύρος και βάθος του ψυχοπνευματικού και συναισθηματικού κόσμου του ανθρώπου ο οποίος ενεργοποιεί την αντίσταση κατά της ανθρώπινης μοναξιάς…
Η ΠΟΙΗΣΗ ΝΑ ΣΩΣΕΙ “ΤΟ ΕΙΝΑΙ” ΚΙ ΕΚΕΙΝΟ ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΕΜΑΣ
Αλλά πέρα από τη μοναξιά, την αλλοτρίωση, την απογοήτευση, τη φρίκη, τη δημιουργική μελαγχολία, ενεργοποιείται ζωοποιητικά η “άλλη φωνή” μέσα και πέρα από την καθημερινότητά μας.
Ο διάσημος Γάλλος ποιητής – καθηγητής και κριτικός λογοτεχνίας Υβ Μπονφουά στο βιβλίο του “Η παρουσία και η εικόνα” (εκδ. ΠΟΛΙΣ) γράφει: «Η ποίηση οφείλει να σώσει το ΕΙΝΑΙ κι αυτό στη συνέχεια να σώσει εμάς. Με κάθε βήμα της να επαληθεύεται μέσα στον επιβεβαιωμένο μας κόσμο… Ομως σκέφτομαι τον ποιητή της πιο ξάστερης ελπίδας, αλλά και της πιο ξάστερης έντονης οδύνης. Για να αποκαλώ τη μελαγχολία ως τη δωρεά που μπορεί να κάνει ένας αληθινός ποιητής.
Οταν αυτός μέσα στην ένδειά του δίδει για κατάλυμα το αγαθό του…».
Αυτή όμως είναι η ποίηση και μέσα στον ακατάλυτο λόγο της λειτουργούν οι ποιητές της βαθιάς αναζήτησης, της ξάστερης ελπίδας και της πιο έντονης οδύνης με τη μελαγχολία, ως κίνητρο για τη δημιουργία τους, να τους οδηγεί στην ευτυχία της δωρεάς, με κάθε έργο της, όπως κάνει κάθε αληθινός ποιητής, στην τάξη των οποίων ανήκει επάξια ο Γιάννης Φίλης.
Ομως, παρά την πίστη για τη μέλλουσα ποίηση του Υβ Μονφουά υπάρχουν σύγχρονες φωνές που διακηρύσσουν πως «η ποίηση πέθανε» με τη μορφή που την ξέραμε ή τη γνωρίζουμε. Αυτή τη θέση την εξέφρασε ο βαθύς μελετητής της ελληνικής και της διεθνούς ποίησης (καθηγητής ιστορίας – θεωρίας της λογοτεχνίας Δημήτρης Δημητρούλης). Με μια διακήρυξή του από 10 σημεία που διαβάστηκε στην ημέρα της ποίησης, 17 Μαρτίου 2008 είπε «η ποίηση όπως την ξέραμε πέθανε και πρέπει να παραδεχτούμε ότι μπροστά μας έχουμε ένα εξαίσιο πτώμα. Αλλά μόνο μια τέτοια παράδοση επιτρέπει να συλλογιστούμε ένα καινούργιο μέλλον για την ποίηση… το οποίο μπορεί να θεμελιώσει μια καινούργια ποιητική ουτοπία».
Ενα πρόγραμμα ανατροπής και ευθανασίας… Η ποίηση πέθανε. Ζήτω η ποίηση… Με αυτή όμως την παραδοχή της κρίσης και την πίστη στην εξ ανάσταση νέου ποιητικού λόγου πορεύεται ο Γ. Φίλης και το ποιητικό έργο του και ιδιαίτερα στο νέο του βιβλίο “Μεταφορές του απογεύματος”.
