Μεταλλαγμένα Προϊόντα στην Ευρώπη

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2002, μετά τα “διατροφικά σκάνδαλα” των τρελών αγελάδων και των βελγικών κοτόπουλων με διοξίνες, ασχολούμενη με τους βιολογικούς, υπαρκτούς ή όχι, κινδύνους από ζωικές ασθένειες, προσθετικά τροφίμων, φυτοφάρμακα και γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (Γ.Τ.Ο.).
Η Ευρωπαϊκή -αυτή- Αρχή, για την Ασφάλεια των Τροφίμων συγκροτείται από 10 επιτροπές επιστημόνων και 200 ειδικούς εμπειρογνώμονες, που συνεδριάζουν 10 με 12 φορές το χρόνο. Eτσι, στις 30 Μαΐου 2009, στην Πάρμα Ιταλίας, έδρα της EFSA, ανανεώθηκε η έγκριση καλλιέργειας του -ανθεκτικού στα έντομα- καλαμποκιού ΜΟΝ 810 της πολυεθνικής εταιρείας Monsanto, με το σκεπτικό ότι “είναι ασφαλές όσο και το αντίστοιχο συμβατικό του και απίθανο να έχει παρενέργειες στο περιβάλλον” (www.efsa.europa.eu). Το καλαμπόκι ΜΟΝ 810 αντιστοιχεί στον μοναδικό -γενετικά τροποποιημένο- οργανισμό που επιτρέπεται να καλλιεργείται στην Ευρώπη, για εμπορική χρήση, από το 1998. Το 2012 καλλιεργήθηκαν συνολικά 1.320.000 στρέμματα μεταλλαγμένου καλαμποκιού, επιφάνεια που αντιστοιχεί στο 0,07% της γεωργικής έκτασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης INF’OGM. Το μεγαλύτερο μέρος της καλλιέργειας καλλιεργείται στην Ιβηρική Χερσόνησο, ενώ 9 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα έχουν απαγορεύσει την καλλιέργειά του.
Ωστόσο, η καλλιέργειά του έχει απαγορευθεί σε 6 χώρες της Ε.Ε., ανάμεσα σ’ αυτές και η Ελλάδα, λόγω επιστημονικών ανησυχιών, για μακροπρόθεσμες βλαπτικές επιδράσεις στο περιβάλλον και στην υγεία, τις οποίες, ουδόλως, λαβαίνει υπόψη της η EFSA. Γι’αυτό και ο Μάρκο Κοντιέρ του Ευρωπαϊκού Γραφείου της Greenpeace, δήλωσε στις Βρυξέλλες ότι «το να επιτρέπει μεταλλαγμένες καλλιέργειες, η EFSA, χωρίς να μπορεί να εκτιμήσει τις μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, είναι σαν να επιτρέπει, σε κάποιον, συμμετοχή σε αγώνα φόρμουλα 1, επειδή έχει άδεια οδήγησης».     Αλλά και η Έλεν Χόλντερ των “φίλων της Γής” και η Γαλλική εφημερίδα MONDE υποστηρίζουν ότι πρέπει να αλλάξει ή και να καταργηθεί η λειτουργία της EFSA και να αντικατασταθεί με ένα αληθινά, ανεξάρτητο και αντικειμενικό σώμα εκτίμησης των περιβαλλοντικών κινδύνων από τους Γ.Τ.Ο. (www.tanea.gr).
Όμως, όχι μόνο οι εκπρόσωποι φιλοπεριβαλλοντικών οργανισμών και των εντύπων ή ηλεκτρονικών μέσων, αλλά πολλοί -ειδικοί- επιστήμονες από όλα τα μέρη της γης, αμφισβητούν τόσο τις δυνατότητες της EFSA, όσο και την αυτονομία της από τις επιχειρήσεις γενετικά μεταλλαγμένων προϊόντων. Ιδιαίτερα οι “Φίλοι της Γης” έχουν, ανοικτά, κατηγορήσει τον Χάρι Κάιπερ, Ολλανδό Πρόεδρο της EFSA ότι εμπλεκόταν σε βιοτεχνολογικές επιχειρήσεις, αφού, από το 2000 μέχρι το 2003 υπήρξε συντονιστής ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων, στα οποία συμμετείχαν η Monsanto, η Bayer και η Syngenta. Ωστόσο η Γαλλίδα Κατρίν Ζεσλέν-Λανεέλ, διευθύντρια της EFSA, απάντησε ότι «δεν μπορούμε να απορρίψουμε αυτούς που έχουν εργαστεί στις βιομηχανίες βιοτεχνολογίας, γιατί έτσι δεν θα βρίσκαμε κανένα να προσλάβουμε, αφού ένας καλός εμπειρογνώμονας που δεν έχει ποτέ συνεργαστεί με τον ιδιωτικό τομέα, θα ήταν ύποπτος» (www.efsa.europa.eu). Όμως 11 Υπουργοί Περιβάλλοντος της Ε.Ε., η Ελλάδα, Κύπρος, Ιρλανδία, Ολλανδία, Αυστρία, Μάλτα, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Λετονία, Λιθουανία και Σλοβενία, ζήτησαν, με δική τους πρωτοβουλία, να απαγορεύσουν την καλλιέργεια Γ.Τ.Ο. στο έδαφός τους. Αλλά και η Γαλλίδα υφυπουργός και οικολόγος Σαντάλ Ζουανό υποστήριξε κι αυτή πως «οι διαδικασίες εμπειρογνωμοσύνης πρέπει να επανεξεταστούν», χωρίς όμως να προσυπογράψει την εθνικοποίηση των μεταλλαγμένων καλλιεργειών που ζήτησαν οι 11 χώρες. Παρόλα αυτά η EFSA, που μόνο το 2002 έχει εκδόσει, ομόφωνα, 42 θετικές γνωμοδοτήσεις, έχει ανοίξει διάπλατα το δρόμο για την καλλιέργεια μεταλλαγμένων προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Αγγελόπουλος 2009).
Ευτυχώς, 26 από τους 28 υπουργούς, που αποτελούν το συμβούλιο υπουργών περιβάλλοντος της Ε.Ε., στις 12.6.2014 αποδέχθηκαν πρόταση της ελληνικής προεδρίας στο Λουξεμβούργο, κατά την οποίαν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν (δηλαδή να απαγορεύουν ή όχι) την καλλιέργεια Γ.Τ.Ο. στο έδαφός τους. Η απόφαση αυτή -που δεν έχει ακόμα εγκριθεί επισήμως από το Ευρωκοινοβούλιο- αποτελεί συμβιβασμό ανάμεσα στις δύο τελείως διαφορετικές αντιλήψεις που επικρατούν στις χώρες της Ε.Ε. για τα μεταλλαγμένα (Βακαλοπούλου, 2014).
Έτσι η μία πλευρά (Γαλλία, Ουγγαρία, Αυστρία, Ελλάδα, κ.ά.) αντιτίθεται στην καλλιέργεια των Γ.Τ.Ο., ενώ η άλλη, αφορά χώρες (Βρετανία, Ισπανία, Τσεχία, Ρουμανία, Σλοβακία) που επιθυμούν την προώθηση των μεταλλαγμένων.
Η Ελλάδα, μέσω του υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Γ. Μανιάτη, δήλωσε: ότι η χώρα του δεν θα επιτρέψει την καλλιέργεια Γ.Τ.Ο. στο έδαφός της, ακόμα και αν απομείνει η μοναδική χώρα στον κόσμο, χωρίς μεταλλαγμένα.
Με την απόφαση αυτή, η Ε.Ε. προσπαθεί, από τη μία πλευρά να διευκολύνει τις χώρες που επιθυμούν την έγκριση Γ.Τ.Ο. στην Ε.Ε., ενώ από την άλλη πλευρά, παρέχει ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο, στηριγμένο, όχι μόνο σε επιστημονικούς, αλλά και σε κοινωνικούς, ηθικούς και οικολογικούς λόγους, στις χώρες που αντιτίθενται στους Γ.Τ.Ο. Για τον κανονισμό αυτό, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις υποστηρίζουν, ότι, έτσι μπορεί να ανοίξει, ελευθέρως, η πόρτα εισαγωγής περισσότερων Γ.Τ.Ο. στην Ευρώπη, ενώ ο διάσημος Γάλλος ακτιβιστής και ευρωβουλευτής των Πρασίνων Ζοζέ Μποβέ θεωρεί ότι με αυτόν τον κανονισμό, μπορούν οι ΗΠΑ τώρα, πιο εύκολα, να αντιμετωπίσουν μια χώρα που αντιστέκεται, μόνη της, στα μεταλλαγμένα, από ότι η Ε.Ε. (Βακαλοπούλου 2014).
Στην Ελλάδα, η έρευνα της Greenpeace της περιόδου Μαΐου-Ιουλίου 2009 αφορούσε τις μεγαλύτερες ελληνικές βιομηχανίες ζωικών προϊόντων γάλακτος, αυγών, κοτόπουλων, αλλαντικών και ψαριών. Η ποσοστιαία αξιολόγησή τους σχετίζεται με την εγκυρότητα των πιστοποιητικών που προσκόμισαν οι εταιρείες για τη χρήση μη μεταλλαγμένων ζωοτροφών. Επίσης για το αν τα πιστοποιητικά αυτά αφορούν το σύνολο ή μέρος των προμηθευτών τους, αν πραγματοποίησαν
-και πόσο συχνά- διαπιστωμένες εργαστηριακές αναλύσεις για μεταλλαγμένα, καθώς και την εγγυημένη πρόθεσή τους, για αναγραφή στη συσκευασία του τελικού προϊόντος τους, τη μη χρήση μεταλλαγμένων προϊόντων (www.greenpeace.gr).